Þjóðviljinn - 18.04.1986, Side 4

LEIÐARI
bókelskrar þjóðar
á borö við þetta á skömmum tíma til að nýta fjárfest-
inguna sem best.
Það er fátæk þjóð, sem fremur vill byggja flugstöð,
stórverslanir, seðlabanka og bari en eiga myndar-
legt þjóðarbókasafn. Nú er að ganga í garð ný öid í
atvinnumálum. Ef okkar nýja sókn í atvinnumálum á
að heppnast, er alger forsenda að vel sé búið að
menntun og rannsóknum. Þarmeð má leiða marg-
vísleg rök að því að dugnaður við Þjóðarbókhlöðu-
na geti verið ein leiðanna að bættum lífskjörum á
íslandi.
Þjóðviljinn brýndi alþingi fyrir afgreiðslu fjárlag-
anna sl. haust til að taka með rausnarskap á bygg-
ingu Þjóðarbókhlöðunnar. Nokkrir þingmenn Al-
þýðubandalagsins lögðu til aukið fjármagn til þjóðar-
bókasafnsins, en tillögur þeirra voru felldar.
Ríkisstjórnin sem nú situr hefurfram að þessu ekki
sýnt þessu máli mikinn skilning fremur en ýmsum
öðrum framfaramálum. Nú bregður hins vegar svo
við að menntamálaráherra Sverrir Hermannsson
hefur lagt fram frumvarp um fjármögnun byggingar-
innar.
Auðvitað má deila um einstaka efnisþætti frum-
varps menntamálaráðherra, en hitt skiptir meiru að
ríkisstjórnin hefur brugðist jákvætt við áskorunum, -
og ágreiningur um einstaka efnisatriði má ekki verða
til þess að bregða fæti fyrir þjóðþrifamál af þessum
toga.
Þjóðviljinn ítrekar þá stefnu sína, að Ijúka skuli
byggingu Þjóðarbókhlöðu sem allra fyrst og styður
meginefni þessa frumvarps. Bókelsk þjóð á ekki
annað skilið. Menningarlífið þarfnast þess og
atvinnulífið svo sannarlega líka. Þjóðviljinn minnir á
að bókmenning okkar er óaðskiljanlegur hluti sjálf-
stæðis þjóðarinnar. Við skulum Ijúka við Þjóðarbók-
hlöðuna.
Safn
Árið 1957 var sú stefna mörkuð í menningar- og
atvinnumálum íslendinga að byggð skyldi Þjóðar-
bókhlaða. Þetta mikla þarfamál lá niðri um langa
langa hríð. í tíð ríkisstjórnar Gunnars Thoroddsen
komst loks skriður á málið að nýju. Alþýðubandalag-
1 ið lagði miklá áherslu á þetta mál og gerði að skilyrði í
síðustu ríkisstjórn. Ingvar Gíslason þáverandi
menntamálaráðherra sýndi þessu verki einnig mik-
inn áhuga og árið 1981 lagði forseti íslands, Vigdís
Finnbogadóttir hornstein að Þjóðarbókhlöðu íslend-
inga.
Tvö stærstu bókasöfn landsins, Landsbókasafn
og Háskólabókasafn hafa verið á hrakhólum með
menningararfleifð þjóðarinnar um langt árabil. Um
þriðjungur Háskólabókasafnsins er til dæmis hýstur í
18 útibúum víðs vegar um höfuðborgina. í söfnunum
báðum er lestraraðstaða fyrir örfáa tugi manna og
þannig mætti lengi telja. Mörg aðkallandi verkefni
bíða úrlausnar í söfnunum, svo sem Ijósmyndun
blaða og efnisskráning auk fjölda bókfræðiverkefna
sem bíða betri aðstöðu.
Vegna þessa nauma húsakosts hefur upplýsinga-
þjónusta verið af skornum skammti og það er langur
vegur frá að skólanemendur geti haft eðlileg not af
bókasöfnum þjóðarinnar, - sem og fræðimenn og
vísindamenn. Mikið skortir og á að núverandi að-
staða leyfi sýningar, fyrirlestra, fundi og annað það
sem gerir þjóðarbókasafn að lifandi vettvangi menn-
ingar og atvinnulífs.
I tíð núverandi ríkisstjórnar hefur uppbygging
Þjóðarbókhlöðunnar legið niðri. Oft hefur verið bent
á það hversu óhagkvæmar fjárfestingar geta orðið
hjá hinu opinbera, þegar verið er að setja
smáupphæðir í framkvæmdir einsog þessar. Það er
mun hagkvæmara - í krónum talið - að Ijúka verkum
Hættulegt
Sjálfstæðisflokkur Davíðs Oddssonar í Reykjavík
virðist njóta mikils meirihlutafylgis í borginni. I skoð-
anakönnunum að undanförnu hefurfylgi Davíðs ver-
ið á bilinu 60% til 80%. Nú síðast í gær birtir Helgar-
pósturinn niðurstöður könnunar, þarsem Sjálfstæð-
isflokkur Davíðs fær 11 fulltrúa af 15 í Reykjavík.
