Þjóðviljinn - 01.06.1986, Side 6

• * n .. .»* « wwi nuj 1 i > j i .
6 SIÐA - ÞJOÐVILJINN Sunnudagur 1. júní 1986
SKRÐUKLAUSTUR
hús Gunnars Gunnarssonar skálds
GjöfGunnars til
íslenska ríkisins.
Hefurverið látið
drabbastniður
umlangan
tíma.
Aldarafmœli
skáldsins eftir
þrjú ár
Skriöuklausturí Fljótsdal. Þar
var munkaklaustur stofnað á
fimmtánduöld.yngst
klaustra. Þarvarklaustur-
kirkjaog barnaskóli átímum
klaustursins og stóö kirkjan
lengi eftir aö klaustrið var lagt
niöur. Þarvarsýslumannsset-
ur og sátu þar ýmsir kunnir
sýslumenn, þeirra á meðal
VÍsi-Gísli og Hans Wíum. Ýtar
snúa austurog vestur/allir
nema Jón hrak, en legstaður
hans er einmitt á Skriðu-
klaustri og sér enn móta fyrir.
Skáldið Gunnar Gunnarsson,
mesti rithöfundur Austfirðinga
bjó um .nokkurt skeið á Skriðu-
klaustri. Þangað fluttist hann frá
Danmörku með fjölskyldu sína
árið 1939, hóf þar búskap og
byggði íbúðarhús það sem enn
stendur og ber glæsilegt vitni hin-
um stórhuga listamanni. Húsið er
teiknað af þýskum arkitekt,
F.J.F. Höger, vini Gunnars. í
gömlum herragarðsstíl stendur
það innarlega í dalnum, hvítt
með ímúruðum blágrýtishnull-
ungum svo sýnist hlaðið, stórt
með um 30 herbergjum. Upphaf-
lega var húsið með torfþaki en
hefur nú fengið bárujárnsþak.
Þarna bjó Gunnar Gunnarsson
og vann að búskap og ritstörfum
til ársins 1948 að hann fluttist
með konu sinni, frú Franziscu
Gunnarsson sem var dönsk, til
Reykjavíkur þar sem þau bjuggu
síðan. Þegar þau fóru frá Skrið-
uklaustri gáfu þau íslenska ríkinu
jörðina Skriðuklaustur með
öllum gögnum og gæðum en settu
það sem skilyrði að jörðin og hús-
ið skuli hagnýtt á þann hátt „að til
menningarauka horfi“ og nefna í
því sambandi ýmsa möguleika á
starfsemi þar í þá átt.
Minjasafn
Eitt af því sem Gunnar lagði til
var tilraunabúskapur og má segja
að það sé það eina sem þar hefur
verið gert af því sem skáldinu bjó
í hug er hann gaf eign sína ríkinu.
Á Skriðuklaustri hefur verið rek-
in tilraunastöð í landbúnaði síðan
1949, lengst af undirstjórn Rann-
sóknarstofnunar landbúnaðarins
að Keldum. Fjárbúskapur hefur
verið aðalgreinin en einnig hafa
verið gerðar þar nokkrar jarð-
ræktartilraunir.
Hvað varðar varðveislu húss-
ins á Skriðuklaustri hefur því
miður hallað undan fæti, og það
svo mjög að enginn sómi er að.
Viðhald hússins hefur ekki verið
sem skyldi, og jafnvel unnar
skemmdir á því. Gunnar Gunn-
arsson hafði stofnað vísi að minj-
Stærð hússins er mikil og mætti reka þar margháttaða menningarstarfsemi, svo sem hugur Austfirðinga stendur til.
■ VI
asafni og veitt því húspláss en
ekki var veitt aukið rými til þess
þegar hann flutti burt, heldur var
minjasafninu haldið í tveim litl-
um kjallaraherbergjum og það
sem ekki komst þar inn geymt í
kössum um árabil. Húsið var not-
að sem híbýli fyrir starfskrafta til-
raunastöðvarinnar og verður því
miður að segjast að margir íbúar
hússins hafa ekki sýnt því þá virð-
ingu í umgengni sem hæfir hús-
inu, sem er einstætt í sögu húsa-
gerðar hér á landi, og skáldinu
sem þar bjó og byggði.
Kamínan þótti
Ijót
Sem dæmi má nefna þak húss-
ins sem upphaflega var torfþak
með innbyggðu áveitukerfi en
það þótti erfitt í viðhaldi og því
var skipt um og sett bárujárns-
þak. Heldur þótti langt milli eld-
hús og borðstofu og því var for-
láta skenkur sem stóð við þveran
borðstofuvegg rifinn út og settar
dyr á milli. Aðkeyrslunni að hús-
inu hefur verið breytt svo nú
koma gestir og gangandi að bak-
hlið hússins og fara algerlega á
mis við fallegan bogainnganginn.
