Þjóðviljinn - 21.04.1985, Blaðsíða 16

LEIÐARAOPNA
Frelsið eðo
fjölmiðlaskrímslið
Rúmlega ár frá því að komst upp um
stofnun ísfilm hf.. Hvar er samsteypan
stödd núna, - eru þeir að setja á
laggimarsjónvarpsstöð? Rifjuð upp
tengsj manna og fyrirtœkja á bakvið
ísfilm. Rœtt við forstjórann.
Stóri
bróðir
í nánd
Margvísleg
vensl Innan
fjölmiðla
samsteypunnar
—Reykjavíkurborg
ÍSFILM
-----Árvakur--------
Morgunblaðiö
H. Ben'og Co.
Garðar Gíslason hf.
Völundur
Flugleiðir
Shell
Sameinaðir verktakar-
SÍS——Almenna bókafélagið-Frjáls fjölmiðlun-
kaupfélög Bókaverslun DV
iðnfyrirtæki Sigf. Eymúndssonar Vikan
skípáfélag Úrval
dótturfýrirtæki Vídeoson
Reginn hf. Útvarpsstöð
íslenskir Aðalverktakar
í verkfalli
Reykjaprent
Taflan sýnir nokkur hagsmunatengsl og skyldleika fyrirtækja sem eiga aðild að ísfilm.
Hekla
Ford
Kassagerðin
Fjársterkustu fyrirtœki
landsins sameinuðust í fjöl-
miðlasamsteypunni ísfilm í
ársbyrjun 1984. Þá kom fram
að viðkomandi fyrirtœki
höfðu unnið að myndun ís-
film á annað ár, samkvœmt
yfirlýsingum þess er límdi
saman þau hagsmunaöfl er
að baki búa; Indriða G. Þor-
steinssonar. Því hafði verið
haldið kyrfilega leyndu m.a.
í stjórn SÍS og komst ekki upp
fyrr en Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir rauf „trúnað" 19.janúar
eftir að málið hafði verið til
umfjöllunar í borgarráði,
þarsem Davíð borgarstjóri
lagði það fyrir sem „trúnað-
armál".
Aðstandendur ísfilm eru
Reykjavíkurborg, SÍS, Árvakur,
Frjáls fjölmiðlun. Almenna
bókafélagið og Haust, fyrirtæki í
eigu Indriða G. Þorsteinssonar
og fleiri. Þegar að er gáð kemur í
ljós að stjórnendur ofangetinna
fyrirtækja eru bundnir margs
konar hagsmunatengslum hver
við annan - og segja má að stór-
auðvaldið íslenska sé þarna sam-
an komið í eitt. Mönnum flaug í
hug, að kalla þetta nýja fyrirtæki
Nýja aðalverktaka hf. til sam-
ræmis við íslenska aðalverktaka,
þarsem fjársterk öfl frá Fram-
sóknarflokknum og Sjálfstæðis-
flokknum koma einnig saman.
Að sumu leyti sömu öfl. Segja
má, að ísfilm sé enn eitt birting-
arform á helmingaskiptareglunni
sem oft hefur gilt í ríkisstjórnum
þessara beggja flokka á liðnum
áratugum.
Stóri bróðir
Þetta fyrirtæki gæti þó orðið
lýðræðislegri umræðu og
skoðanamótun á fslandi enn
hættulegri en allt annað samkrull
á vegum íslenska auðhringsins hf.
Að baki þessu fyrirtæki standa
LEIÐARI
Frjáls fjölmiðlun
í þeirri umræðu sem að undanförnu hefur
staðið í íslensku þjóðfélagi um útvarpsmál, hef-
ur alltof lítið verið fjallað um rétt hins almenna
notanda bæði til að velja útvarpsefni og til að
framleiða það. Það er hins vegar Ijóst að mark-
mið fjölmiðlunar ætti að vera sem mest í lýð-
ræðisátt, þann veg, að sem allra flestir geti not-
fært sér þann rétt að tjá sig í fjölmiðlunum og
þannig að öll sjónarmið fái að njóta sín. Það
þýðir einnig að minnihlutahópar fái réttindi,
meiri mannréttindi en þeir hafa.
Máske er ein af ástæðum þess hve umfjöllun-
in um hinn lýðræðislega rétt venjulegs fólks í
sambandi við útvarpsmálin hafa verið þyrrk-
ingsleg sú, að fyrir rúmu ári var tilkynnt að
helstu fjölmiðlafyrirtæki á íslandi með fjölda
annarra stórfyrirtækja að bakhjarli, hefðu slegið
sér saman í eitt fyrirtæki, ísfilm, á sviði fjölmiðl-
unar.
Þegar komst upp um ráðabrugg stórfyrirtækj-
anna höfðu viðræður þeirra á milli staðið á ann-
að ár, samkvæmt frásögn þess er krækti klón-
um á stórfyrirtækjunum saman. Þessi mikla
leynd sem hvíldi yfirtilurð samsteypunnar ísfilm
er kapituli út af fyrir sig. Það var greinilegt að
menn töldu ástæðu til að fela eitthvað. ísfilm er
stofnað af fyrirtækjum einsog Árvakri, Frjálsi
fjölmiðlun, Almenna bókafélaginu, SÍS og
Reykjavíkurborg.
Á sínum tíma var settur á laggirnar hringurinn
íslenskir Aðalverktakar með helmingaskiptum
Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins.
Þá var ríkisvaldið notað með sama hætti og ítök
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík með ísfilm til að
setja formlegt innsigli á helmingaskiptin. ís-
lenskir Aðalverktakar hafa einna mesta veltu
íslenskra stórfyrirtækja og nærast nær ein-
göngu á hermanginu. Nú vill svo til að aðstand-
endur ísfilm hafa ættir sínar að rekja til sama
fjármagns og íslenskir Aðalverktakar. Það er og
engin tilviljun. í Þjóðviljanum í dag eru vensl
hinna ýmsu fyrirtækja sýnd, þó ekki nema að
hluta. Með ísfilm hefur kapital hinna „nýríku“
einnig komist á blað, sem ekki er í íslenskum
Aðalverktökum.
Það er og ískyggilegt, að hagsmunasamtök
atvinnurekenda sem hafa mjög sterk ítök í
stærstu fjölmiðlunum svosem í DV og Morgun-
blaðinu skuli sænga saman í nýrri samsteypu. Á
íslandi hafa pólitísk og efnahagsleg völd at-
vinnurekenda aukist verulega síðustu tvö ár.
Þar með hafa völd og áhrif fjöldans minnkað
svosem sjá má af kaupmáttarrýrnun kauptaxta
á tímabilinu. Atvinnurekendur hafa að sama
skapi aukið hlut sinn af vinnu í landinu, aukið
efnahagsleg völd sín á kostnað launafólksins.
Þessu hefur fylgt niðurlæging launafólks sem
ekki verður í krónum mæld.
(fljótu bragði kann mönnum að finnast hér
um tvennt ólíkt að ræða, en svo er ekki. Nú er
áreiðanlegt að aðstandendur ísfilm hafa ekki
útþvældar hugmyndir um að ráðskast enn
meira með vitund almennings en þeir þegar
hafa aðstöðu til. En hitt er svo augljóst, að ef og
þegar þeir telja sig hafa þörf á því að beita
þessu valdi t.d. í gegnum sjónvarps- og út-
varpsstöðvar, þá eru þeir í óhugnanlega sterkri
stöðu. Þannig gæti komið upp ríki hins Stóra
bróður sem okkur öllum stendur stuggur af.
Það er með öðru óþolandi að SÍS skuli eiga
aðild að þessari samsteypu. Innan samvinnu-
hreyfingarinnar hafði engin umræða farið fram
um þátttöku í samsteypunni þejgar skrifað var
undir samninginn. Á aðalfundi SIS var ekki ann-
að að skilja en meirihluti fulltrúa væri andvígur
þátttökunni. Þannig var staðið að málinu bæði á
vegum Reykjavíkurborgarog SÍS-forstjóraveld-
isins að lýðræðislegri umræðu var hafnað. Sú
leynd í upphafi gefur því miður ástæðu til að
óttast um framhaldið. Víða í löndum eru ströng
lög um hringamyndun sérstaklega á sviði fjöl-
miðlunar. Það er sérstök ástæða til að alþingi
skoði slíka möguleika til að verja notendur. Og
neytendur sjálfir ættu að fylgjast vel með fram-
gangi málsins.
-óg