Þessar niðurstöður gefa. vísbendingu um hættu-
legt fyrirkomulag við stjórnun borgarinnar. í stað
sterks fjölflokkalýðræðis er að staðfestast einveldi
eins flokks, eins manns í höfuðborginni. Allir unn-
lýðræðinu
endur lýðræðisins hljóta að taka þessar niðurstöður
sem alvarlega vísbendingu um þróun sem hættuleg
er lýðræðinu. Davíð Oddsson borgarstjóri og karla-
hirðin hans í Sjálfstæðisflokknum í Reykjavík eiga
skilið öf.lugt aðhald í komandi borgarstjórnarkosn-
ingum. Starfsferill meirihluta Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík gerir einfaldlega kröfu um slíkt öflugt að-
hald. Kjósendur hljóta að kynna sér sögu einveldis
Davíðs betur áður en þeir ganga að kjörþorðinu í vor.
-óg.
KLIPPT OG SKORHD
Fátækt á íslandi
eftir HaUdór
Jónsson
Sunnudaginn 16. mars sl. sá ég
jverið var zð ræða
. íim
aðilar
;',vaerí
' á hið
»g Þ
naud,
sést.
skat
hlutj
hlýtj
fátfl
I
fram yfír þriðja hluta þessarar aldar
missti fólk hérlendis heilsuna vegna
kulda. Þó að jarðhitinn kraumaði í
hverunum við hlið þess og vatns-
föllin byltust fram um myrkvaðar
sveitir. Snærisleysi, eymd og kúgun
.fjötruðu íslendinga í fátækt öíd’«h
saman. Fátæktin leitidf af sór mei.ri
þjóðarinnar verður að leggja sínar
götur sjálfur. auk þess að borga
sinn hluta í framkvæmdunum úti á
landi. Af 4 milljarða vaxtagreiðslum
ríkissjóðs er stór hluti tilkominn
vegna byggðastefnuævintýra
. landsbyggðarþingmannanna. Næg-
ir að nefna togaraævintýrin á borð
-• víð Kolbeinsey, Kröflu, byggðalín-
jnojavtírksmiðjuna, Jám-
i frv. o.s.frv. 0g
að l’úka.
f-ða tekjum ríkisins
f*ðar (með áfengis-
Ikisins, 2,5 milljarð-
íannasköttum þeim
ismenn lofuðu
ifnema, að hluta, en
, — tekjuskatti ein-
milljarðar með sölu-
fnun stórhækka með
'saukaskatts stjórnar-
lífsnauðsynjar
rðar í
Halldór Jónsson
vEr rætur fátæktar á
Islandi ekki að finna
þar, sem einstæð móðir
er skattlögð af stjórn-
málamönnum til þess
t.d. að þeir geti borað
fjöll í heimakjördæm-
Fátæktin og
forstjórinn
Nú eru allir farnir að viður-
kenna að fátækt sé til á Islandi og
skrifa um hana. Og þá má taka
eftir þessu hér: fátt gefur betri
upplýsingar um hvern og einn
skriffinn en það, hvernig hann
bregst við þeirri staðreynd sem
fátæktin er.
Halldór Jónsson forstjóri skrif-
ar um „Fátækt á Islandi“ í Morg-
unblaðið í fyrradag. Hann vill
leita að orsökum fyrirbærisins og
finnur þær í fyrsta lagi í peningum
sem varið er til að reka byggða-
stefnu. í öðru lagi rekur hann fá-
tækt til þess að íslendingar taki
ekki nóga peninga af Könum
fyrir herstöðina:
„Er rœtur fátœktar á íslandi
ekki að finna þar, sem eyri ekkj-
unnar er eytt íþað að teygja lélega
vegi um þetta land meðan stolt
einstakra stjórnmálamanna kem-
ur í veg fyrir að framboðið erlent
fésé notað tilþeirra verka?" segir
hann.
í þriðja lagi rekur hann fátækt
til þess að Alþýðubandalagið hafi
haft fleiri fyrirvara en aðrir á stór-
iðjuævintýrinu. Eða þannig
hljóta menn að skilja þessa
klausu hér:
„Er rœtur fátœktar á íslandi
ekki aðfinnaþarsem „alþýðuvin-
irnir" hlaupa saman í stjórnmála-
flokka tilþess að berjastgegn stór-
iðju og beislun fallvatnanna? Með
þjóðarstolt að yfirvarpi en lélegri
lífskjör alþýðu sem uppskeru?"
Samkvæmt þessum málflutn-
ingi er það einna vænlegast til að
bæta hag fátækra á íslandi að
leiða aronskuna í lög og láta am-
ríkana leggja vegi um landið. I
annan stað er það talið þjóðráð
að herða á stóriðjuævintýrinu -
og er það þeim mun furðulegri
ráðgjcf sem allir vita, að sú
skulda- og vaxtabyrði sem dregur
stórlega niður lífskjör í landinu er
að mjög verulegu leyti til komin
fyrir æðibunugang í „beislun
fallvatna“.
