Þjóðviljinn - 11.08.1984, Page 11

Árlega eru birtir í B-hluta
Stjómartíðinda reikningar Minn-
ingarsjóðs Sigurbjargar Guöna-
dóttur og Jóhanns Jóhannes-
sonar. Jóhann stofnaði þennan
sjóð um sig og konu sína árið
1914 og gaf allar eigur sínar í
hann en þær voru miklar. Stofnfé
sjóðsins var um 100 þúsund
krónur eða jafngildi tugmiljóna ef
reiknað er til nútímaverðlags.
Sjóðinn átti að nota til að reisa
elliheimili á fslandi, þá óþekkt
fyrirbæri, en ákvæðum hans hef-
ur aldrei verið framfylgt. Saga Jó-
hanns Jóhannessonar, sem kall-
aður var bóki, er ákaflega sér-
kennileg. Hann ólst upp sem
sveitarómagi, strengdi þá þess
heit að gleðja þá sem minna
máttu sín en græta þá eigi,
græddist síðan fé á reyfaraút-
gáfu, fasteignabraski og okur-
lánastarfsemi en þegar hann var
44 ára auglýsti hann lát sitt fyrir-
fram og svipti sig lífi. Hér verður
dálítið sagt frá þessum einkenni-
lega manni og örlögum hans.
Um miðjan október 1914 var
því slegið upp á forsíðum allra
helstu blaða í Reykjavík að Jó-
hann Jóhannesson kaupmaður
hefði gefið hvorki meira né
minna en 100 þúsund krónur til
stofnunar gamalmennahælis og
væri gjöfin til minningar um konu
hans sem var nýlega látin og hann
sjálfan sem væri að fara í langferð
og kæmi aldrei aftur. Til sjóðsins
var afhent stórhýsið Aðalstræti 8
(Fjalakötturinn), miklirfjármun-
ir í verðbréfum og bókaupplag.
Skyldi Eggert Claessen vera um-
sjónarmaður gjafafjárins. Átti að
ávaxta þetta fé í nokkra áratugi
en á 100 ára afmæli Sigurbjargar
Guðnadóttur konu hans skyldi
vera búið að kaupa jörð á
heilnæmum stað og reisa bygg-
ingu gamalmennahælis á henni.
Petta hús skyldi vera fullbyggt og
stofnunin tekin til starfa 13. aprfl
1973.
Sjóður þessi átti að standa
undir stjórn Stjórnarráðs íslands
og það hefur hann gert. Félags-
málaráðuneytið sér nú um hann
en aldrei hefur neitt verið gert til
að fullnægja ákvæðum skipulags-
skrár hans. Menn yppta bara öxl-
um ef hann ber á góma. Féð sem á
sínum tíma jafngilti andvirði
nokkurra stórhýsa í miðbæ
Reykjavíkur nægir nú tæplega
fyrir 1/3 úr lítilli íbúð. Á síðasta
ári var fé hans tæp hálf miljón
króna.
Blöðin í Reykjavík á síðari
hluta árs áttu ekki orð til að lýsa
Kemur út tvisvar
í viku. VerSírg.
4 kr., erleodie 5 kr.
eð» 1| dolUr; borg- L
letfyrirmlðjiojúli !»
erleuJie fyrirfrara. j!
Liuuuli ð ». eint. 1
ISAFOLD
Isifoldarprentsmiðja.
Rttatjórli ólafup BjörnMon.
Talslmi 48.
XU. árg.
Stórhöfðingleg gjöf.
Jóhann Jóhannesson kaupmaður gefur 100,0 00 króna gjðf
til minningar um konu sina. Gjöfinni á að verja á sinum tima
til stofnunar gamalmennahæiis hér á landi.
afjármunir þeir, aem tilferðir <tu á viðfestri skrá<. Af skiljanlegum ástseð*
uro, er skrá þessi eigi birt opin. •trk'gn, þ»r sem hún m. a. felur I sér svoog
svo morg rkuldsbréf. En til þess að Uka af allau vafa um, að þeasir fjár-
rnunir i raun og veru nemi ráðgerðu stofnfó sjóðsins, skal það tekið fram, að
1 s a f o 1 d bað Eggert Claesseu yfirdómslögmann, ráðamann sjóðsi
láta uppi sltt álit um þstta efni. Tjáði bann oss, að hann eft
nákvmma rannsókn, teldisigmegafullyrða, aðeign
sjóðsins, þ«r ei Jóbaun hefir gefiö mundu minst
kosti n ema 1 00,000 kr.
