Þjóðviljinn - 16.10.1985, Side 9

MENNING
Páll heitinn Jónsson bókavörður í hinu einstæða safni sínu.
Borgarnes
Bókasafn Páls Jönssonar
Hinn 27. maí sl. lést í Reykja-
vík Páll Jónsson bókavöröur.
Páll var landskunnur maöur,
m.a. fyrir Ijósmyndir sínar sem
víða birtust, svo og fyrir rit-
stjórn Árbókar Ferðafélags ís-
lands.
Þá var Páll ekki síður þekktur
fyrir bókasöfnun sína, enda lét
hann eftir sig eitt af fágætustu og
fegurstu einkabókasöfnum hér á
landi á síðari árum. Bókasafn
hans er ekki einungis mikið að
vöxtum, heldur ber það af hversu
margt er þar af fágætum ritum og
sérstæðum eintökum og hve bún-
aður þeirra allur er gerður af
óbrigðulli smekkvísi.. Þar gætir
mjög handbragðs Páls sjálfs, en
hann var Iistavel hagur og meðal
vandvirkustu bókbindara. Áður
en Páll lést hafði hann ánafnað
Héraðsbókasafni Borgarfjarðar
bókasafn sitt, og hefur það nú
tekið við þessari einstæðu gjöf.
Páll Jónsson fæddist á Lundum
í Stafholtstungum 20. júní 1909.
Hann ólst upp að Örnólfsdal í
Þveráhlíð, en fluttist á ungling-
sárum til Reykjavíkur. Þar stund-
aði hann í fyrstu verslunarstörf,
en réðst árið 1941 sem auglýs-
ingastjóri að dagblaðinu Vísi.
Árið 1953 varð Páll bókavörður
við Borgarbókasafn Reykjavíkur
Lífshamingju-
bœkur Peales
Bókaútgáfan Örn og Örlygur
hefurendurútgefið bækurnar
VÖRÐUÐ LEIÐTILLÍFS-
HAMINGJU og LIFÐU LÍF-
INU LIFANDI eftir Norman
Vincent Peale í þýöingu Bald-
vins Þ. Kristjánssonar.
Höfundurbókanna, dr. Norm-
an Vincent Peale, er einn vinsæl-
asti kennimaður Bandaríkjanna
fyrr og síðar. Hann er og frægur
rithöfundur og ritstjóri.
Vörðuð leið til lífshamingju er
ein þekktasta bók hans og ein-
hver mest selda bók sem um get-
ur. Árum saman var hún efst á
lista metsölubóka í Bandaríkjun-
um og hefur selst í milljónum ein-
taka um allan heim. Er bókin
kom fyrst út á íslensku árið 1965
seldist hún upp á skömmum tíma.
Lifðu lífinu lifandi kom út á
íslensku árið 1967 og hlaut eins
og fyrri bókin fádæma góðar við-
tökur. Um muninn á þessum
tveimur bókum segir höfundur
sjálfur:
„Fyrri bók mín kenndi
mönnum að HUGSA jákvætt um
vandamál sín. Þessi gengur skrefi
lengra; hún sýnir þeim hvernig
breyta á þessari jákvæðu hugsun í
FRAMKVÆMD til að gera líf
sitt árangursríkara."
til Héraðsbókasafns
og gegndi því starfi í 27 ár uns
hann lét af því fyrir aldurs sakir
1980.
Páll Jónsson var einn af stofn-
endum farfuglahreyfingarinnar á
íslandi, enda voru ferðalög og
útivist meðal kværustu hugða-
refna hans. Hann átti sæti í stjórn
Ferðafélags íslands í 31 ár, 1947-
78, og var einn af máttarstólpum
þess. Ritstjóri Árbókar Ferðafél-
agsins var hann um 15 ára skeið,
Hólmfríður Árnadóttir sýnir 24
pappírsverk í Gallerí Borg við
Austurvöll. Þetta eru samlíming-
ar eða „collage“, sem settar eru
saman úr mismundandi pappír,
grófum og fínum, lituðum á ýms-
an hátt. Samlímingar Hólmfríðar
eru óhlutbundnar og virkni þ$irra
er því formræns eðlis. Samsetn-
ing lita og lögunar miðar að fag-
urfræðillegri launs sem gleður
augað.
