Þjóðviljinn - 19.08.1984, Síða 17

LEIÐARAOPNA
Guðrún Hallgrímsdóttir, stjórnarmaður Hús
nœðisstjórnan
Brýnt að lœkka útborgun
„Það fjármagn, sem nú er þörf
á við kaup á fasteignum er alls
ekki til í landinu og þess vegna er
nauðsynlegt að breyta markaðn-
um þannig að útborgun og eftir-
stöðvar verði í takt við efnahags-
aðstæður", segir Guðrún Hall-
grímsdóttir, en hún á sæti í Húsn-
æðisstjórn ríkisins. Guðrún siturí
undirnefnd stjórnarinnar sem fer
með úthlutun lána til kaupa á
eldra húsnæði og hefur nýlega
ásamt Grétari Þorsteinssyni og
Kristínu Blöndal lagt fram tillögu
um að Húsnæðisstjórn hafi frum-
kvæði í að breyta útborgunarhlut-
fallinu.
„Greiðslukjörin sem ríkja hér
á fasteignamarkaði eru í engu
samræmi við efnahagsástandið“,
segir Guðrún. „Útborgunin tek-
ur mið af óðaverðbólgu og eftir-
stöðvar eru að mestu á skamm-
tímalánum. Þetta gerir það að
verkum að þeir sem eru að koma
sér upp húsnæði í fyrsta sinn ráða
hvorki við útborgunina né eftir-
stöðvarnar og því miður breyta
G-lánin með núverandi fyrir-
komulagi þar litlu um. Algeng-
Guðrún Hallgrímsdóttir
ustu G-lán til fjögurra manna
fjölskyldu eru 290 þúsund krón-
ur.“
„Fasteignamat ríkisins kann-
aði fyrr á þessu ári venjur á fast-
eignamarkaðnum og þýðingu
hans í húsnæðismálum lands-
manna. Niðurstaðan varð sú að
óhagstæð greiðslukjör hafa mikil
áhrif á lánsþörf markaðarins í
heild. Ef útborgun lækkar úr
75% í 50%, jafngildir það 830
miljón króna láni til kaupenda,
segir í skýrslu Fasteignamatsins.
Með þetta { huga lögðum við
fram tillögu um að veiting G-lána
væri bundin því skilyrði að út-
borgun verði lækkuð og einnig
því að greiðslubyrði lána færi
ekki umfram 6%. Með því yrði
stuðlað að lengingu lána á eftir-
stöðvum og verðtryggingu
þeirra.“
- Hvað þýðir þetta í reynd?
„Til að markaðurinn geti að-
lagað sig þessum breytingum
leggjum við til að í fyrsta skrefi
verði gerð krafa um 60% há-
marksútborgun. Það þýðir að út-
borgun í 3ja herbergja íbúð í
Reykjavík gæti lækkað um 400
þúsund krónur og fólk sem ekki
ræður við 75% útborgun í 2ja
herbergja íbúð gæti ráðið við út-
borgun í 4ra herbergja íbúð.“
- En verður ekki markaður-
inn sjálfur að taka þessum
breytingum?
„Auðvitað væri æskilegt að
markaðurinn breytti útborgun-
arhlutfallinu sjálfkrafa og við vit-
um að það hefur gerst á Akur-
eyri. Á höfuðborgarsvæðinu hafa
ýmsir fasteignasalar líka tekið
upp lægri útborgun, aðrir ekki.
Ein aðalröksemdin fyrir tillögu-
nni er að hér ríki tvöfalt kerfi og
þar sem keðjusölur eru mjög al-
gengar geta menn lent illa í því ef
þeir kaupa á hærri útborgun en
þeim tekst að selja á. Það er því
brýnt að þessi breyting verði
fljótt og þess vegna verður að
koma til stefnumörkun og hvatn-
ing frá Húsnæðisstjórn. Öðru vísi
gerist þetta ekki nema á allt of
löngum tíma.“
- En er unnt að setja svona
skilyrði fyrir lánveitingum?
„Húsnæðisstjórn setur reglur
um úthlutun lána og setur viss
skilyrði við veitingu G-lána, svo
sem um fjölskyldustærð, aðrar
fasteignir í eigu umsækjanda og
gerð íbúðar, þannig að úthlutun
hefur ætíð verið háð vissum skil-
yrðum. Skilyrðin hljóta að mark-
ast af aðstæðum á hverjum tíma.
