Þjóðviljinn - 15.10.1985, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Á aldarafmæli Kjarvals
Nú gera menn sér dagamun í tilefni þess að
Jóhannes Kjarval á aldarafmæli. Það er haldin
mikil sýning í því húsi sem ber nafn hans, ævi-
saga kemur út í tveim bindum og kannski lýkur
innan tíðar því starfi að koma verkum Kjarvals á
skrá. Og menn óska hver öðrum til hamingju
með það að hafa átt annan eins listamann og
dæsa líklega yfir því að annan slíkan munum við
ekki eignast, því miður.
Það er einatt um það talað, að braut lista-
mannsins sé þyrnum stráð og er oft meiru logið.
Margt gerist á þeirri brautu sem erfitt er að
henda reiður á, ekki síst þegar skoðuð er ævi
manns sem var í rauninni jafn dulur og Kjarval
var: „Ég er alltaf annars staðar en fólk heldur að
ég sé,“ sagði hann eitt sinn í viðtali. En að því er
varðar undirtektir og lýðhylli, þá átti Kjarval
reyndar furðulega góðu gengi að fagna hjá
myndlausri þjóð eða svo gott sem. Kannski
vegna þess meðal annars hve fátæk þjóðin var
að myndum. Og vegna þess að svo margt var
að breytast með þjóðinni á þeim tíma, þegar
Kjarval lagði af stað út á hafið og inn til óbyggða
til að finna svo margt það sem aðrir höfðu ekki
komið auga á og færa að gjöf landsmönnum af
örlæti sínu óviðjafnanlegu. Og allt frá því hann
hélt sínar fyrstu sýningar, ungur maður og ó-
sigldur, hafa íslenskir menn af öllum tegundum
verið kappsamir um að játa fögnuð sinn yfir
þessari list. Meðal annars vegna þess gat Kjar-
val komist svo að orði á námsárum sínum, að
þær stundir koma þegar „ég finn að ég ber kraft
heillar þjóðar í sjálfum mér og vinn og trúi öllum
mínum fallegu draumum".
En þótt íslenskir menn hafi verið ósparir á
lofsyrði um listamanninn ágæta og keppst við
að kaupa myndir hans eftir að þeir komust í
álnir, þá er því ekki að leyna, að tilburðir opin-
berra aðila til þess að sýna Jóhannesi Kjarval
sóma sem vert væri, voru mjög í skötulíki. Þegar
hann var fimmtugur var vakið máls á því að
reisa Kjarvalshöll yfir myndir hans, þegar hann
var sextugur fékk ríkisstjórnin „heimild“ til að
ráðast í að smíða Kjarvalshús með sýningarsal,
þegar hann varð sjötugur hafði enn ekkert
gerst. Þegar Kjarval varð áttræðurvarsvo hafist
handa um að byggja Kjarvalshús á Seltjarnar-
nesi, hús sem listamaðurinn aldrei kærði sig um
að flytjast í - og nokkrum árum áður hafði hann
sjálfur viljað leysa vanda hins svifaseina samfé-
lags með því að leggja það til, að þeir peningar
sem þá höfðu verið merktir Kjarvalshúsi yrðu
„stofnfé í byggingarsjóð málverkasafns ríkis-
ins“.
Snillingareru stundum til þess hafðir-og það
er hið versta mál - að vera eins og einskonar
svipa á þá listamenn sem eftir koma: af hverju
getið þið ekki verið eins og Kjarval? Ekkert væri
fjær Kjarval sjálfum en slík misnotkun á nafni
hans - svo mjög sem hann lagði sig fram um að
sýna samstöðu með öðrum myndlistar-
mönnum, leggja lífi listanna lið. Ef menn eru til í
að hafa uppi heitstrengingar á aldarafmælinu
og bæta þá um leið fyrir ýmsar vanrækslusyndir
liðinna ára þá er rétt að mæla einmitt með því,
að minnast Kjarvals með persónulegu og opin-
beru örlæti við listirnar í landinu. Með því að
halda uppi reisn í safnamálum og fræðslu og
listauppeldi og aðstoð við listamenn og öðru því
sem gefur mannlífi á íslandi lit og línu.