En sem fyrr segir - hver er sín-
um fátæktarráðum Iíkur og Hall-
dór Jónsson gengur sjálfur í því
„verkfræðingastóði“ sem Sverrir
Hermannsson svo nefnir.
En menn geta náttúrlega hald-
ið áfram að spyrja um fátækt. Og
umræða dagsins vísar helst á
þessa spurningu hér: væri ekki
hægt að saxa vel á rætur fátæktar
á Islandi ef efnamenn greiddu
skatta og söluskatti væri skilað?
í spásögnum um framtíð sjón-
varps eru rnenn vanir að gera ráð
fyrir því, að allt haldi áfram að
vaxa, stækka og aukast. Að fram-
boðið á efni verði æ meira, rásirn-
ar æ fleiri - og þá því, að sívax-
andi fjárupphæðum verði varið í
sjónvarpsauglýsingar. Því án
þeirra snýst maskínan ekki.
Ekki meir,
ekki meir
Auglýsingasjónvarp er reynd-
ar að færa sig upp á skaftið hér og
þar um lönd. Senn fellur til dæmis
Danmörk, en þar hefur meiri-
hluti þingmanna til skamms tíma
verið andvígur auglýsingum í
sjónvarpi - hvort heldur ríkis-
sjónvarpi eða í einkastöðvum. Þá
berast fregnir frá Frakklandi um
að einkaaðilum verði, með nýrri
hægristjórn, fengin í hendur fleiri
tækifæri á að reka sjónvarp. I
Frakklandi er líka byrjaður sá
bandaríski ófögnuður að skjóta
auglýsingum inn í þætti og kvik-
myndir.
Þessi þróun gengur samt ekki
öll í eina átt.
Almenningur er nefnilega
kominn á flótta undan auglýsing-
aflaumi í sjónvarpi. Fyrirbærið
heitir „zapping“.
Vikublaðið der Spiegel kann til
dæmis frá því að segja, að um leið
og sjónvarpsauglýsingar birtast á
skjánum flýti mjög drjúgur hluti
sjónvarpsáhorfenda sér að færa
sig yfir á aðra rás. Enda verður
það æ algengara að menn sitji
fyrir framan skerminn með fjar-
stýringartæki - þeir þurfa ekki að
standa upp úr stólnum til að
skipta um rás.
Sjónvarpsstöðvarnar þýsku
reyna að hugga auglýsendur með
því, að enn sitji átta af hverjum
tíu sjónvarpsáhorfendum áfram
þægir og góðir og láti auglýsingar
yfir sig ganga. En til eru kannanir
sem benda til þess, að helmingur
áhorfenda „flýi“ á aðrar rásir eða
yfir á myndbönd um leið og aug-
lýsingar hefjast.
Sumpart er þessi þróun tengd
því, að í Þýskalandi má aðeins
sýna auglýsingar á milli þátta -
rétt eins og hér á íslandi, einnig
eru þær aðeins sýndar á tímanum
frá hálfsex til átta. Og vitanlega
verður það næst fyrir hjá þeim
fjársterku að heimta að fá meira
svigrúm á kvöldin - og jafnvel að
skjótast inn í Dallas eða ein-
hverja aðra skylda dagskrá.
En reynslan frá Bandaríkjun-
um bendir þó til þess að þetta sé
heldur ekki einhlítt. Kannanir,
sem þar hafa verið gerðar, segja
þær fréttir, að í tilteknum hópum
áhorfenda séu það sjö af hverjum
tíu, sem „svíkja lit“ og stökkva
yfir á næstu stöð þegar auglýsing-
ar rfða yfir. Enda eru bandarískir
sjónvarpsnotendur miklu betur
búnir fjarstýritækni en þýskir og
aðrir evrópskir gláparar.
Menn vita líka, að þeir sem
kaupa sér áskrift að kapalkerfum
þar í landi gera það fyrst og síðast
til að geta horft á sínar bíómyndir
í friði fyrir auglýsingainnskotum.
Það kemur nefnilega að því að
menn hafa fengið meira en nóg.
-ÁB
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphéðinsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fréttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: öarðar Guðjónsson, Guðlaugur Arason (Akureyri), Ing-
ólfur Hjörleifsson, Kristín Ólafsdóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús H.
Gíslason, Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, Sigurður Á. Frið-
þjófsson, Víðir Sigurðsson (íþróttir), Þröstur Haraldsson.
Handritá- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
siðslustjóri: Baldur Jónasson.
íiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
jimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
/rsla, afgreiðsla, ritstjórn:
múla 6, Reykjavík, sími 681333.
ýsingar: Síðumúla 6 símar 681331 og 681310.
... DrantcmiAia biéAuiliantt hf
Verð í lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 450 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 18. apríl 1986