Allt frá því að þeir félagar Pic-
asso og Braque reyndu fyrir sér á
þessu sviði, hafa samlímingar átt
miklu fylgi að fagna meðal lista-
manna. Segja má að samsetning-
ar tilbúinna pappírsbúta og síðar
hluta séu eitt helsta einkenni list-
ar á þessari öld. Meginhluti
þeirra verka sem leit dagsins ljós
undir merkjum dada- og fútúr-
isma var af þessum toga spunn-
inn. Menn notfærðu sér það sem
hendi var næst og skelltu saman
alls kyns afgöngum svo úr urðu
myndverk með margs konar
virkni.
Þýskættaðir dadaistar voru
hvað framsæknastir í samlíming-
unum. Kurt Scwitters notaði
gamla aðgöngumiða, lestrar-
miða, umbúðarpappír og blaða-
úrklippur, sem hann rað'aði sam-
an af miklu hugviti til að tjá ver-
öldina kringum sig. Raoul Haus-
mann og Hanna Höch skópu það
sem kallað var photomontage,
eða ljósmyndaklipp: Max Ernst
skóp einnig sérstæð verk með
áþekkri tækni og John Heartfield
(Johan Herzfelde) notaði ljós-
myndaklippið í pólitískum til-
gangi ásamt Georg Grosz.
En collage-tæknin var einnig
stór þáttur í list ítalskra og
rússneskra fútúrista og oft beittu
hinir síðarnefndu pappírnum á
höggmyndrænan hátt. Öll þessi
tilraunastarfsemi hafði mikil
áhrif á ný-dadista og popplistar-
menn eftirstríðsáranna og náði
hámarki í verkum bandarísku.
1968-82. Árið 1980 var hann
kjörinn heiðursfélagi Ferðafélags
íslands. Á síðasta ári, þegar Páll
Jónsson varð 75 ára, færðu vinir
hans honum afmælisrit, Land og
stund, sem bókaútgáfan Lögberg
gaf út.
Bókasafni Páls Jónssonar mun
nú verða komið fyrir í Borgar-
nesi, í sérstakri deild Héraðs-
bókasafns Borgarfjarðar sem
tengd verður nafni hans.
listamannanna Roberts Rausc-
henbergs og Jaspers Johns á 6.
áratugnum. Þar var heilu hlutun-
um skeytt saman svo úr urðu stór-
skornar samsetningar.
Hólmfríður byggir þ.a.l. á
merkilegri hefð, sem þrátt fyrir
ungan aldur (tæp 80 ár eru ekki
langur tími í listasögunni) er ótrú-
lega margslungin. í ljósi þessa
geta samlímingar Hólmfríðar
ekki talist mjög framsæknar né
óvenjulegar. Þótt í þeim sé fólg-
inn vilji til áræðis og frumleika og
efniviðurinn sé stundum hrjúfur
og ólistrænn, koðna þessar sam-
límingar niður í fagurfræðilega
smæð offágunar og tilgerðar.
Þeir, sem sáu sýningu kvenna
„Hér og nú“, hafa eflaust tekið
eftir pappírsverkum Bjargar Þor-
steinsdóttur í austursal Kjarvals-
staða.Björg hafði áður sýnt papp-
írsverk í Norræna húsinu. Þótt
samanburður sé ávallt hvimleið-
ur, verður ekki hjá honum kom-
ist, svo mjög svipar verkum
Hólmfríðar til verka Bjargar.
Þrátt fyrir áþekkar aðferðir og
efnivið, skortir samlímingar
Hólmfríðar það líf og þau átök
sem einkenna svo mjög samlím-
ingar Bjargar.
