Þjóðviljinn - 11.09.1985, Síða 7

„Það er ekki satt að ég hafi
verið búinn að gefa út tuttugu
Ijóðabækurfyrir þrítugt, eins
og stendur í dagskrá Ijóðlist-
arhátíðarinnar", segir James
Tateoghlær. Þærvoruníu.
James T ate er einn af gestum
hátíðarinnar og er frá Banda-
ríkjunum.
„Hinar 11 voru bara hefti“,
segir JamesTate. „Nýjasta ljóða-
bókin mín heitir Constant Def-
enders og kom út 1983. Um hvað
ljóðin eru? Það er erfitt að segja
nema að þau eru full af kímni og
myrkri. Ljóð hjálpa okkur að af-
hjúpa innra líf okkar og eitthvað
af þeim framandleika lífsins sem
við eigum erfitt með að skilja.
Ég get ekki sagt að ljóðin mín
séu beint pólitísk en ef þau eru
það þá er-það raunveruleikinn
sem hefur þessi áhrif á Ijóðin.
Það er afskaplega þægilegt
fyrir ljóðskáld að hugsa sér að
fólk almennt sé ólæst og lesi
aldrei ljóð. Mér hefur verið boð-
ið að halda fyrirlestra og lesa ljóð
á 575 stöðum í Bandaríkjunum
og það kom í ljós að á hverjum
einasta stað stórum eða smáum
komu áheyrendur. Það eru marg-
ir áhyggjufullir í dag vegna stöðu
Ijóðsins en ljóðið er ekki í neinni
samkeppni við fjöldamenning-
una. Við erum að skrifa um alvar-
lega hluti jafnvel þó að þeim fylgi
oft húmor.
En sérhvert ljóðskáld sem hef-
ur gefið út nokkrar bækur lendir í
því að maður kemur upp að hlið
hans og segir: Þakka þér fyrir, þú
bjargaðir lífi mínu þetta myrka
sumar. Ég er ekki að segja að það
séu bara svona atburðir sem gera
það að verkum að við skrifum en
hvort við seljum fleiri eða færri
bækur er ekki aðalatriðið.
Ástæðan fyrir því að ég skrifa
er sú að það veitir mér mikla
ánægju að skrifa. Vegna þess að
ég hef gefið einhverju meiningu
sem ég var eitt augnablik hrædd-
ur um að væri meiningarlaust. Ég
get varpað öndinni léttar og sagt:
lífið er ekki meiningarlaust. Og
það eru ekki bara mín eigin ljóð
sem fá mig til að varpa öndinni
léttar, ég fæ þessa sömu gleðitil-
finningu þegar ég les ljóð ann-
arra.“
Áttu þá einhver uppáhalds-
skáld?
„Ég get nefnt þér þrjú nöfn af
handahófi, Tomas Tranströmer
frá Svíþjóð, Zbignew Herbert frá
Póllandi og Vasko Popa frá Júgó-
slavíu en þau eru miklu fleiri."
Hvað er markmiðið með svona
Ijóðlistarhátíð?
„Flest ljóðskáld lifa einmana
lífi, við eyðum tímanum ein fyrir
framan hvítt blað með blýant í
hönd og okkur langar til að vera
boðið út. Til þess að sannreyna
hvort við erum geggjuð eða hvort
það eru fleiri sem hugsa á svipað-
an hátt og við. Það getur verið að
ljóðlistarhátíðin verði gesta-
landinu til einhvers góðs ef ljóð-
skáldin sem koma eru góð.
Ljóð hafa mismunandi þýð-
ingu í ólíkum menningarsamfé-
lögum. í Bandaríkjunum hafa
ljóðskáld sjaldan átt vinsældum
að fagna nema kannski Robert
Frost og Walt Whitman. Við
Bandaríkjamenn erum ekki fólk
sem lítur til ljóðskálda um leið-
sögn en ljóðskáldin varðveita
helgustu leyndarmál samfélags-
ins og ske kynni að einhver hefði
áhuga." - aró.