Ef þessi tillaga verður samþykkt
og kemst til framkvæmda tel ég
að Húsnæðisstjórn verði að líta
svo á að þeir sem kaupa með
óhagstæðari greiðslukjörum en
60% útborgun séu þar með að
gefa til kynna að þeir þurfi ekki á
aðstoð Byggingasjóðsins að
halda. Stjórninni er ætlað sam-
kvæmt lögum að marka megin-
stefnu í þessum málum og það
hlýtur að vera hlutverk hennar að
fínna ieiðir til að það takmarkaða
fjármagn sem til er, nýtist sem
best. Þessi breyting í 60% útborg-
un myndi jafngilda hærri fjárhæð
en öll G-lánin eru í dag“, sagði
Guðrún að lokum. ÁI
Garðar MýrdaL eðlisfrœðingun
Verið að eyðileggja húsnœðislánakerfið
„Eftir yfirlýsingar ríkisstjórnar-
flokkanna fyrir síðustu kosningar
og árásir þeirra á þá sem höfðu
áður með þessi mál að gera,
einkum fráfarandi fél-
agsmálaráðherra, hélt maður
satt að segja að þeir myndu sjá
sóma sinn í því að standa við
eitthvað af loforðunum. Það er þó
langt í frá eins og sést ef litið er
yfir afrekaskrána. Það er greini-
legt að þeir ætla að brjóta þetta
kerfi gjörsamlega niður eins og
önnur félagsleg kerfi, svo sem
námslánakerfið og heilbrigðis-
kerfið". Það er Garðar Mýrdal,
eðlisfræðingur, sem hefur orðið.
Síðastliðið haust flutti hann inn í
gamla 3ja herbergja íbúð, sem
hann hafði keypt og nú bíður
hann eftir G-láninu.
„Ég fór út í þetta miðað við þá
pólitík sem ríkir á íslandi að allir
verði að eiga sína eigin íbúð“,
sagði Garðar. „Ef ég hefði verið
tveimur árum seinna á ferðinni
hefði ég gerst aðili að Búseta, en
eftir að hafa séð þá útreið sem
Búseti fékk eftir gos Blöndals og
félaga á þinginu, er ég ekki viss
um að ég myndi treysta á það í
dag“.
Þetta eru mín fyrstu íbúða-
kaup. Ég er búinn að vera í leigu-
húsnæði í 3 ár eftir að ég flutti
heim frá námi og hafði flutt jafn-
oft milli íbúða. Ég taldi mér
óhætt að fara að festa kaup á íbúð
eftir að ég byrjaði að búa og var
kominn með lífeyrissjóðsrétt-
indi.
Ég reiknaði dæmið þannig að
við gætum keypt 2ja til 3ja her-
bergja íbúð án þess að taka
skammtímalán. Eigin sparnaður
og sparimerki Ingibjargar dugðu
fyrir fyrstu útborgun, lífeyris-
sjóðslánið fyrir næstu tveimur af-
borgunum og síðan átti húsnæð-
islánið ásamt 30 þúsund króna
sparnaði að duga fyrir þeim síð-
ustu og fyrstu afborgun af skulda-
bréfinu. Þar sem ég sótti um fyrir
jól 1983 hefði lánið að öðru jöfnu
átt að koma í júní eða júlí. Ég
hafði heilan mánuð upp á að
hlaupa með gjalddagann miðað
við það sem verið hefur“.
En G-lánið er ekki komið enn-
þá. „Það er reyndar hlálegt",
segir Garðar, „þegar konan mín
sem hefur samviskusamlega
haldið í sparimerkin alla tíð ætlar
að fá lán, þá kemur babb í bátinn,
en skyldusparnaðurinn er einmitt
hluti af fjármagni húsbyggingar-
Garðar Mýrdal
kerfisins. Ég varð að taka víxil í
Útvegsbankanum til að redda
mér fram í ágústmánuð, og þegar
lánið var ekki komið á gjalddaga
hans, varð ég að framlengja fram
til 10. september. Ég verð að
treysta á að það komi fyrir þann
tíma, en það má geta þess að fyrst
ég þurfti að endurnýja víxilinn í
ágúst, þá lenti ég auðvitað inní
efnahagsráðstöfunum ríkis-
stjórnarinnar með hærri vöxtum
og frjálsari eins og þeir kalla það
eftir 13. ágúst s.l.“
— Áttu von á að lánið komi fyrir
10. september?
„Ég ætlast nú eiginlega til þess,
já. Síðustu fréttir eru að húsnæð-
isstjórn hafi 165 miljónir til út-
hlutunar nú á næstunni. Eftir 20.