Enginn sá er þekkir Jóhann mundi láU sór detU í hug sú sm
munasemi af haoa hálfu, að hann færi að aegja eignlrnar meiri en þsor er
en fyrir þá, tem eigi þekkja hanu mun þetu vottorð ráðamanus sjóðsii
vera megilegt.
Cjafabréfið eða akipulagsskráin -
hljóðar á þessa leið:
Skipulagsskrá
fyrir »Minningar$jóð hjónanna |ó-
hanns Jóhannessonar og Sigurbjargar
Guðnadóttur.
1. gr.
Sjóður þessi er stofnaður af |ó-
hanni lóhannessyni kaupntanni í
Keykjavik i minningú um IJtna k>
hans, Sigurl'jörgu GufnaJóttur,
er nafn sjóðsins : >Minningarsjóður
hjónanna |óhanns Jóhannessonar og
Sigurbjargar Guðnadóttur*.
ar f gær Rtaðfeat af atjórnarráðinu, og
A jörð þessari skal i kostnað sjóðs-
ins byggja hús, vel traust og úr þvi
efni, sem telst endingarbezt. Skal
húsið vera reisulegt, en skrautlaust.
Yfir aðaldyrum hóssins skal gera oaín-
spjald og i það skal letrað með gylt-
um stöfum nafn stofnunarinnar, sem
skal vera: •ÆfikvölJt, en yfir nafn-
inu og kringum þaö skulu vera
■geislar lækkandi sólar. Ctboð skal
gera á bvggingu hússins. Iifnframt
skal sórstaklega heita islenzkum lista-
mönnum verðlaunum fyrir beztan
uppdritt af nafnspjaldinu að dómi
stjórnarriðsins. í húsi þessu skulu
ciga heimili gamalmenni þau, sem
2. gr.
Stofnfé sjóðsins er f|ármunir þcir,
sem tilfærðir eru á viðfestti skri.
Hefir stofnandt sjóðsins afhcnt Hgg-
ert Gaessen yfirréttarmilatlutnings- j'f|ÖIsEyldu sinnl og þjónustufólk
1. sjóðurinn veitir llfsuppeldi og auk
' þcss ráðsmaður stolnunarinnar með
reksturskostnaði. — StjórnarráðiB
veitir fólki vist i stofnuninni að
fengnum nægilegum upplýsingum
og skilrikjum um það, að umsækj-
endur fullnægi skilyrðum þeim, sem
ixðir um I 3. gr. svo og um það
hverir þeirra séu verðugastir og
helzt þurfandi. Stjórnarriðið setur
riðsmann yfir stofnunina og ikveð*
ur laun hans. Riðsmaður ræður þjón-
ustufólk stofnunarinnar, kaupir allar
nauðsynjar handa henni og annast all-
ar aðrar framkvxmdir við reksturinn
og bú það, sem kynni að verða rekið i
jörðinni, en búið skal eigi vera
stærra en hentugt er vegna þarfa
stofnunarinnar sjilfrar. Keiknings-
skil gerir ráðsmaður stjórnarráði Is-
lands að minsta kosti einu sinni i
iri i þeim tima irs, sem það ikveð-
ur I samningi við hann. Reikning-
ar stofnunarinnar skulu endurskoð-
aðir af tvcsm mönnum, sem stjórn-
arráðið skipar fyrir eitt ár I senu
og skulU endurskoðcmiur jafnan
hafa aðgang að ölluni hókum, skjöl-
um, peningaforða og öllum öðrum
eignum stofnunarinnir, og að minsta
kosti tvisvar á ári með f|ögta min-
aða millibili fullvissa sig um, að alt
sé I reglu hji ráðsmanni og gefa
stjórnarriöinu skýrslu þar um. Jafn-
framt skulu endurskoðendur lita I
Ijósi ilit sin um það. hvort rekstri
stofnunarinnar og búsins sé hentug-
Gjöfinni var slegið upp í öllum blöðum enda var hér að ræða um einn stærsta sjóð sem nokkurn tíma hefur verið stofnaður
á Islandi. Hann átti að nota til að byggja gamalmennahæli en aldrei hefur neitt verið gert í þeim málum.