Gleðileg
undantekning
Stjórnmálaflokkar á íslandi
eru með allra daufasta móti, og
margir þeirra eru nánast orðnir
að einskonar jábræðralagi, þar
sem menn svífa skoðanalausir og
áhugalausir um víða velli. Al-
þýðubandalagið er þó gleðileg
undantekning frá þessari
lognmollu. Þar er í gangi hressi-
leg umræða um starf og stefnu,
sem hefur tæpast farið fram hjá
neinum. Fjölmiðlar hafa gert sér
mat úr þessari umræðu, enda ger-
ist það æ sjaldnar að fólk innan
stjórnmálaflokka talist á tæpi-
tungulaust um málefni. Hins veg-
ar er gjarnan mikil og ófrjó um- 1
ræða í gangi innan sumra annarra j
stjórnmálaflokka sem snýst nær ;
eingöngu um persónur, en mark-
mið og leiðir virðast skipta litlu
máli á þeim bæjum.
Öllum stjórnmálaflokkum,
sem vilja finna til í stormum sinna
tíða, er nauðsynlegt að fara gegn-
um tímabil þar sem menn setja
upp gleraugu gagnrýninnar,
spyrja sjálfa sig og samstarfs-
menn nærgöngulla spurninga, og
reyna að skoða sig og umhverfið í
öðru og skarpara ljósi en áður. í
Alþýðubandalaginu er þetta ein-
mitt að gerast. Þar hefur farið
fram frískleg og hreinskilin um-
ræða að undanförnu, og slíkt er í
hæsta máta eðlilegt í aðfara
mikilvægs landsfundar, þar sem
teknar verða afdrifaríkar ákvarð-
anir um starf flokksins og stefnu.
En landsfundur Alþýðubanda-
lagsins verður í fyrri hluta næsta
mánaðar, og því von að menn
noti einmitt tímann núna til um-
ræðna.
Tilraun til
tortryggni
Blöð andstæðinganna reyna
auðvitað að gera flokkinn sem
tortryggilegastan vegna hressi-
legrar þátttöku í umræðum innan
flokksins. Það var til að mynda
fróðlegt hvernig bæði DV og
Morgunblaðið freistuðu þess um
helgina að gera umræður og lýð-
ræðislegar kosningar á vettvangi
Útgáfufélags Þjóðviljans fyrir
helgi að einskonar valdatog-
streitu innan Alþýðubandalags-„
ins. Það var auðvitað fjarri öllum'
sanni. Þó menn ræði frísklega um
markmið og leiðir og reyni að
meta hvaða herfræði beri að beita
á komandi mánuðum og misser-
um, þá er algerlega fráleitt að
sjóða úr því einhvers konar per-
sónulegt valdabrölt milli manna.
En auðvitað stafa þessi viðbrögð
hægri fjölmiðlanna af því einu, að
ævinlega þegar eitthvert lífsmark
sést til að mynda í Sjálfstæðis-
flokknum, þá er það í kringum
átök valdagírugra potara, en
aldrei um málefni.
Afhverju
umræða?
Ragnar Elbergsson, einn helsti
forystumaður þess Alþýðu-
bandalagsfélags sem býr við
einna besta pólitíska heilsu, Al-
þýðubandalagsfélagsins í Grund-
arfirði, gerir einmitt þetta atriði
að umræðuefni í síðasta tölublaði
Birtingar, sem félagið í Grundar-
firði gefur út. Þar segir Ragnar:
„Er kreppa í Alþýðubandalag-
inu? Samkvœmt skrifum í blöð-
um hœgrimanna virðist kreppa
Alþýðubandalagsins vera mjög
alvarleg. Kreppan er skilgreind í
þessum blöðum á þann hátt, að sú
opna og hreinskilna umrœða sem
átt hefur sér stað innan raða Al-
þýðubandalagsins, sé undanfari
klofnings í flokknum. Auðvitað
blundar sú von í brjóstum íhalds-
manna að helsti andstœðingur
þeirra, þ.e. Alþýðubandalagið
eigi undir högg að sœkja, og reyna
í krafti áróðursmáttar síns að
breiða út þá skoðun. En hvað
veldur þí að þessi umræða fer af
stað?“
Styrkari
flokkur
„Eins og fyrr greinir hefur op-
inská og hreinskilin umrœða farið
fram innan raða Alþýðubanda-
lagsins um stöðu flokksins og
hvernig best megi bregðast gegn
þeirri óheillaþróun sem átt hefur
sér stað á íslandi. Ríkisstjórnin
hefur frá því hún kom til valda
rýrt kjör almennings svo harka-
lega að neyð blasir við á flestum
heimilum launamanna. Aróður
svokallaðra frjálshyggjuhópa hef-
ur verið ríkjandi í pólitískri um-
rœðu á landinu.