Stærð skiptir hér máli, sem og
frelsi pappírsins undan gleri og
ramma. Hafi menn séð stór
pappírsveggteppi geta þeir ekki
sætt sig við smágerða eftirmynd
þeirra undir gleri. Þannig er listin
því miður, að hún útheimtir
ávallt eitthvað annað og meira en
áhorfandinn hefur þegar séð.
Þess vegna hrífur hann ekki hið
áþekka og smækkaða.
Pappírsverk
' Sýning HólmfríðarÁrnadótturíGallerí
Borg
Kvikmyndahátíð
kvenna í Stjörnubíói
Yfirlit yfir allar myndir á kvikmyndahátíð kvenna í Stjörnubíói
Nornaveiðar
Forfölgelsen eftír Anja Breien, Noregur 1981
Spennumynd sem lýsir á átakanlegan hátt galdraofsóknum í Noregi á 17. öld.
Ung stúlka er ásökuð um samflot við djöfulinn og jafnvel ástmaður hennar fer
að trúa því að hann sé undir töframætti hennar. Norskt tal, enskur texti.
Bönnuð innan 12 ára.
Haf horfinna tíma
El mar del tiempo perdido eftir Solveig Hoogesteijn, Venesúela 1977
Þessi mynd er tilraun til að túlka suður-amerískan raunverulauka á myndræn-
an hátt, byggð á samnefndri smásögu eftir Nóbelsverðlaunahafann Gabriel
Garcia Marques. Spænskt tal, franskur texti.
Piparmyntufriður
Peppermint Frieden eftir Marienne S.W. Ftosenbaum, V-Þýskaland 1983
Lýsir á áhrifamikinn og sérkennilegan hátt upplifun 6 ára stelpu í lok síðari
heimsstyrjaldar. i hennar augum er helsti kostur friðarins sá, að nú er nóg til af
piparmyntutyggjói. Mynd, sem hefur notið ótrúlegra vinsælda í Evrópu.
Ath. þýskt tal án texta.
Nógu gömul
Old Enought eftir Marisa Silver, Bandaríkin 1984
Skemmtileg mynd um tvær unglingsstúlkur sem alast upp í New York. Hún lýsir
á sérlega nærfærinn og léttan hátt ýmsum vandamálum gelgjuskeiðsins, sam-
bandi við fjölskyldu og fyrstu upplifun í samskiptum kynjanna. Mynd fyrir alla
fjölskylduna. Enskt tal.
India Song
Eftir Marguerite Duras Frakkland 1974
Af mörgum talin ein af athyglisverðustu myndum kvikmyndasögunnar. Myndin
gerist á Indlandi á þriðja áratugnum og fjallar hún um ástir franskrar sendiherr-
afrúar. Ótrúlega dáleiðandi fegurð. Enskur texti.
Dorian Grey á síðum gulu pressunnar
Dorian Grey im Sþiegel der Boulevardpresse eftir Ulrike Ottinger, V-Þýskaland
1984
Ævintýraleg mynd um samskipti Dr. Mabuse, leiðtoga alþjóðlegra fjölmið-
lasamtaka og hins unga, ríka og undurfagra Dorian Grey. Á ferð um stórborg-
ina sýnir hún honum mannlíf sem lesendur æsifréttablaða láta sér nægja að
lesa um. Ath. myndin er á þýsku með frönskum texta.
Daguerro myndir
Daguerrotypes eftir Agnés Varda, Frakkland 1975
Ótrúlega skondin mannlífslýsing úr einni litríkustu götu Parísar þar sem Agnés
Varda hefur búið um árabil. Enskur texti.
Ódysseifur
Ulysse 1982 eftir Agnés Varda, Frakkland 1983
Ódysseifur er talinn meðal fegurstu mynda Agnés Varda. Hún byggir á minn-
ingum tengdum gamalli Ijósmynd af barni, nöktum manni og geit við hafið.
Enskur texti.
