Þjóðviljinn - 19.08.1984, Blaðsíða 2

af eftirköstum ástarmála
Vikuskammtur Þjóðviljans um síðustu helgi hefur
valdið hinu mesta fjaðrafoki. Það virðist óbrigðult þeg-
arfjallað er um íslenskt mál í fjölmiðlum að landsmenn
leggi meira en lítið til málanna.
Síðasti Vikuskammturfjallaði semsagtum „íslenskt
ástarmál" og var þar reynt að leiða getum að því,
hvaða dýr gerðu hvað, þegar þau væru að draga sig
saman eða hafa kynmök.
Eftir að bændablaðið N.T. hóf í vor göngu sína, í
nýrri mynd og eðlilegum litum, hafa nafngiftirog heita-
skipan á samdrætti og samförum dýra mjög verið á
reiki.
Menn eru hættir að geta áttað sig á hvaða dýr eru:
blæsma, yxna, lóða, breima, álægja, í hestalátum, að
ekki sé nú talað um greddu, kynæði, brókarsótt og ást.
Og það sem meira er. Ekki virðist lengur nein regla
á því hverjir: kasta, gjóta, hrygna, verpa, kæpa, fæða
eða ala.
Hér eru ekki tök á því að birta nema örfá af þeim
fjölmörgu bréfum, sem þættinum hafa borist af þessu
tilefni, en það sjá allir góðir menn, að hér þarf að
komast regla á, einsog í öðrum þáttum móðurmálsins.
Vísan, sem hefur valdið öllu þessu fjaðrafoki er
svona:
Þegar kynóð ærin er
ála steypireyðir
kýrin lóðar, konan ber
kötturinn yxna beiðir.
Vegna þessarar vísu skrifar Grímur á Baugstöðum:
(Aðeins er hægt að birta útdrátt úr bréfinu):
„Það er fráleitt" skrifar Grímur, „að tala um að kýr
„lóði“. Að minnsta kosti hef ég ekki heyrt tekið svo til
orða hér í Austur Skaptafellssýslu. Hins vegar minnist
ég þess að langafasystir mín Jófríður í Hala fór stund-
um með þessa vísu:
Beljur hrjáir brókarsótt
breima snjótittlingar
ketti þarf að fylja fljótt
fást til þess búfræðingar.“
„Og þá gefur þessi vísa“, segir Gísli síðar í bréfi
sínu, „ekki síður vísbendingu um nafngiftir á kyn-
mökum dýra í Skaptafellssýslu:
Beiða fiskar, breima hross
blæsma svín í haga.
Svanurinn ber sinn kynlifskross
með hvolpafullan maga.“
En hvað ber að kalla það þegar nýir einstaklingar
bætast í hópinn í dýraríkinu. Fjölmargir hafa um það
mál skrifað og er satt að segja Ijóst af þeim bréfum, að
nær engin regla er á því hvaða skepnur: kasta, gjóta,
hrygna, verpa, kæpa, fæða, o.s.frv.
Finnbjörg Ármannsdóttir frá Grámóum í Húnaþingi
skrifar langt bréf, sem ekki er hægt að birta í heild.
Finnbjörg skrifar meðal annars:
„Húnbjörn snikkari, sem var hér lausamaður á yngri
árum ömmu minnar fór oft með vísur, sem gefa vís-
bendingu um þetta efni.
Þessar eru mér minnisstæðar:
Bera hryssur brunds á tíð
barna steggir lóu.
Tíkur kæpa en konan blíð
kastar á miðri góu.
Hænsnin gutu, graðhestar
gögnuðust best á floti
kastaði ærin, öndin bar
yrðlingunum í roti.“
Um ástina í dýraríkinu bárust okkur fjölmargar vísur
og bréf og er aðeins hægt að drepa hér á það helsta.
Pennavinur okkar, Ástrós á Bakka skrifar eftirfar-
andi (stytt).
„Þær eru fjölmargar vísurnar, sem ég lærði sem
barn á hnénu á afa í baðstofunni heima á Bakka. Mér
eru þessar minnisstæðastar:
Gefur auga grísunum
gaukurinn uppí trénu.
Þrösturinn hnaukar á hnísunum
og hneggjar saman fénu.
Barna refir rjúpurnar
rostungarnir beiða
berja Ijónin lúpurnar
í logni höfin freyða.“
Og að lokum þessi hugljúfa ástarvísa Skjónu:
Þegar ung ég áður var
oft við Blesi sátum
sem fastast þar sem fjörið var
í ferlegum hestalátum.
Vonandi verða þessi Ijóðkorn til þess að einhver
regla komist á íslenskt ástarmál úr dýraríkinu.
Samið um
að sitja
Hin fyrirhugaða endurskoðun
á stjórnarsáttmála ríkisstjórn-
arinnar fjallar eins og kunnugt
er að litlu leyti um málefni.
Hún snýst um það hvort Sjálf-
stæðisflokkurinn vilji stað-
festa ásetning sinn um að
sitja út stjórnartímabilið til
1986 með því að setja Þor-
stein Pálsson inn í ríkisstjórn-
ina. Framsóknarmenn telja
að Sjálfstæðisflokkurinn og
Mogginn verði ekki heilir í
stjórnarsamstarfinu fyrr en
Þorsteinn sé kominn í ráð-
herrastól. Fyrir Framsóknar-
flokkinn hefur það verið
keppikeflí að sitja í öllum ríkis-
stjórnum hvaða stefnu svo
sem þær hafa, og forystu
hans skiptir mestu að loka
fyrir gagnrýnisraddir á stjórn-
arfarið úr röðum íhalds-
manna.
Vandí stjórnarliðsins er sá
hver eiai að víkja fyrir Þor-
steini. Oskastaða Þorsteins
er hreinlega að víkja Albert úr
ráðherrastól og til þess er
Mogganum att sem hælbít á
hann. Sé þess ekki kostur
gæti Geir Hallgrímsson
neyðst til þess að standa upp
úr stól utanríkisráðherra,
þangað sem Matthías Á
Mathiesen flyttist og rýmdi til
fyrir Albert í viðskiptaráðu-
neytinu. Þriðja leiðin er sú að
Matthíasi Bjarnasyni verði
skákað í Seðlabankann til
þess að taka við af Davíð Ól-
afssyni er hann hættir. Fjórða
leiðin ersú að þess verði kraf-
ist að Framsókn láti eftir stól
forsætisráðherra í stjórninni
og síðan verði meiriháttar
uppstokkun. Það er semsagt
nóg af leiðum en spumingin
sú hver sé fær og hvort Sjálf-
stæðisflokkurinn vill skrifa
upp á óútfylltan víxil í stjórn-
arsamvinnu við Framsókn út
kjörtímabilið gegn stól fyrir
Þorstein.B
Bandarískur
læknir
Margir hafa velt því fyrir sér
hvaða íslenskur læknir hafi
gefið Vésteini Hafsteinssyni
lyf sem áttu að vera saklaus
en urðu þess valdandi að
hann var dæmdur frá keppni.
Það skal upplýst hér að um
var að ræða bandarískan
lækni, svo að læknastéttin ís-
lenska getur andað léttara.
Hinsvegar er mörgum spurn-
ingum ósvarað enn í þessu
máli. Tveimur mánuðum fyrir
Ólympíuleikana fór Páll
Eiríksson læknir til Bandaríkj-
anna og undirgengust vænt-
anlegir keppendur á Ólympíu-
leikunum, sem þar voru við
æfingar, lyfjapróf hjá honum
og reyndist neikvæð svörun
hjá öllum. Þegar á leikana er
komið mælist síðan jákvæð
svörun hjá Vésteini. Þá vakn-
ar sú spurning hvort munur sé
á tæknilegum aðferðum við
lyfjaprófanir af íslands hálfu
og á alþjóðavettvangi, eða
hvort aðrar skýringar liggja
þarna að baki. Enda þótt hér
sé um persónulegan harmleik
að ræða er málið svo alvar-
legt fyrir íþróttahreyfinguna
að það þarf að upplýsa að
fullu.B
Sama
orðalag
íslendingur sem staddur var í
Danmörku fyrir skömmu
hrökk illilega í kút á miðviku-
dagskvöldið er hann heyrði
yfirlýsingu Vésteins Haf-
steinssonar kringlukastara.
Vésteinn hefur sem kunnugt
er verið dæmdur í 18 mánaða
keppnisbann fyrir lyfjanotkun
á Ólympíuleikunum en segir
sjálfur að það sé tilkomið
vegna þess að hann hafi tekið
lyf að læknisráði vegna
meiðsla í öxlum fimm mánuð-
um fyrir leikana. Umræddur
íslendingur horfði á íþrótta-
þátt sænska sjónvarpsins þar
sem rætt var við sænskan silf-
urverðlaunahafa á Ólympíu-
leikunum sem dæmdur var úr
leik fyrir lyfjanotkun. Svíinn
notaði nákvæmlega sama
orðalag og Vésteinn og landi
vor kipptist við er hann heyrði
sömu yfirlýsinguna í annað
skiptið, nú bara á íslensku í
stað sænsku...B
Fellur síðasta
vígið
Hallgrímur Snorrason tekur
við stöðu Hagstofustjóra um
áramót. Fráfarandi Hagstofu-
stjóri er landskunnur fyrir ráð-
deild, sem sumum héfur þótt
ganga úr hófi fram. Klemens
Tryggvason hefur talið það
sína helstu dyggð að bruðla
ekki með opinbert fé. Sá sem
komið hefur á Hagstofuna
hefur séð að þar er ekki eins
umhorfs og á f lestum opinber-
um stjórnarskrifstofum heldur
er þar hver hlutur nýttur til hins
ýtrasta og ekkert talið úrelt
meðan það er nothæft.
Fréttatilkynningar hafa verið
vélritaðar á ódýrasta pappír
og ekki verið að eyða í send-
ingarkostnað, heldur aðeins
hringt og óskað eftir því að
þær verði sóttar. Þannig
mætti lengi telja. Nýi Hag-
stofustjórinn kemur úr um-
hverfi Þjóðhagsstofnunar og
Framkvæmdastofnunar þar
sem ekkert hefur verið til
sparað svo að sem best mætti
fara um starfsmenn og þeir
væru vel haldnir í mat og
drykk. Er þess nú beðið hvort
þetta síðasta vígi sparnaðar
og ráðdeildar, Hagstofa (s-
lands, muni falla með Hallg-
rími, eða hvort hann muni
halda í hefðir Klemensar.B
Á Hagstofunni vinna um 40
manns. Þar af eru 6 karlmenn
í hinum mikilvægari störfum
og svo kvennafjöldi. Hinum
34 starfsmönnum Hagstof-
unnar þótti dálítið undarlegt
um daginn þegar karlarnir sex
2 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN Sunnudagur 19. ágúst 1984