Þjóðviljinn - 19.08.1984, Side 6

/
/
'varo Arósa
í Danmörku stendur nú yfirtilraun með frjdlsar staðbundnar
útvarpsstöðvar, ÞjóðviljinnheimsóttieinaslíkaíÁrósum semmdekki
hafa auglýsingafekjur-og vill það ekki
Útvarpsmál hafa mjög verið
á döfinni hérlendis undanfarin
misseri. Ein ástæðan er sú að
fyrir Alþingi hefur legið frum-
varp um afnám einkaréttar
ríkisins á útvarps- og sjón-
varpssendingum. Það hefur
ekki fengið afgreiðslu enn og
víst er um að þegar þar að
kemur verður tekist hart á um
framtíðarskipan útvarpsmála
héráskerinu.
Hægri öflin vilja fá sitt
„frjálsa útvarp" upp á amer-
íska vísu þar sem litlar
skorður eru settar þeim sem
vilja stofna útvarpsstöð.
Vinstri öflin hafa áhyggjur af
því að ótakmarkað frelsi til út-
varpsrekstrar þýði í raun frelsi
hinna sterku og ríku til að
komasínum boðskap áfram-
færi og ná útbreiðslu í krafti
auglýsinga og fjármagns. Á
ráðstefnu sem Alþýðubanda-
lagið hélt fyrir all nokkru um
fjölmiðlun kom fram sú
skoðun að rétt væri að af-
nema einkarétt ríkisins til út-
varpsrekstrar en halda í
einkarétt Ríkisútvarpsins á
auglýsingatekjum. Með því
móti yrði minni hætta á að
fjármagnið réði ferðinni í þró-
un fjölmiðlunar hér á landi.
Umræðan um frjálst útvarp
er langt frá því að vera ein-
skorðuð við ísland. í flestum
Evrópuríkjum er ríkið með
puttana í Ijósvakanum og í
vesturhluta álfunnar hafa
ýmsartilraunirveriðgerðar
með útvarp og sjónvarp í
höndum einstaklinga. For-
vitnilegast er fyrir íslendinga
að líta til okkar nánustu, ekki
síst Dana og Norðmanna, en
hjá þeim standa nú yfirtilraun-
ir með svonefnt „nærradio",
þ.e. staðbundið útvarp sem
næryfir lítið svæði. Ástandið í
báðum þessum löndum var
svipað og hér áður en tilraun-
irnar hófust að því frátöldu að
hvorki í Danmörku né Noregi
þekkist auglýsingaútvarp eða
- sjónvarp.
Undirritaður var nýlega á ferð í
Árósum en þar og í flestum stærri
bæjum Danmörku eru nú reknar
staðbundnar útvarpsstöðvar. Ég
heimsótti eína þeirra, Radio Aar-
hus, sem er til húsa í byggingu
sem Árósabær á í miðborginni.
Þar hitti ég fyrir Kurt Kaare Sör-
ensen, forsvarsmann útvarps-
stöðvarinnar, og bað hann að
segja mér frá útvarpstilraunum
Dana og rekstri stöðvarinnar.
Engar auglýsingar
- ekkert hlutleysi
„Þetta er í annað skipti sem til-
raun er gerð til aðleyfa„nærrad-
io“. Árið 1973 var gerð tilraun
innan Danmarks Radio sem fólst
í því að fólki var boðið að koma
með eigið efni og því veitt aðstoð
við að gera útvarpsþætti. Þetta
gaf ekki góða raun og lognaðist
fljótlega útaf.
Árið 1981 voru sett lög um
þriggja ára reynslutíma fyrir
útvarps- og sjónvarpsstöðvar á
vegum einstaklinga og fé-
lagasamtaka. Þessi tilraun hófst
svo í fyrra og stendur fram til árs-
ins 1986. Ríkið veitti í upphafi 6
miljónum danskra króna (18
milj. ísl. kr.) til að stofnsetja
stöðvarnar og var gert ráð fyrir
því að sveitarfélög veittu sömu
upphæð á móti. Alls voru veitt
leyfi fyrir 100 útvarpsstöðvar, en
sumsstaðar eru allt að 10 stöðvar
með sameiginlegan sendi. Sendi-
tækin sem við fengum frá pósti og
síma eru 10 watta og draga 25 km
við bestu skilyrði.“
- Hvaða skilyrði eru stöðvun-
um sett?
„Þær mega ekki vera reknar á
„kommersíal" hátt, þ.e. taka við
greiðslum fyrir viðskiptaauglýs-
ingar. Einu auglýsingarnar sem
eru leyfðar eru þjónustuauglýs-
ingar fyrir menningarlíf og íþrótt-
astarfsemi, en við megum ekki
taka við greiðslum fyrir þær. Á
hinn bóginn erum við ekki sett
undir hlutleysisreglur á borð við
þær sem Danmarks Radio verður
að hlíta. Þær setja útsendingum
oft þröngar skorður og draga
broddinn úr efninu. Við megum
alvegveraeinhliða. Þegar auglýst
var eftir umsóknum bárust fleiri
en hægt var að sinna og voru
stöðvarnar valdar með hliðsjón
af landfræðilegri dreifingu og
innihaldi.
Útkoman varð sú að stöðvarn-
ar eru mjög fjölbreytilegar. Sum-
ar eru mjög fagmannlegar, t.d. í
Herning þar sem ráðnir voru fast-
ir starfsmenn, aðrar eru reknar af
hreinum áhugamönnum með
enga reynslu. Það er engin krafa
gerð um að á bak við stöðvarnar
standi félagasamtök eða stofnan-
ir. í Kaupmannahöfn er t.d. rek-
in stöð sem nefnist Radio Roma.
Að henni stendur einn maður,
gamall blaðamaður sem um tíma
rak sjóræningjastöð úti á Eyrar-
sundi og er alveg óhræddur við að
segja meiningu sína.“
Sex stöðvar
ó einni rós
7 Hvernig er málum háttað hér
í Árósum?
„Hér fengu sex stöðvar leyfi til
útsendinga og við erum með þrjá
senda út á einni rás. Minnsta
stöðin er rekin af barnaskóla,
sendir út í hálftíma þrisvar í viku
og kemur í staðinn fyrir skóla-
blað. Önnur er rekin af Jysk
Teknologisk Institut sem er ríkis-
stofnun (hliðstæð Rannsókna-
stofnun iðnaðarins - ÞH) og
sendir út efni um starfsemi sína
tvo tíma á viku. Sú þriðja er rekin
af Árósa-háskóla í samvinnu stú-
denta, kennara og rannsóknar-
manna. Hún sendir út 12 tíma á
viku, einkum efni um vísindi ætl-
að almenningi. Fjórða stöðin
heitir Byens Radio og er rekin af
verkalýðsfélögunum í bænum.
Hún sendir út 15 tíma á viku efni
um stjórnmál, umræðuþætti,
upplýsingar til félagsmanna og
tónlist. Fimmta stöðin nefnist
Aarhus Nærradio og er rekin af
félagi sem telur þrjá meðlimi.
Hún sendir út 17 tíma á viku. Við
hjá Radio Aarhus sjáum svo um
afganginn af útsendingartíman-
um sem er allan sólarhringinn
alla daga vikunnar.
Radio Aarhus er rekin af
regnhlífarsamtökum sem telur
um 100 aðildarfélög. Þau eru af
ýmsu tagi, stjórmálafélög frá
hægri til vinstri, íþróttafélög,
hagsmunafélög, td. samtök
homma og lespía, tómstundafé-
lög eins og sportveiðimenn o.fl.
o.fl. Dagskránni ræður svo sér-
stök dagskrárnefnd sem ekki er
valin úr röðum aðildarfélaga
heldur skipa hana þeir sem nota
stöðina, þ.e. þáttagerðarmenn.
Þeir eru af ýmsum toga, bæði fé-
lög og einstaklingur. Stöðin sem
slík er ekki ábyrg fyrir efninu sem
sent er út heldur eru einstakir
menn ábyrgir fyrir hverjum þætti
og skrifa undir yfirlýsingu þar að
lútandi. Það segir sig svo sjálft að
með þessu móti er engin rit-
skoðun viðhöfð á efninu. Og við
þurfum heldur ekki að hlusta á
allt efnið“
Öll þóttagerð
ólaunuð
„Það er mjög vinsælt að koma
hingað og gera þætti. Til dæmis er
íslendingafélagið hér í Árósum
með fastan þátt á hálfsmánaðar-
fresti. Það er auðveldara að gera
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJiNN Sunnudagur 19. ágúst 1984