Svar kvenna
Reponse de femmes eftir Agnés Varda, Frakkland 1975
Stutt mynd þar sem kvenlíkaminn er skoðaður á djarfan og skemmtilegan hátt.
Enskur texti.
Ekkert þak engin lög (og þú ekki)
Sans toit ni loi eftir Agnés Varda, Frakkland 1985
Ung flækingsstúlka verður úti um vetur í Suður-Frakklandi. Hver er leyndar-
dómur hennar? Myndin fékk Gullljónið í Feneyjum á síðustu hátíð. Ath. myndin
er á frönsku, enginn skýringartexti.
Leggðu fyrir mig gátu
Tell Me a Riddle eftir Lee Grant, Bandaríkin 1981
Átakamikil en um leið gamansöm mynd um gömul hjón sem vilja skilja eftir 47
ára hjónaband en ástríður æskuáranna blossa upp að nýju er konan veikist
skyndilega. Enskt tal.
Agatha
eftir Marguerite Duras, Frakkland 1981
Mynd sem vakið hefur geysilega mikla athygli fyrir mjög sérstæð efnistök á
ástarsögu systkina sem framið hafa sifjaspell. „í þessari einföldu og nöktu
mynd birtist ferskleiki og fegurð kvikmyndanna." Enskur texti
Hugrekkið ofar öllu
First Comes Courage
eftir Dorothy Arzner, Bandaríkin 1943
Mynd full af spennu og hugljúfum ástarsenum á tímum heimsstyrjaldarinnar
síðari í Noregi og fjallar um unga konu er starfar sem njósnari í þágu neðanjarð-
arhreyfingarinnar. Dorothy Arzner var fyrsta konan sem stjórnaði kvikmyndum
í Hollywood. Enskt tal.
Önnur vitundarvakning Christu Klages
Der zweite Erwachen der Christa Klages eftir Margarethe von Trotta, V-
Þýskaland 1978
Geysispennandi mynd um konu sem fremur bankarán til að bjarga barnaheim-
ili f fjárþröng. Fyrsta mynd Margarethe von Trotta sem hún fékk æðstu kvik-
myndaverðlaun Þýskalands fyrir.
Blóðbönd - Þýsku systurnar
Die Bleierne Zeit eftir Margarethe von Trotta, V-Þýskaland 1981
Fyrir þessa mögnuðu mynd fékk M.vonTrottaGullljóniðí Feneyjum 1981. Ung
kona stendur frammi fyrir þeirri staðreynd að systir hennar er tekin og dæmd
fyrir hryðjuverkastarfsemi. (slenskur texti.
Sóley
eftir Rósku, ísland 1981
Ljóðræn ástarsaga með pólitísku ívafi. Efniviðurinn er sóttur til þjóðsagna og
trúar á álfa og huldufólk á 18. öld.
Skilaboð til Söndru
eftir Kristínu Pálsdóttur og Guðnýju Halldórsdóttur, ísland 1983
Efni myndarinnar er sótt í samnefnda sögu Jökuls Jakobssonar og fjallar um
miðaldra ráðvilltan rithöfund og samskipti hans við unga ráðskonu - Söndru.
Á hjara veraldar
eftir Kristínu Jóhannesdóttur, (sland 1983
Myndin fjallar um drauma og brostnar vonir þriggja einstaklinga á hjara verald-
ar.
Ágirnd og sex stuttar
Ágirnd (35 mín) er frá árinu 1952. Höfundur handrits og leikstjóri er Svala
Hannesdóttir. Myndin er sannkallað brautryðjandaverk í kvikmyndagerð ís-
lenskra kvenna. Hún vakti mikla athygli á sínum tíma enda bönnuð af lögreglu
fyrir guðlast og klám.
Sex stuttar íslenskar myndir eru eftir þrjár ungar konur, Eddu Sverrisdóttur,
Rúrí og Sigríði Margréti Vigfúsdóttur.
Miðvikudagur 16. október 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9