stórmennsku Jóhanns Jóhanns-
sonar. ísafold talaði um stórhöfð-
inglegustu gjöf sem sögur fara af í
íslenskum annálum og Lögrétta
talar um stórmennskubrag sem sé
einsdæmi. ísafold talar líka um
að slíkt fordæmi muni aldrei fyrn-
ast. Hver man eftir Jóhanni Jó-
hannessyni nú og fordæmi hans?
Gert upp og and-
látið auglýst
En hvað kom þessum manni til
að gefa allar eigur sínar í slíkan
sjóð. Fjórum dögum eftir sjóðs-
stofnunina birtist auglýsing frá
Jóhanni á áberandi stað á forsíðu
Vísis svohljóðandi:
„Vegna fyrirhugaðrar lang-
ferðar, um eða eftir næstu ára-
mót, læt ég fólk hér með vita, að
frá í dag tekst eg engin ný störf á
hendur, hverju nafni sem nefn-
ast, og hefi engin viðskifti frek-
ara. Alt það, sem hjá mér liggur
'af innheimtum og öðru, afhendi
ég í hendur eigendanna, eða geri
þeim full skil fyrir því á annan
hátt. Jafnhliða því, sem eg hætti
viðskiftum og þeim margbrotnu
störfum, sem mér hafa verið falin
nú um mörg ár, vil eg þakka, það
næstum takmarkalausa traust,
sem jafnt háir sem lágir, hafa bor-
ið til mín, þetta hefi eg aldrei bet-
ur fundið en nú.“
Virðingarfylst,
Reykjavík 15. okt. 1914
Jóh. Jóhannesson
Aðalstræti 18
Hvert var maðurinn að fara?
Þremur vikum síðar eða 7. nóv-
ember 1914 kom svar við því. t>á
var tilkynnt andlát Jóhanns.
Hann hafði tekið inn of stóran
skammt af svefnlyfjum. Hvað olli
því að þessi ungi athafnamaður,
sem aðeins var 44 ára, tók til slíks
óyndisúrræðis. Halldór Laxness
hefur svar við því en það segir þó
ekki alla söguna og kannski mjög
lítinn hluta hennar. í túninu
heima fjallar Halldór um Jóhann
og segir m.a.:
„Þessar tiltölulegu saklausu
reyfarasögur sem hann (þ.e. Jó-
hann) kostaði fé til voru taldar
spellvirki gagnvart íslenskri
menningu, og menntamenn sem
önnuðust þýðingarnar urðu að
leyna nöfnum sínum til að verða
ekki barðir; um nokkra þeirra er
vitað að þar voru á ferðinni upp-
rennandi forustumenn í mennta-
lífi þeirrar kynslóðar. Þó Jóhann
bóki græddi á tá og fíngri þá lagð-
ist ófrægíngin svo þungt á þennan
bókelska mann, að einn góðan
veðurdag auglýsti hann útfar-
ardag sinn og bað alla sem ættu
skuldakröfur á hendur sér að
sækja peningana fljótt. Menn
létu ekki segja sér þetta tvisvar og
galt hann öllum uppí topp og náði
útför sinni á tilsettum tíma.“
Víst mun þessi ófræging, sem
Halldór talar um, hafa lagst
þungt á Jóhann. Hann varð fyrir
árásum í blöðum og stundum
svaraði hann þeim og var sár. En
fleira kom til. Jóhann hafði átt
erfiða æsku, var ákafamaður í
lund og einmitt þetta ár steðjaði
að horium sár persónulegur
harmur. Sigurbjörg kona hans
var flutt dauðvona til Kaup-
mannahafnar og þar lést hún 7.
september. Lík hennar var flutt
heim. En Jóhann var ekki samur
maður og áður og barst lítt af eftir
lát konu sinnar. Þau áttu ungan
son er hét Óskar Gladstone og
Jóhann mun hafa fengið grun-
semdir um að hann ætti ekki son-
inn um líkt leyti og konan dó.
