Þjóðviljinn - 03.05.1985, Qupperneq 7

MINNING
Bjöm Jónsson alþingismaður
fyrrverandi forseti Alþýðusambands íslands
Við Björn Jónsson vorum bekkj-
arbræður í Menntaskólanum á
Akureyri. Þar urðum við góðir
vinir og þá strax fundum við, að
við áttum pólitíska samleið. Síðar
varð samstarf okkar mikið og á
mörgum sviðum. Báðir tókum
við, fljótlega eftir skólagöngu,
virkan þátt í verkalýðsbaráttu.
Sátum báðir á Alþýðusambands-
þinginu, urðum alþingismenn
fyrir sama flokk, sátum saman í
ríkisstjórn og héldum saman
marga pólitíska fundi.
Björn Jónsson var skarp-
greindur og hann varð einn af á-
hrifamestu og bestu foringjum ís-
lenskrar verkalýðshreyfingar.
Við Björn vorum alltaf góðir vin-
ir og störfuðum mikið saman,
einnig eftir að leiðir okkar skildu
innan Alþýðubandalagsins.
Brottför Björns úr flokknum
var mér sár; ég vissi að Alþýðu-
bandalagið missti góðan og mikil-
hæfan félaga með Birni. En sem
betur fer átti Alþýðubandalagið
og margir félagar þess, eftir sem
áður, gott samstarf við Björn,
einkum innan Alþýðusambands
íslands.
Brottför Björns úr Alþýðu-
bandalaginu var ekki vegna skoð-
anaágreinings um stefnumál eða
markmið í baráttu verkalýðs-
hreyfingarinnar. Þar var um að
ræða, að mínu mati, persónu-
bundin sjónarmið og ágreiningur
um vinnuaðferðir. Samstarf
Björns við tvo af helstu forystu-
mönnum Alþýðubandalagsins
innan Alþýðusambandsins, þá
Eðvarð Sigurðsson og Snorra
Jónsson, og samvinna hans við
mig, eftir að hann hafði gengið í
annan stjórnmálaflokk, sýndi á
ljósan hátt, að Björn var sami
sósíalistinn og hann hafði verið
og viðhorf hans til þjóðmála var
óbreytt í grundvallaratriðum.
Starf Björns sem forseta Al-
þýðusambandsins á þessum árum
var erfitt og fjarri því að vera
auðvelt. Björn vissi að megin-
styrkur Alþýðusambandsins var í
félagsmannahópi Alþýðubanda-
lagsins. Björn skyldi að öll sterk-
ustu verkalýðsfélögin í landinu
voru undir forystu Alþýðubanda-
lagsmanna.
Fyrir Birni var meginmálið að
vinna fyrir verkalýðshreyfinguna
en ekki að ná sér niðri á fyrri
flokksfélögum. Nú þegar Björn
Jónsson er allur minnist ég góðs
vinar og samherja um leið og ég
votta konu hans og börnum og
öllum ættingjum samúð mína.
Lúðvík Jósepsson.
Nú, þegar Björn Jónsson,
minn gamli vinur og baráttufé-
lagi, er allur, get ég ekki látið hjá
líða að setja nokkrar línur á blað í
minningu hans.
Þótt margs sé að minnast, mun
ég ekki í þessum fáu orðum tí-
unda samskipti okkar í smáat-
riðum. Mér eru efst í huga fyrstu
kynni min af Birni Jónssyni á
öndverðum árum Verka-
mannafélags Akureyrarkaup-
staðar og samvinna okkar og
fleiri félaga á þeim vettvangi, þar
sem hann með eldlegum áhuga
og dugnaði hreif okkur með sér
til starfs og dáða í baráttu fyrir
bættri afkomu launafólksins á fé-
lagssvæðinu. Ég minnist sam-
starfs okkar á skrifstofu
verkalýðsfélaganna á Akureyri.
Þegar vanda bar að höndum var
leitað til Björns og ekki brást að
hann fyndi lausn sem una mætti
við.
Björn Jónsson var einlægur
verkalýðssinni, frjór í hugsun,
heilráður og skjótráður. Það má
segja að hann helgaði líf sitt mál-
efnum launafólks í landinu, þótt
hann sem alþingismaður og ráð-
herra yrði að sinna nokkrum öðr-
um málaflokkum. Hans áhuga-
mál voru fyrst og fremst
kjarabarátta launafólksins í
landinu og á þeim vettvangi naut
hann óskoraðs trausts sem sýndi
sig best í því að hann vann sig upp
með stuðningi fólksins frá því að
stunda almenna verkamanna-
vinnu til þess að verða forseti í
allsherjarsamtökum þess, þar
nutu sín vel farsælar gáfur hans
og glöggskyggni, enda var hann
óumdeildur forustumaður í sam-
tökunum, meðan starfskraftar
entust.
Að leiðarlokum viljum við
hónin þakka einlæga vináttu,
gegnum árin, hjálpsemi hans og
holl ráð og við minnumst með
þökk . margra ógleymanlegra
ánægjustunda á þeirri samleið.
Kæri vinur, far þú í friði.
Nunna mín, þér, börnum ykk-
ar og barnabörnum vottum við
hjónin okkar innilegustu samúð.
Höskuldur Egilsson.
Með Birni Jónssyni er fallinn
frá einn mesti forustumaður, sem
íslensk verkalýsðhreyfing hefur
átt. Verkalýðsbaráttan og hug-
sjónir hennar áttu hug hans
óskiptan. Hann skildi að stríðið
stendur ekki aðeins um kaup og
kjör og erjur við atvinnurekend-
ur. Einnig verður að sinna hinni
almennu þjóðmálabaráttu, þar
sem svo mörg stór mál ákvarðast.
Hvort tveggja verður að fara
saman því eins og Björn orðaði
það sjálfur í ræðu: „Barátta á
tveimur vígstöðvum verður því
aðeins aðskilin að árangurinn á
öðrum vígstöðvunum hafi ekki
áhrif á það sem gerist á hinum.“
Björn Jónsson samtvinnaði
öflugt starf í verkalýðshreyfing-
unni virkri þátttöku á vettvangi
stjórnmálanna. Baráttuna fyrir
bættum kjörum og auknum rétt-
indum alþýðu, fyrir jöfnuði,
jafnrétti og réttlæti háði hann á
báðum vígstöðvunurp.
Hvar sem hann starfaði var
Björn dæmdur til að fara fremst-
ur. Með einstæðum forustu-,,
hæfileikum dró hann fram kjarna
hvers máls, fann úrlausn og sam-
einaði hópinn til að fylgja henni
fram. Hann hafði til að bera út-
sjónarsemi, fortöluhæfni, úthald
og sannfæringarkraft, í stuttu
máli þá blöndu sveigjanleika og
skaphörku sem þarf til að koma
málum í höfn. Formennska í
Verkamannafélagi Akureyrar-
kaupstaðar, Alþýðusambandi
Norðurlands, kjör á þing og til
forseta Alþýðusambands íslands
voru óhjákvæmileg skref á veg-
ferð Björns, ekki vegna persónu-
legs metnaðar, heldur þeirrar
yfirburðahæfni hans, sem allir
samstarfsmenn hans virtu og
gerðu tilkall til að hann nýtti í
þágu málstaðarins.
Eg þekkti Björn aðeins af af-
spurn þegar ég réðist til Alþýðu-
sambandsins fyrir rúmum áratug.
Ókunnugum virtist hann stund-
um þungur og ómannblendinn og
í reynd held ég megi segja að
hann hafi verið dálítið feiminn
við ókunnuga, þó aldrei hafi
hann látið það trufla sig við neitt
sem hann þurfti að gera. Þegar
maður kynntist honum nánar
kom hlýjan betur fram og næmni
hans fyrir samskiptum við annað
fólk.
Björn gat verið óvæginn í
deilum en hefnigirni réði ekki
gerðum hans og hann átti gott
samstarf við pólitíska andstæð-
inga sína, einnig þá sem áður
höfðu verið samherjar en einmitt
það sýnist mér reynast flestum
erfitt.