ágúst segjast þeir ætla að greiða
fyrsta hluta til þeirra sem eru að
byggja, 1. - 10. september til
þeirra sem hafa keypt gamalt og
eftir 10. september seinni hluta af
lánum. Ég treysti á að þetta
standi, annars er ég illa úti.“
- Þú segist hafa viljað vera með
í Búseta fremur en að kaupa?
„Já, það er miklu heilbrigðara
að þurfa ekki að taka þetta með
svona áhlaupi og ég vildi gjarnan
geta verið aðeins afslappaðri í því
að komast undir öruggt þak. Ég
myndi frekar vilja búa við það
húsnæðiskerfi sem ríkir t.d. í
Noregi, þar sem menn geta keypt
sér leiguréttindi á löngum tíma.
Eftir áratug eða svo, verður
vonandi áfram lifandi fólk á ís-
landi og þá er ég viss um að okkar
kynslóð verði kölluð „húsbygg-
ingarkynslóðin“. Maður er að
lesa það að það sé offramboð á
íbúðum og það er verið að fjár-
festa og borga á örfáum árum hús
sem gætu þess vegna staðið í
nokkur hundruð ára. Ef þessu
heldur áfram hlýtur að verða
verðfall á fasteignamarkaðinum
og þá stendur fólk uppi með verð-
lausar eignir sem það hefur unnið
hörðum höndum fyrir. Það þarf
að stýra þessari fjárfestingu allt
öðru vísi.“
- Nú keyptir þú á 75% útborg-
un með 20% vöxtum á skulda-
bréfi til 4urra ára. Myndirðu
gera svona samning í dag?
„Ég treysti mér ekki til að svara
þessu. Ég held að þetta hafi verið
það réttasta þegar ég gerði samn-
inginn. Maður þreifar fyrir sér og
heldur uppi fyrirspurn um mark-
aðinn og eyðir fleiri vikum í að
setja sig inn í þetta, enda er mað-
ur að leggja allt undir. Svo koll-
steypist allt og núna í miðjum ág-
úst er ábyggilega enginn sem get-
ur svarað því hvað gerist í sept-
ember.
Trúlega verður verðbólgan þá
komin á fullt og skuldinni skellt á
verkalýðshreyfinguna og „óraun-
hæfar kaupkröfur“. Stefna ríkis-
stjórnarinnar hefur beðið skip-
brot og það getur allt skeð. Ég get
því ekki svarað því hvernig samn-
ing ég myndi gera í dag. Trúlega
engan.“
Guðlaug Magnúsdóltir, stjórnarmaður Verkamannabústaða.
Veit ekki hvar þetta endar!
„Ég veit ekki hvar þetta endar.
Verkamannabústaðakerfið hefur
alltaf barist f bökkum og enn er
verið að þrengja að því. Það er
greinilega enginn vilji hjá þeim
sem eru við stjómvölinn nú að
styðja við þetta kerfi, þrátt fyrir
þörfina sem öllum ætti að vera
ljós“, sagði Guðlaug Magnús-
dóttir, stjórnarmaður hjá Verka-
mannabústöðum í Reykjavík.
Síðast liðið vor tilkynnti ríkis-
stjórnin að fjárframlög til Verka-
mannabústaða yrðu skorin niður
um 25% á næsta ári. „Stjórn
Verkamannabústaða mótmælti
þessu harðlega“, sagði Guðlaug,
„og við trúum því ekki fyrr en við
tökum á að þetta verði að raun-
veruleika. En það er ekki aðeins
skorið niður fjármagn til Verka-
mannabústaðanna, heldur er
einnig verið að taka íbúðir út úr
kerfinu. Síðast liðinn vetur var
ákveðið að allir sem hafa átt íbúð
í 30 ár í Verkamannabústað
mættu selja hana á ffjálsum
markaði. Þetta eru íbúðir í gömlu
hverfunum, íbúðir sem eru ákaf-
lega eftirsóttar í endursölu, en
það skiptir kannski ekki mestu
máli heldur hitt, að við megum
ekki við því að missa eina einustu
íbúð þegar 3 eða 4 fjölskyldur eru
um hverja sem losnar.“
„í lögunum sem Alþingi sam-
þykkti í vor er ákvæði um að tvö-
falda útborgun í nýbyggingum
Verkamannabústaða“, heldur
Guðlaug áfram. „Utborgunin
hefur verið 10%, en á nú að verða
20% eins og í endursölu íbúðun-
um. Það má taka dæmi. 3ja her-
bergja íbúð í Ártúnsholti, sem út-
hlutað var í vetur kostaði 1830
þúsund. Útborgunin mun verða
10%, eða 183 þúsund krónur, en
með stærri íbúðunum voru bíl-
skýli sem varð að borga út í hönd
og kosta 120-140 þúsund. Eftir að
lögin eru komin til framkvæmda
verður þetta sama fólk að borga
um hálfa miljón: 20% af heildar-
verði eða 366 þúsund krónur og
120-140 þúsund í bílskýlið."