Hann lagðist í fásinnu svo að
jaðraði við algjöra sturlun og
mun hafa verið komið að honum
er hann hafði gripið til óhugnan-
legra tiltækja. Skömmu eftir að
búið er að jarðsetja konuna fer
hann svo að ráðstafa eigum sín-
um því að sjálfur ætlar hann líka í
langferð.
Sveitarómagi
strengir heit
Jóhann Jóhannesson var fædd-
ur 23. júlí 1870 að Læk í Ölfusi.
Foreldrar hans voru Jóhannes
Jónsson, er síðast var steinsmiður
í Reykjavík og Guðlaug Hannes-
dóttir bónda á Hjalla í Ölfusi
Guðmundsonar. Bróðir Jóhanns
var Sigurður Júl. Jóhannesson
skáld í Vesturheimi. Foreldrar
þeirra bjuggu við mikla fátækt og
Jóhann varð að fara frá þeim
mjög ungur að árum og ólst upp á
hálfgerðum vergangi. Mun það
hafa haft mikil áhrif á hann. Er
hann stofnaði fyrrgreindan stór-
sjóð rétt fyrir dauða sinn sagði
hann í viðtali við Vísi:
„Sjálfur er jeg uppalinn á sveit
langt fram eftir æfinni. Á þeim
dögum fann jeg sárt til þess, hvað
fátæklingar á íslandi verða við að
búa; jeg heitstrengdi þá, að
gleðja fremur þennan undirok-
aða flokk en græta hann, ef jeg
yrði þess megnugur, sem ekkert
útlit var fyrir. Sjerstaklega varð
mjer starsýnt á kjör gamalmenn-
anna, sem lokið höfðu störfum
sínum í þágu mannfjelagsins. Þau
höfðu þrælað, lagt fram alla sína
líkamlegu og andlegu krafta, og
voru loks hnigin niður - orðin að
bömum aftur - örmögnuð, keng-
bogin með fingurna krepta inn í
lófana, og eina stoðin - afrakstur
erfiðisins - var klúrt prik, sem
þau drógust áfram með, svo út á
klakann - ekkert undanfæri -
enginn vildi hafa þau lengur,
Jóhanns bóka
mannfjelagið gleymdi að gjalda
skuldina.“
Síðar í viðtalinu segir Jóhann:
„í dag, fyrst í dag, hef jeg fram-
kvæmt þessa heitstrengingu, sem
jeg, þá sveitarómagi, gerði fyrir
30 ámm, og nú fyrst er jeg ánægð-
ur í þessa átt og get notið hvfldar
úr þessu. Mun mig ekki hungra
og þyrsta í peninga. Jeg hef lifað
til enda á þessu landi.“
Það merkilega við líf og starf
Jóhanns Jóhannessonar var að
hann fékk orð fyrir að vera
harðdrægur í viðskiptum og
jafnvel stunda okurlánastarfsemij
þó að hann væri öðmm þræði
góður fátækum. Hann lærði til
skósmíði og árið 1897 fluttist
hann til Sauðárkróks, 27 ára
gamall, og bjó þar til 1904. í sögu
Sauðárkróks eftir Kristmund
Bjarnason segir m.a. um Jóhann:
„Jafnhliða skósmíðunum starf-
rækti hann verzlun á Sauðárkróki
og þótti áberandi slyngur fésýslu-
Jóhann bóki Jóhannesson: Eftir að kona hans dó greip hann mikil fásinna svo að lá við sturlun.
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. ógúst 1984
I200
V I S I R m V 1 S 1 R
Stœrsta, besta og ódýrasta blaÖ ó íslenska tungu. IJm 500 tölublöð um árið. Verð innanlands : Einstök blöð 3 au. MánuðuróCau ÁrsH.kr.1,75. Arg.kr.7.oo. Erl. kr. 9,oo eða 2l/, doll. VISIR kemur út kl. 8'/* árdegls hvern virkan dag.—Skrif- stofa og afgreiðsla Austur- str.14. Opin kl. 7 drd. til 8 siðd. Simi 400.—Ritstjórá: GunnarSigurðason(fráSela- læk). Til viöt venjul. kl.2-JsiöQ.
Sunuud. 18. okt. 1914.
Háflóö árd. kl. 4,20* siöd. kl. 4,39.
A f m æ 1 i á m p r £ u n:
Þórdís Jónsdóttir, Ijósmóöir.
Gamla Bío.
yjójurinn
lcynilðgrcglulcikur í 2 þáttum,
lcikinn af góðum amerískum
lcikcndum.
£eó
hefir konuríkí,
franskur eamanleiktir.
Á Ijindakot.ssp.tala dó 11. okt
þ. :i (iuðrún Hyjólfsson frá Ráða-
geröi, eftir langa legu.
Jarðarförin er ákveðin fra Frí-
klrklunni briMudaeinn 20. b. m.
Tilkynning.
Vcpna fyrirliugaðrar langferðar, um eða eftir næslu
áramót, læt cg fólk hér með vita, að frá f dag tckst eg
engin [ný störf á hendur, hverju nafni sem nefnast, og
hefi engin viðskifti frckara.
Ait það, sem hjá mér liggur ai innheimtum og
Öðru, afhendi eg í hendur eigendanna, eða geri þeim full
skil fyrir því á annan hátt.
Jafnhliða fþví, sem eg hætti viðskiftum og þeim
margbrotnu störfum, sem mér hafa verið falin nú um
mörg ár, vil eg þakka, það næstum takmarkalausa traust,
sem jafnt háir sem lágir, hafa borið Jtil mín, þetta hefi
eg aldrei betur fundið en nú.
Virðingarfylst,
Reykjavík 15. okt. 1914.
Jóh, Jóhannesson,
Aðalstrætl 18.
Jíája $\ó
Svikull vinur
Mikilfenglcgur Vitagraph-leikur
um nstir ng hetndir. Eiti aðal-
hluivcrkiö lcikur leikkonan
nafnkunna, Edlth Storey.
Ast og slysnl.
Uráöskemtilegur gamanteikur.
A. V. Tulinius.
Miðstræti 6. Talsími 254.
Eldsvoðaábyrgð hvergl ódýrari.
Sæábyrgðarfél. Kgl. oktr.
Skrifstofutími 10—11 og 12—1.
Massage-læknlr
Guðm. Pétursson
GarÖasfrætl A.
ttciina kl. b—7c. n. Simi 394.
Tilkynning Jóhanns á forsíðu Vísis þremur vikum áður en hann svipti sig lífi.
maður, þó ör á fé og brjóstgóður
fátækum. Hann kom mjög við
félagsmálasögu Sauðárkróks þau
sjö ár sem hann átti heima í bæn-
um.
Jóhann ætlaði sér að verða rík-
ur, flugríkur, og var vakinn og
sofinn við kaupsýslu. Honum
mun þó hafa orðið ljóst, að þeir
draumar mundu ekki rætast á
Króknum og fluttist því aftur til
Reykjavíkur, gerðist þar fast-
eignasali, kaupmaður og kunnur
bókaútgefandi.
Þótt Jóhann væri út undir sig í
viðskiptum, átti hann til að sýna
óvenjulegt örlæti. Hann leigði
barnmörgum fjölskyldum árum
saman án endurgjalds. Og mælt
er, að hann gæfi Þorsteini Erl-
ingssyni íbúðarhús.“
Jónas frá Hriflu
rœðst á Jóhann
Jóhann fluttist til Reykjavíkur
á ný árið 1904 og hóf að gefa út
þýddar amerískar skáldsögur og
hlaut ákúrur fyrir. Þetta voru
sögur eins og Börn óveðursins,
Kynlegur þjófur, Valdimar
munkur, Kynblandna stúlkan,
Hinn óttalegi leyndardómur og
Kapítóla. Bækurnar flugu um allt
land og voru mikið lesnar. Þýð-
endur þeirra voru ungir mennta-
menn eins og Halldór Laxness
getur um og var einn þeirra Helgi
Hjörvar sem um hríð var starfs-
, maður Jóhanns.
í desember 1909 réðst 24 ára
gamall menntamaður, þá nýorð-
inn kennari við Kennaraskólann,
heiftarlega á þessa bókaútgáfu í
langri grein sem birtist í þremur
tölublöðum Ingólfs. Þessi maður
hét Jónas Jónsson og kenndi sig
við Hriflu. Hann sagði m.a.:
„Útgáfa hr. Jóh. Jóhannes-
sonar á að öllu samantöldu ekki
sinn líka. Þar eru í fullkomnu
samræmi allir þeir eiginleikar
sem lýta bækur, jafnt þeir sem
ber að fyrirlýta og þeir sem ber að
hata. í hverri einstakri grein sví-
virðinganna hafa þær átt ein-
hvern keppinaut. Margar bækur
eru nærri því eins tilgjörðarlegar
og smekklausar eins og sögur
hans, nokkrar jafn óskáldlegar
og lýgilegar og fáeinar álíka sið-
spillandi. Ef til vill eru líka til
bækur á jafn vondu máli, þótt ég
hafí aldrei lesið þær né heyrt
þeirra getið. En þegar allt þetta
kemur saman: tilgerð, smekk-
leysi, leirburður, lýgi, spillingar-
andi og málleysur þá finnur mað-
ur þó að engir nema Ameríka og •
hr. Jóh. Jóhannesson gátu gjört
slíkt furðuverk."
Jóhann tók slíkar árásir nærri
sér og svaraði fullum hálsi í blöð-
um en jafnframt fór hann úr
þessu að gefa út vandaðri bækur.
Má þar nefna ljóðmæli Jónasar
Hallgrímssonar, Sigurðar Júl. Jó-
hannessonar og Kristjáns Jóns-
sonar, Svanhvít og Ferð um forn-
ar stöðvar eftir Matthías Joch-
umsson, formálabók Einars Arn-
órssonar o.fl.
Okurlán og
mannúðarleysi
Þó að Jóhann græddi vel á
bókaútgáfunni var þó gróði hans
enn meiri af fasteignabraski.
Hann keypti fjölmörg hús í
Reykjavík, lét gera þau upp á
smekklegan hátt og seldi síðan.
Bóka- og fasteignasala hans var
að Laugavegi 19.
Ólafur Björnsson ritstjóri
skrifaði minningargrein um Jó-
hann í ísafold og segir þar m.a.:
„Eg verð að segja, að þá er eg
fyrst heyrði um Jóhann getið, - er
eg kom heim fyrir 5 árum - vakti
það sízt samúð. Mér var sagt, að
hann græddi á að endurprenta
verstu reyfarana úr vestur-
heimsblöðunum og að kaupa
víxla með svo miklum afföllum,
að okur mætti heita.
Síðar, eftir að eg kynntist Jó-
hanni, bar þetta hvorttveggja á
góma. Um hið fyrra sagði hann:
„Reyfaraútgáfur mínar hafa af
sér fætt útgáfu Jónasar-ljóðmæla,
Formálabókar Einars Arnórs-
sonar, útgáfu á Matthíasarverk-
um o.m.fl." En um víxlakaupin
hafði hann þau orð: „Eg hef
aldrei beðið neinn að selja mér
víxla, en sagt þetta eitt: „Með
þessum kjörum geturðu selt mér
víxilinn, en sjálfráður ertu um
það.“
Þá segir Ólafur síðar í minning-
argreininni sem er óvenju hrein-
skilin:
„Einu sinni mintist eg á það við
Jóhann, sem eg hafði heyrt, að
hann væri mjög ómannúðlegur
um að kasta fólki út á götuna, ef
eigi stæði í skilum með húsaleigu.