Björn lagði ekki aðeins línur í
önn dagsins. Hann markaði einn-
ig stefnuna til lengri tíma. Þannig
er sú stefnuyfirlýsing sem Al-
þýðusambandið býr að í dag að
mestu hans verk. Málefnin réðu
afstöðu hans á hverjum tíma.
Hann fór sínar leiðir í samningum
og í stjórnmálum fylgdi hann sínu
fram, þó það kostaði nýjan
stjórnmálaflokk eða afsögn hans
sem ráðherra.
Ég átti þess kost að vera náinn
samstarfsmaður Björns Jóns-
sonar síðustu árin sem hann starf-
aði. Ég á erfitt með að finna orð
til að tjá það sem ég vildi. Með
okkur tókst innileg vinátta og
hann var mér jafnt félagi sem
lærifaðir. Ég votta honum virð-
ingu og aðdáun og þakka sam-
starfið við einlægan baráttu-
mann.
Forustustörf eins og þau sem á
Birni hafa hvílt leggjast á fjöl-
skylduna alla. Eiginkona Björns
Þórgunnur K. Sveinsdóttir axlaði
sinn hluta, tók þátt í hugsunum
hans og gerðum og tryggði Birni
það umhverfi sem nauðsynlegt
var til að gefa honum styrk í
þjóðmálabaráttunni og þá um-
hyggju sem hann þarfnaðist í erf-
iðum veikindum síðustu árin.
Þórgunni konu Björns, Birni
syni hans og aðstandendum
öllum vottum við hjónin dýpstu
samúð. Megi minningin vera
ykkur huggun á erfiðri stundu.
Ásmundur Stefánsson.
Einhvernveginn er mér um-
hugað um að koma fáum minn-
ingarorðum um Björn Jónsson
alþingismann Akureyri og fyrr-
verandi forseta Alþýðusambands
íslands á blað.
Ég kynntist Birni Jónssyni fyrst
í föðurhúsum norður á Akureyri
þar sem faðir minn, Baldur Svan-
laugsson, var einlægur stuðnings-
maður stjórnmála- og verkalýðs-
baráttu Björns Jópssonar um
langt skeið. Mun svo einnig vera
háttað um móður mína, Sigur-
laugu Guðmundsdóttur, hér fyrir
sunnan.
Man ég eftir Birni á kjörstað á
Akureyri um það leyti, er land-
helgin var færð út í 12 mflur.
Starfaði ég við hlið Björns á
kosningastað. Á þessum árum
kynntist ég traustri verkalýðs-
kennd hans.
Eftir stúdentspróf mitt var
Björn svo vinsamlegur að benda
mér á leið til áframhaldandi
menntunar, þá að sækja um styrk
sem bauðst til þess að fara til
Finnlands og leggja þar stund á
nám í félagsráðgjöf. Ekki fýsti
mig til ferðarinnar í það sinn,
taldi finnsku erfitt tungumál. Það
man ég einnig, að um svipað
leyti, eða kannske fyrr, þótti
mörgum skrítið að Nunna, Þór-
gunnur Sveinsdóttir, eiginkona
Björns, kona alþingismanns,
skyldi vinna í frystihúsi.
Þá minnist ég einnig ferðar á
landsfund hernámsandstæðinga á
Þingvöllum árið 1961, en þangað
fékk ég far með Bimi og Guð-
mundi J. Guðmundssyni. Minn-
ist ég mannfjöldans á Þingvöll-
um, og andrúmsloftsins á hótel-
inu á Þingvöllum sem var mið-
stöð fulltrúa á þingið.
Eftir að ég flutti suður man ég
eftir vináttu Björns við móður
mína til dæmis þegar hann færði
henni samovar eftir Rússlands-
ferð.
Einkum mun ég minnast
Björns Jónssonar fyrir heilindi og
trausta vináttu í garð fjölskyldu
minnar svo og heilinda hans við
íslenska verkalýðsbaráttu.
Nunnu og afkomendum þeirra
Björns votta ég samhygð.
Svanlaug Baldursdóttir.
í dag verður Björn Jónsson
fyrrum forseti Alþýðusambands
íslands ’jarðsunginn frá Dóm-
kirkjunní í Reykjavík. Er þar
með lokið æfi og starfi eins allra
mikilhæfasta og farsælasta for-
ystumanns íslenskra launamanna
og þá verkamanna alveg sérstak-
lega, en hag þeirra bar Björn fyrir
brjósti alla tíð.
Hér verður engin tilraun gerð
til að rekja æviferil Björns Jóns-
sonar, enda aðrir til þess betur
fallnir. Þess skal þó getið, að
hann var fæddur í Skagafirði 3.
september 1916. Leiðir munu
fljótlega hafa legið til Eyjafjarðar
og Akureyrar, því að hann er
verkamaður á Akureyri frá 1932
en er samhliða í Menntaskólan-
um á Akureyri og útskrifast það-
an stúdent 1936.
Á 4ða áratugnum, kreppuár-
unum, kynntist Björn atvinnu-
leysinu eins og það hefur sárast
sorfið að verkamönnum á íslandi
á þessari öld. Hann kynntist líka
á þessum árum og var beinn þátt-
takandi í ýmsum af hörðustu
vinnudeilum og hörðustu verk-
fallsátökum sem voru háð, svo
sem Nóvudeilunni og Borðeyrar-
deilunni. Og hann kynntist líka
pólitískri sundrungu verkalaýðs-
samtakanna og afleiðingum
hennar.
Ekki er á því minnsti yafi að
reynsla kreppuáranna, atvinnu-
leysis og stéttaátaka, hafa átt
drýgstan þátt í að mót lífsskoðun
Björns og ráðið miklu um hvaða
vettvang hann valdi sér - og var
valinn - til að starfa.
Fljótlega kom í ljós að Björn
var óvenju vel til forystu fallinn.
Fóru þar saman skarpar gáfur,
djúpur skilningur á eðli og lög-
málum íslensks þjóðfélags, skýr
hugsun og framsetning jafnt í
ræðu sem í riti. Á hann hlóðust
ábyrgðar- og trúnaðarstörf á sviði
verkalýðsmála og stjórnmála.
Nægir að minna á að hann var
formaður Verkamannafélags
Akureyrarkaupstaðar 1947-1963
og eftir það sameinaðs félags
verkamanna og verkakvenna,
Verkalvðsfélagsins Einingar, til
1973. Átti hann mikinn og gæfu-
ríkan þátt í sameiningu félag-
anna. Formaður Alþýðusam-
bands Norðurlands um árabil,
varaforseti ASÍ frá 1968-1972 og
síðan forseti þess til 1980 en varð
að hætta störfum áður vegna
veikinda.
Alþingismaður var hann frá
1959 og meðan kraftar entust.
Bæjarfulltrúi á Akureyri var
hann 1954-1962.
Björn Jónsson átti manna
mestan hlut að stofnun Verka-
mannasambands íslands 1964 og
var varaformaður þess frá stofn-
un til 1973. Á því er enginn efi að
við stofnun og starf VMSÍ batt
hann miklar vonir. Á stofnþingi
sambandsins þann 9. maí 1964
hafði han:i framsögu um starf
sambandsins og stefnu og sagði
þá m.a: „Með boðun þessa stofn-
þings VMSÍ er um að ræða til-
raun til að sameina íslenska
verkamannastétt í öflugri sam-
takaheild en áður hefur verið til
staðar, gera samtök hennar að
öflugra vopni í lífsbaráttunni en
áður“.
Vafalítið hafa þær vonir, sem
Björn gerði sér um VMSÍ, ekki
. ræst nema að hluta, en hann átti
mikinn þátt í að móta stefnu þess
og starf fyrstu árin og hefur skilið
þar eftir óafmáanleg spor.
í öllum þeim störfum sem
Björn tók að sér eða tók sér fyrir
hendur var hann virkur og mót-
andi, aldrei áhorfandi heldur
þátttakandi af lífi og sál. Hann
var einn skarpgreindasti maður
sem ég hef kynnst. Fljótur að átta
sig á aðalatriðum og aukaat-
riðum, en um leið einn allra besti
félagi í samtarfi, sem hugsast gat.
Framhald á bls. 8
Föstudagur 3. maí 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7