Ég sé ekki hvernig fólk á að
ráða við þetta. Bílskýlin sem voru
skylda á Eiðsgrandanum með
öllum íbúðum, íþyngdu fólki
mjög mikið. Þó flestir hafi staðið
í skilum, þá voru þau fjármögnuð
með skammtímalánum sem síðan
hafa verið að veltast og safna á sig
dráttarvöxtum og innheimtu-
kostnaði. Menn verða að athuga
að samsetning þess hóps sem fær
íbúð í Verkamannabústöðum
hefur breyst. Nú eru flestir ein-
stæðir foreldrar, þ.e. einstæðar
mæður, sem eiga í verulegum erf-
iðleikum með að standa í skilum,
þrátt fyrir tvöfalda vinnu. Það
endar með því að þær þurfa að
leita til sveitarfélagsins um að-
stoð til að geta haldið þessum
íbúðum. Það getur hver maður
ímyndað sér hvernig þetta verður
þegar útborgunin hefur verið tvö-
földuð".
- Þú segir að hópurinn hafi
verið að breytast?.
„Já. Það ríkir svo ótrúleg neyð
á þessum húsnæðismarkaði og
hún eykst að sama marki og kjör-
in versna. Það þarf ekki að rifja
upp þessar 900 umsóknir sem
bárust í vetur um 300 íbúðir. Það
segir sig sjálft að þeir sem fá íbúð
úr þeim stóra hóp eru þeir sem
allra verst eru settir. Það heyrir til
undantekninga ef venjuleg
kjarnafjölskyida fær íbúð, og
ungum hjónum sem eiga von á
barni er alls ekki hægt að sinna,
svo dæmi sé tekið.
Það eru t.d. ótrúlega margir
sem búa heima hjá foreldrum sín-
um, kannski í þrengslum með
heila fjölskyldu. Þetta er fólk sem
Guðlaug Magnúsdóttir
hefur farið út á leigumarkaðinn
og hrakist heim í foreldrahús aft-
ur vegna þess að það ræður ekki
við þau kjör sem þar ríkja. Svo er
líka algengt að gamalt fólk, sem
hefur leigt á sama stað í áraraðir,
lendir allt í einu á götunni þegar
húseigandi deyr og íbúðin er seld.
Þetta fólk ræður ekki við neitt á
hinum almenna markaði og á al-
veg nóg með útborgunina í
Verkamannabústöðunum, þó
hún sé ekki tvöfölduð“.
- Hver eru næstu verkefni hér
í Reykjavík?.
„Nú er verið að sækja um fram-
kvæmdalán fyrir árið 1985 og ætl-
unin er að hefja byggingu á 100
íbúðum í Grafarvogi næsta vor.
60 eru í fjölbýli, 40 í sérbýli og
þessar íbúðir eiga að vera tilbún-
ar eftir mitt ár 1986 til jafnlengd-
ar 1987. Þetta er talsvert hærra
hlutfall af sérbýli en verið hefur
og fram hefur komið hugmynd
um að halda skipulagssamkeppni
um þar næsta áfanga í Grafar-
vogi.
Á næsta ári er áætlað að út-
hluta rúmlega 70 nýjum íbúðum í
Ártúnsholti sem er seinni áfang-
inn þar en með endursöluíbúðun-
um má gera ráð fyrir að það verði
um 200 íbúðir, sem hægt verður
að úthluta 1985 í Reykjavík.
Þetta er þó auðvitað háð því að
ekki verði skorinn fjórðungur af
fjármagninu,- það myndi bitna á
oýbyggingunum fyrst og fremst.
Eins og ég sagði áðan trúi ég því
ekki að til þess komi. Það ætti
frekar að efla þetta kerfi en ráð-
ast svona að því“.
Sunnudagur 19. ágúst 1984 ÞJÖÐVILJINN - SIÐA 17