Hann kvað það satt vera, en bætti
við: „Það kemur af því, að eg vil
ekki þola óskilvísi eða misefndir
á loforðum. Það sem lofað er
verður að standa fast. En gott og
vel, ef eg sé, að ástæður eru þær,
að viðkomandi má eigi sjálfum
sér um kenna óskilvísina þá hefi
eg ætíð reynt að veita honum
fulltingi - eftir á“
Sambland affrosti
og funa
Jóhann Jóhannesson tók mik-
inn þátt í stjórnmálum og félags-
málum. Hann var öflugur stuðn-
ingsmaður Góðtemplarareglunn-
ar og lét bindindismál mikið til
sín taka. Þá var hann hugsjóna-
maður um járnbrautarlagningu
og ferðaðist mikið um Ameríku
og Evrópu m.a. í því skyni að fá
útlent fjármagn til fyrirtækja hér
á landi og var honum það hið
mesta áhugamál. Var hann á kafi
í slíkum útvegunum er
heimsstyrjöldin braust út 1914.
Jóhann var fylgismaður Heimast-
jórnarflokksins og m.a. kosinn í
bæjarstjórn Reykjavíkur.
Flestum ber saman um að Jó-
hann hafi verið einkennilegur
maður. „Hann var raunverulegt
„sambland af frosti og funa“ þessi
furðulegi maður.“ segir ísafold.
Og í Lögréttu segir: „Jóhann var
svo einkennilegur maður á marg-
an átt, að um hann ætti að verða
rækilega skrifað af einhverjum
nákunnugum manni, sem þekt
hefði hann lengi og skilið hann“.
Öllum ber saman um að Jó-
hann hafi grætt óhemju á árunum
1904-1914. Þegar ísafold segir frá .
sjóðsstofnuninni segir blaðið um
Jóhann:
„Enginn maður íslenskur hefir
látið sér hepnast að afla eins fjár
hér heima og Jóhann hefir gert á
þessum síðasta áratug. Og enginn
íslenskur maður mundi hafa látið
sér detta í hug að verja fengnu fé
eins og Jóhann hefir gert.“
Jóhann átti Uppsali, Aðal-
stræti 18, og bjó þar. Andvirði
þess rann í minningarsjóðinn en
Fjalakötturinn var í eigu sjóðsins
alveg til 1942 að hann var seldur
Silla og Valda. Húsið Laugaveg
19 framseldi Jóhann hjónum
nokkrum gegn því að þau tækju
að sér son hans Öskar Gladstone.
Fleiri eignir átti Jóhann og runnu
þær allar í sjóðinn. Sjálfur lét
hann í veðri vaka að hann ætlaði
til Bretlands og ganga þar í lið
með Bretum í stríðinu og koma
aldrei til baka. En langferð hans
var með öðru sniði.
í skipulagsskrá fyrir minning-
arsjóðinn stendur m.a. um elli-
heimilið fyrirhugaða:
„Yfir aðaldyrum hússins skal
gera nafnspjald og á það skal letr-
að með gyltum stöfum nafn stofn-
unarinnar, sem skal vera: „Æfi-
kvöld“, en yfir nafninu og kring-
um það skulu vera geislar lækk-
andi sólar.“
Jóhann Jóhannesson var að-
eins 44 ára þegar sól hans hneig til
viðar. Nú man enginn lengur
nafn hans. Það er algjörlega
gleymt og sjóður hans hefur feng-
ið að rýma í félagsmálaráðuneyt-
inu án þess að nokkur gerði at-
hugasemd. Meinleg örlög!
-GFr
Sunnudagur 12. ágúst 1984 ÞJOÐVILJINN - S(ÐA 11