Ljóðlistarhötíð
Varðveitum
leyndarmál
segir Ijóðskáldið James Tate frá
Bandaríkjunum
Ljóðlist
„Ég held að fleira ungt fólk sé
farið að lesa Ijóð en fyrir
nokkrum árum,“ sagði Mari-
anne Larsen, Ijóðskáld frá
Danmörku, sem hérerstödd í
tilefni norrænu Ijóðlistarhátíð-
arinnar.
„Fyrir nokkrum árum síðan
ferðaðist ég um og las ljóð í
skólum og þá voru ljóð álitin erf-
ið og óskiljanleg og of fín fyrir
venjulegt fólk. Nú hefur hins veg-
ar ungt fólk í auknum mæli byrj-
að að skrifa ljóð eða kannski ætti
ég að segja að það sem unga fólk-
ið skrifar sé í formi ljóðsins.
Kannski verður það til þess að
það fer inná bókasöfn að leita
uppi ljóð og ljóðabækur, fái
áhuga. Unga fólkið hefur oft
þreifað sig áfram, byrjað með að
semja texta við lag og uppgötvar
þannig ferlið sem felst í því að
skrifa. Það uppgötvar orðin, að
þau geti staðið ein og sér án tón-
listar.
Mín kenning er sú að hið stutta
og oft samanþjappaða form
ljóðsins bjóði uppá hraða og
stutta upplifun á þeim tíma hráða
sem við lifum á, jafnframt er ljóð-
ið eitthvað sem þú getur kafað
dýpra í. Ljóð er Ííka óháð tíma,
þú lest ljóð, nýtur þess á því
augnabliki, leggur það frá þér og
eftir ákveðinn tíma getur þú lesið
ljóðið aftur. Þú veist semsagt
ekki hversu langan tíma ljóðið
varir. Þessu er öfugt farið með
skáldsögu, þú tekur bókina, virð-
ir hana fyrir þér og segir: já, bók-
in er svona margar blaðsíður, ég
verð svona lengi að lesa hana.
En í hvert skipti, sem þú tekur
ljóðið og lest það, upplifirðu og
uppgötvar nýja hluti sem þú sást
ekki áður, allt eftir því hvernig
þér líður, hvernig þú ert
stemmd.“
Hvað um yfirskrift hátíðarinn-
ar: Ljóð á tœkniöld?
„Tæknilegt málfar ryður sér æ
meira til rúms. Tæknimálið er
nafnlaust, einhæft og ófrjótt. Það
er engin tilfinning í tæknimáli,
það á sér enga persónulega rödd.
Ég lít á ljóðið sem verkfæri, vopn
í baráttunni gegn því að gera fólk
að nafnlausum, ópersónulegum
stærðum í tæknilegu leikspili.
Það er hlutverk ljóðskáldsins að
beita vopni sínu, ljóðinu, í þess-
ari baráttu. Ljóðskáldin eiga að
örva fólk og fá það til að finna
sína eigin persónulegu rödd og
verða ekki hrætt þó hún heyrist.
Það má ekki láta afköst ráða ferð-
inni og gera manneskjuna að
nafnlausu verkfæri tækninnar.
Á tækniöld er hætta á að fólk
glati tungumálinu sem persónu-
legu tæki til að átta sig á og upp-
götva heiminn með. Talsmáti og
orðaforði verða staðlaðri og ein-
hæfari og samskipti manna verða
einnig stöðluð og einhæf."
Getur hátíðin haft einhver
áhrif?
„Það er erfitt að segja til um
hvaða áhrif svona ljóðlistarhátíð-
ir geta haft. Ljóð er nokkuð sem
flestir standa í sérkennilegu sam-
bandi við. Það er í raun tungumál
sem allir hafa innra með sér.
Ljóðið er bein tjáning ef fólk þor-
ir að láta þau orð sem bærast
innra með sér sleppa út. Ljóðið
getur líka verið eitthvað sem
gleður aðra að heyra eða lesa því
málið er í raun fallegt og stórkost-
Iegt en það er líka óstýrilátt og
þess vegna sterkt andspænis
tækninni og vélunum sem eru
stýranlegar og planlagðar.“-aró.
Ljóðið er
óháð tíma
segir Marianne Larsen Ijóðskáld frá
Danmörku, einn af mörgum gestum
norrcenu Ijóðlistarhátíðarinnar
Miðvikudagur 11. september 1985 ÞJÓÐVILJINN - SIÐA 7