Þjóðviljinn - 15.10.1985, Qupperneq 8

MANNUF
Tannlækningar
Valda tann-
fyllingar
eitrun?
Sagt frá umræöum lækna um 1
blöndu kvikasilfurs
sem m.a. er notuð í tannfyllingar
Fyrr í sumar hittust 120
tannlæknará lokaðri ráð-
stefnu í Kings College í
Cambridge.
Nafnið á þessari ráðstefnu
var: „Háski í
tannlækningum: kvikasilf-
ursumræðan11. Ástæðan
var sú að undnfarið hafa
verið í gangi umræður um
þá blöndu kvikasilfurs og
annarra efna í tannfylling-
um sem notaðar eru víða,
sérstaklega í börnum.
Dr. John Mclean, tyrrverandí
forseti bresku tannlæknasamtak-
anna hafði nýlega uppi miklar
efasemdir um stöðuga notkun
þessarar kvikasilfursblöndu við
einfaldar tannviðgerðir í börn-
um. Hann sagði að þar eð til væru
aðrar hættuminni efnasamsetn-
ingar í tannfyllingar væri í raun
engin ástæða til að halda sig að-
eins við kvikasilfursblönduna.
Kvikasilfur er eitt af hættuleg-
ustu efnum sem þekkjast, það er
vel eitrað. Mjög lítill skammtur
af því getur verið mjög skað-
legur. En hver er þá ástæðan fyrir
því að kvikasilfur er ennþá notað
í tannfyllingar?
Ástæðan er aðallega söguiegs
eðlis. Allt frá því fyrst var farið að
nota þessa blöndu kvikasilfurs,
tins, silfurs, kopars og sinks í
tannfyllingar snemma á 19. öld-
inni, hafa tanniæknar notað hana
mikið vegna þess hve auðveld
hún er í notkun og endingargóð.
Aðeins gullið dýra hefur jafnast á
við þessa blöndu. En það eru
tvær ástæður fyrir því að um-
ræðan um þessi mál hefur aukist
að miklum mun upp á síðkastið. í
fyrsta lagi aukin þekking á eitrun
hinna hörðu málma og í öðru lagi
vegna þess, að magn það sem
menn telja sig geta notað af kvik-
asilfri, án áhættu, fer árlega
minnkandi.
Fyrrnefndur Mclean segir: „Þó
við þurfum enn um sinn að nota
þessa kvikasilfursblöndu í stórar
fyllingar, er ég sannfærður um að
við ættum að hætta að nota þessa
blöndu í einfaldari fyllingar í
tönnum barna.“
Mclean segir ennfremur að nú
séu komnar fram ýmsar efnasam-
setningar sem vel megi notast við
og í þeim sé ekkert kvikasilfur.
Nýlegar rannsóknir
Þar til nýlega töldu tannlæknar
að kvoða sú sem sett er í botn
tannrýmisins verndaði tannvef-
ina fyrir málmunum í kvikasilf-
ursblöndunni. En nýlegar rann-
sóknir sýna að kvoðan seinkar
því aðeins að kvikasilfur komist
inn í vefina. Og þaðan getur
kvikasilfrið komist inn í blóð-
rásarkerfi líkamans og haft áhrif
á aðra hluta hans.
Víða um heim fara nú fram
rannsóknir á áhrifum kvikasilfurs
á líkamann. Á Karolinska sjúkra-
húsinu í Stokkhólmi hafa rann-
sóknir undir stjórn Magnusar Ny-
lander sýnt að það magn af kvik-
asilfri sem finnst í heila látinna
tengist beint fjölda silfursblöndu-
fyllinga í tönnum viðkomandi.
Og önnur könnun sem nú er orð-
in þekkt, tengir kvikasilfurs-
Qitrun við sköddun í ófæddum
börnum. Könnun sem birt var
1982 sýndi greinileg tengsl milli
kvikasilfursmagns í blóði móður
við fæðingu andavana barns.
Og fleiri rannsóknir vekja
áhyggjur manna. Ein þeirra var
gerð í Bandaríkjunum. Þar sýna
frumniðurstöður að ónæmiskerfi
líkamans getur orðið fyrir áhrif-
um af kvikasilfri sem finna má í
fyllingarefni í tönnum. David Eg-
gleston, aðstoðarprófessor við
tannlæknadeild Suður-Kali-
forníuháskóla hefur fundið á-
Minnstu munaði að tannfyliingarnar í Helen Roper kæmu henni í hjólastólinn til lífstíðar en fyrir snarræði tókst að greina
sjúkdómsvaldinn í tannfyllingum hennar.
kveðna minnkun á magni ákveð-
innar tegundar einkjarna hvítra
blóðkorna hjá sjúklingum sem
voru með tannfyllingar með kvik-
asilfursblöndu. Þó að breyting-
arnar séu ekki eins stórvægilegar
og í hinum svokölluðu AIDS til-
fellum hefur þessi minnkun vakið
með honum áhyggjur. í þessum
frumrannsóknum sínum notaðist
Eggleston aðeins við þrjá sjúkl-
inga. En hann segir að ef nánari
rannsóknir sýni fram á samband
milli kvikasilfurseitrunar og efna
sem notuð eru í tannviðgerðum,
muni það hafa geysileg áhrif á
tannlækningar og almenna lækn-
isfræði.
Ein spurningin er hversu næmt
fólk er fyrir kvikasilfri. Þar eru
ekki allir sammála. Rannsóknir
búlgaranna Djerassi og Berova
frá 1969 á 240 manns sýndu að
5,8% þeirra voru ofurviðkvæmir
fyrir kvikasilfursblöndufyllingum
sem voru fimm ára gamlar og
yngri. Og það sama mátti segja
um 22,5% af fólkinu sem var með
yfir fimm ára gamlar fyllingar.