Þegar Gunnar Gunnarsson
byggði húsið flutti hann inn frá
Danmörku kamínu sem hann lét
setja upp í stofu. Kamína þessi
var forngripur þá þegar, tæplega
þriggja metra há, lögð hvítum og
grænum postulínsflísum. Þessi
kamína þótti einhverjum ljót og
var hún því brotin niður og hent
út.
Húsið er stórt og dýrt í rekstri,
um það er engum blöðum að
fletta, en þær fjárhæðir sem ríkið
hefur veitt til viðhalds þess hafa
Ég man ekki
gráviðrisdag
Endurminnlngar frá Skriðuklaustri eftir
Franziscu Gunnarsdóttur
Hvernig minnist ég Skriðu-
klausturs og áranna þar? Spurn-
ingin er mér víðfeðmari en svo,
að ég eigi auðvelt með að svara
henni í stuttu máli. En það segir
kannski mest um minningar mín-
ar þaðan, að samkvæmt þeim
varalltafsólskináKlaustri. Ég
man ekki gráviðrisdag, ekki einu
sinni að vetrarlagi.
Reyndar þykja mér þessar
veðurfarsminningar vera mjög
svo ótraustvekjandi, svona þegar
ég lít um öxl...
í þessum makalausa sólskini
liðu dagarnir nú samt, hver af
öðrum. Og þótt sumir þeirra virt-
ust stundum ætla að verða dálítið
langdregnir í ágæti sínu, þá
rættist alltaf úr þeim.
Á sumrin var Fljótsdalur græn-
astur í veröldinni, fuglarnir
sungu, flugurnar suðuðu, grasið
ilmaði, ásamt jurtum og blóm-
um, og dýrunum okkar leið áber-
andi vel. - Allt ilmaði, meira að
segja tjaran á fjósþakinu. Allir
litir voru skærir, himinninn
heiðblár og fossinn söng.
Á veturna breyttist Fljótsdalur
í ríki snædrottningarinnar, og
ekki þótti mér hann síðri þá. Svell
var yfir öllu, og grýlukerti héngu
fram af hömrum og hverju þak-
skeggi, sum þeirra tröllaukin. Þá
ríkti kyrrðin, einkennilega
magnþrungin kyrrð, og smáfugl-
arnir sungu ekki, heldur tístu.
Jafnvel fossinn var í klakabönd-
um.
Á veturna var það mitt fyrsta
verk að flýta mér út, til þess að
aðgæta, hvort einhverjir smáfugl-
ar lægju „dánir“ umhverfis húsið.
Þeim var nefnilega alltaf gefið all-
an veturinn, og sömuleiðis
hröfnunum, svo ég vissi nákvæm-
lega hvar þeir héldu sig.
Smáfuglana „dauðu“ fór ég
með til ömmu. Hún setti þá í
fóðrað ílát og inn í ofn eldavélar-
innar, og skömmu síðar „lifn-
uðu“ þeir aftur við. - Svo einfalt
var það, hún amma gat vakið upp
frá dauða. - Þegar ég frétti
mannslát í fyrsta sinn, þá flýtti ég
mér til ömmu og spurði, hvort
hún gæti nú ekki bara sent eftir
aumingja manninum, sem ætti
lítil börn, og sett hann í ofninn.
Eða væri ofninn kannski of lítill?
Hvað með miðstöðina þá?
Þetta varð til þess, að mér voru
sagðar ýmsar staðreyndir um
dauðann, ásamt því, að nú væri
maðurinn kominn til algóðs Guðs
Úr stofunni á Skriðuklaustri. Við borðið situr Gunnar Gunnarsson yngri, faðir
og liði vel. - Þá hófust vangavelt-
urnar um það, hvort Guð væri í
reynd góður, fyrst hann tæki
mann frá konu og ungum börn-
um? Hefði nú ekki verið nær að
taka t.d. hann Fúsa okkar, fjár-
mann, sem væri eldgamall og ætti
sér hvorki konu né börn?
Ég minnist þess einnig, að
regla var á öllum hlutum, tilveran
var í föstum, traustum skorðum,
endalaust var lesið fyrir mig, og
alltaf mátti einhver vera að því að
leysa úr spurningum af fjölskrúð-
ugasta tagi.
Meðal annars var mér beinlínis
kennt að bera virðingu fyrir lífinu
í ýmsum myndum þess og dást að
því sem vel er gert. Mér var jafn-
framt kennt, að öfund og illgirni
segðu meira um þann, er slíkt
temdi sér, en nokkurn tíma skot-
spón þeirra kennda. - Því skyldi
ég hlusta vandlega á fólk, mjög
vandlega...
í hnotskurn get ég því sagt, að