Eini valkosturinn gegn þessum
öflum er sterkt Alþýðubandalag.
Úmræðan sem nú er ígangi innan
flokksins, er til þess fyrst og
fremst að styrkja stöðu hans til
baráttu gegn frjálshyggju og her-
námssinnum. Sú umræða á eftir
að leiða flokkinn til sigurs gegn
þessum öflum.
Þessi opinskáa umræða sýnir
kjark Alþýðubandalagsins um-
fram aðra flokka og sýnir sér-
stöðu hans í íslenskum
stjórnmálum. Skrif íhaldsblað-
anna um kreppu og klofning íAl-
þýðubandalaginu er ekkert annað
en heilbrigðisvottorð um það að
flokkurinn sé á réttri elið.
Þeir óttast Alþýðubandalagið!“
Skerping
á sérstöðu
Þarna hitti Ragnar Elbergsson
naglann á höfuðið. Sú umræða
sem fer fram innan flokksins er
auðvitað til þess eins að styrkja
stöðu hans. Þessvegna er hún op-
inská og umbúðalaus.
Það er staðreynd, að skammt
er síðan Alþýðubandalagið kom
úr samsteypustjóm bæði á vett-
vangi ríkisstjórnar og eins í
Reykjavík. Auðvitað er það
sjálfsagt að í stjórnum með öðr-
um flokkum fallist flokkurinn á
málamiðlanir. En að þeim lokn-
um þarf einfaldlega að fara fram
skerping á stefnunni, flokkurinn
þarf að taka sér tak og þvo af
ásjónu sinni málamiðlanir, efla
sérstöðuna. Það er einmitt þetta
sem er að gerast með umræðunni
sem á sér stað innan flokksins í
dag. Þessvegna er hún af hinu
góða og það er gjörsamlega ást-
æðulaust fyrir menn að óttast að
hún skaði flokkinn. Hún er nefni-
lega heiðarleg og snýst um mál-
efni og starfshætti, en beinist alls
ekki að tilteknum persónum.
Kjarkur
Hafi menn ekki kjark til þess
að vera í flokki sem tekur um-
búðalaust á sínum innri vanda, þá
eiga menn ekkert erindi í pólitík.
Það er ekkert sjálfsagðara en að í
aðfara jafn mikilsvægs atburðar
og landsfundar ræði menn málin
af hreinskilni. Því það verður
aldrei hægt að meitla ferska
stefnu og laga kúrsinn að
breyttum aðstæðum nema menn
þori að ræða málin.
En til þess þarf kjark.
-ÖS
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandl: Úlgáfufélag Þjóöviljans.
Rltstjárar: Árni Bergman, össur Skarphéðinsson.
Rltstjórnarfulltrúl: Oskar Guðmundsson.
Fréttastjórl: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Aðalbjörg Óskarsdóftir, Álfheiður Ingadóttir, Garðar
Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gisla-
son, Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, Víðir Sigurðsson, Þór-
unn Sigurðardóttir, Þröstur Haraldsson.
Handrlta- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utllt: Sævar Guöbjömsson, Garðar Sigvaldason.
Sfmvarsla: Sigriður Kristjánsdóttir.
Húsmæður: Agústa Þórisdóttir, Olðf Húnflörð.
Bflstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrlfstofustjórl: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guövarðardóttir, Magnús Loftsson.
Utbrelðslustjórl: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýslngastjórl: Ragnheiður Óladóttir.
Auglýslngar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson,
Olga Clausen.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristfn Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Bjömsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýslngar, rltstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavfk, sfml 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 35 kr.
Sunnudagsblað: 40 kr.
Áskrift á mánuðl: 400 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 15. október 1985