Eitrun
Helen Roper
En prósentur segja ekki alla
söguna. Sjúklingar hafa lítið upp
úr því að velta þeim fyrir sér. Hel-
en Roper, breskur hjúkrunar-
fræðingur, er ein þeirra sem talin
er hafa fengið eitrun af kvikasilf-
ursblönduðum tannfyllingum.
Helen sem er frá Doncaster í
Englandi var að vinna í Guate-
mala á vegum Mormónakirkj-
unnar þegar hún fór einn daginn
að finna til yfirþyrmandi þreytu
og fannst sem fætur hennar gætu
ekki borið hana lengur. í fyrstu
hélt hún að þetta væri vegna salt-
skorts en brátt fór hún að finna til
ógleði og háls hennar fór að stífna
upp
„Ég hélt áfram að vinna og það
var langur vinnudagur. Ég fór á
fætur klukkan 06 og vann til
21.30. Eitt kvöldið komst ég ekki
upp stigann til herbergis míns.
Fæturnir urðu þungir sem blý -
þetta var einkennileg tilfinning,
það var sem líkami minn snerti
Nýtíska:
Ég trúi því að þú
getir vaðið eld
Hver man ekki undarlegar frá-
sagnir af fakírum á Indlandi
sem óðu eld berfættir eins og
ekkert væri? Nú er svo komið
að list þessi er komin úr hönd-
um austrænna dulfræða. Hún
erorðin að nýjustu tísku í
Bandaríkjunum. Sagt er að
þegar hafi um 15 þúsundir
manna lært þá list aö labba á
brennandi kolum (hitastig
meir en 1000 gráður) án þess
aðbrennasig.
Og menn gera þetta ekki yegna
þess að þeir séu svona langt
komnir í hugarþjálfun. Svo er
sagt að í New York þyki þetta
fyrst og fremst bera vott um þá
einbeitingu sem þarf til að „gera
það gott”.
„Þeir halda að kannski bæti
þetta hæfni þeirra til að græða
peninga,” segir einn blaðasnáp-
En það er líka til, bæði vestan
hafs og nú síðast í Bretlandi, að
menn líti á eldgöngu sem lykil að
afli sem menn áður ekki vissu að
þeir byggju yfir.
Það skrýtna er, að læknar gef-
ast upp við að útskýra þetta fyrir-
bæri. Sumir halda að ef iljar
manna eru blautar eða sveittar þá
geti það um stund verndað fæt-
urna fyrir hitanum. En samt -
varla svo miklum hita sem hér um
ræðir.
Þeir sérfræðingar sem nú selja
námskeið í eldgöngu segja að
kunnátta þessi sé eingöngu háf
hugarástandinu. Menn verði að'
undirbúa sig rækilega. Meðal
annars með því að snúa sér að
næsta manni og segja honum frá
því, hvað þú óttast mest. Einnig
eiga menn að rifja upp hvenær
þeir nutu ástar og mests veraldar-
gengis. Svo eiga menn að snúa sér
að félaga sínum í eldgöngu og
segja ákveðið:
„Ég trúi því að þú getir vaðið
eld í kvöld.”
aldrei jörðina. Ég var stíf í hálsin-
um og þar sem ég var hjúkrunar-
kona datt mér fyrst í hug heila-
himnubólga.”
MS?
Helen Roper var stax send á
spítala í Guatemala borg. Þar
meðhöndluðu læknar hana við
þornun líkamsvefja og sníkjudýr-
um. Þeir sögðu henni að hvílast
og þá mundi hún ná sér um leið.
Hún fór aftur að vinna en fann
stöðugt til þreytu og þyngsla og
var nú farin að fá riðu. Helen sá
að svona gekk þetta ekki lengur
og ákvað að fara til Bandaríkj-
anna og leita sér einhverrar sér-
fræðiaðstoðar þar. Henni hafði
dottið í dug að hún væri með MS
(multiple sclerosis, sjúkdómur í
miðtaugakerfi; lýsir sér þannig að
sjúklingur finnur til magnleysis
ásamt hreyfi-, tal- og sjóntruflun-
um). í Nevada fann hún sérfræð-
ing sem gengið hafði vel með erf-
ið tilfelli ýmis konar. Hann sagði
henni að hún ætti eftir ár í hjóla-
stólinn og hefðbundin læknavís-
indi myndu úrskurða hana með
MS sjúkdóminn.
Sérfræðingurinn í Nevada
mældi rafbylgjur sem komu úr
tannfyllingum og fann háa
svörun. Hann gerði fleiri mæling-
ar og sendi hana síðan til
tannsérfræðings. Hann tók úr
henni allar kvikasilfursblandaðar
fyllingar og setti í staðinn fylling-
ar með Occlusin sem er nýtt
gerviefni. Hann sagði að ástand
hennar hefði orsakast af kvika-
silfri í tannfyllingum hennar.
Helen Roper var með níu slík-
ar fyllingar. Tannlæknirinn taldi
að vandræðin muni hafa byrjað
þegar sett var ný kvikasilfurs-
blönduð fylling í tennur hennar í
Guatemalaborg í desember 1983,
veikindi hennar hófust í janúar
1984.
í mars 1985 var Helen Roper
aftur komin til starfa sem hjúkr-
unarkona en það var nokkuð sem
hún hélt að hún myndi aldrei fá
heilsu til á ný.
IH
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN