Þjóðviljinn - 03.09.1986, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 03.09.1986, Blaðsíða 5
Þegar hernaðarframkvæmdir Bandaríkjanna á íslandi ber á góma, er það sífellt viðkvæði andstæðinga þeirra, að íslenskir ráðamenn séu algerar undir- lægjur hinna bandarísku og kikni í hjáliðunum gagnvart hverri kröfu, sem þaðan berist. Einkum á þetta þó að gilda um Sjálfstæð- isflokkinn. Hið sama hef ég lesið í Þjóðviljanum síðasta aldarþriðj- ung og trúði því reyndar lengi vel sjálfur. En þetta er mikil einföldun og raunar misskilningur. Uppbygg- ing herstöðva hvarvetna í heimin- um er öðru fremur hagsmunamál verktaka í þeim ríkjum, sem hlut eiga að. Hér á landi er því um að ræða bæði samvinnu og sam- keppni íslenskra og bandarískra verktaka. Og þeir íslensku eru síður en svo hoknir í hjánum þeg- ar keppt er um verkefni. í þeirri baráttu hafa þeir og ein- arðan stuðning Sjálfstæðisflokks- ins, enda eiga þeir sinn stóra hlut í honum einsog aðrir atvinnurek- endur. Þessi togstreita hefur hinsvegar ekki þurft að verða eins opinber og t.d. í máli Eimskips útaf flutningum til hers- ins. En það má sjá glöggt dæmi þess, að Morgunblaðið bilar ekki í hagsmunabaráttu eigenda sinna. Geir hefur greinilega stað- ið sig einsog hetja og Matthías Mathiesen ætlar að feta dyggilega í fótspor hans. íslenskt frumkvæði Það er því augljóst, að íslenskir verktakar geta átt frumkvæði að smíði hernaðarmannvirkja ekki síður en bandarískir. Þegar harðnar á dalnum hjá verktökum t.d. vegna samdráttar í virkjun- arframkvæmdum, þá þarf að finna ný stórverkefni handa hin- um dýru vinnutækjum, sem ella gætu ryðgað ónotuð. Og þá er þjóðráð að sýna fram á brýna þörf fyrir t.d. hafnarmannvirki í Opnum augun Árni Björnsson skrifar „Það sem venjulegtfólk í lýðrœðisríkj- um þyrfti að reyna er að knýjafram- leiðendur hergagna til að beina orku sinni aðþarflegriframkvœmdum. Þá leysist afvopnunarvandamálið afsjálfu sér. En þá verðurþað samafólk að gera sér Ijóst að hér er ekki um nein „örygg- ismál“ að rœða, einsog jafnan er haft að yfirvarpi. “ Helguvík, varaflugvöll á Norður- landi eða ratstjárstöðvar la Stiga- hlíð og Gunnólfsvíkurfjalli. Þar fara saman hagsmunir íslenskra verktaka og bandarískra fyrir- tækja, sem framleiða allskonar herútbúnað. íslenski markaður- inn er auðvitað smáræði, en hann er liður í samskonar viðskiptum um allan heim. (Stöðin mikla á Straumnes- fjalli komst t.d. aldrei í gagnið hérna um árið, en bæði verktakar og tækjaseljendur fengu allt sitt ríkulega greitt. Og það var aðal- atriðið). Vestrænn afvopnunarvandi Þetta er ein höfuðástæða þess, hversu erfiðlega gengur ævinlega að semja um afvopnun, þótt öll almenn skynsemi mæli með henni. Bandaríkjastjórn er öðru fremur samræmingarnefnd vold- ugustu fyrirtækja í þvísa landi á líkan hátt og Sjálfstæðisflokurinn á íslandi. En þar eru öll hlutföll vitaskuld þúsund sinnum stærri. Samdráttur eða stöðvun her- gagnaframleiðslu gæti haft hrika- legar afleiðingar fyrir allan þann gífurlega atvinnurekstur, sem hefur lifað og blómstrað á stríðs- óttanum síðustu 40-50 ár, allt frá risavöxnustu samsteypum vestan- hafs til smæsta hermangara norður á Islandi. Menn þurfa því ekkert að und- rast, þótt öllum hugmyndum í átt til afvopnunar sé jafnan illa tekið af þessum aðilum og taldar af annarlegum rótum runnar. Austrænn afvopnunarvandi í öðru helsta ríki hergagnaiðn- aðarins, Sovétríkjunum, gegnir dálítið öðru máli. Vegna ríkis- reksturs ætti að vera auðveldara að draga úr vopnaframleiðslu og beina henni að öðrum sviðum, t.d. landbúnaðarverkfærum, án þess að fyrirtækin færu á hausinn. En fram á þennan dag hafa þar verið við völd stjórnendur, sem voru haldnir hræðslu við árás að utan. Þeir gátu auðvitað bent á innrás vesturevrópskra herja um 1920 og Hitlers tuttugu árum seinna. Hugarfar þeirra hefur verið mengað á svipaðan hátt og íslenskra hægrikrata eða „hús- móðurinnar" í Velvakanda, sem óttast Rússa einsog pestina án þess að nokkur hagnaðarvon þurfi að vera á bak við. Á sviði herbúnaðar hafa Sov- étríkin því streist við að halda í við Bandaríkin, sem hafa þó oft- ast verið skrefi á undan í tækni- þróun. Breyttar aðstæður Nú er hinsvegar löngu svo komið, að hætta á beinni innrás eða árás er hverfandi á báða bóga. Bæði risaveldin eiga kjarnvopnabirgðir til að gjöreyða hvort öðru margsinnis. Enginn nema vitfirringur eða klaufi myndi hefja kjarnorkustríð. Fjárausturinn í þessa ógnarlegu hervæðingu (milljón dollarar á mínútu hverri!) er ekkert annað en hörmuleg sóun verðmæta fyrir alla aðra en þá, sem græða sín þúsund eða milljarða á honum. En með þessum svimandi fjár- hæðum væri unnt að bæta hag sveltandi milljóna og jafnvel græða upp eyðimerkur á tiltölu- lega skömmum tíma. Verkefni almennings Það sem venjulegt fólk í lýð- ræðisríkjum þyrfti að reyna er að knýja framleiðendur hergagna til að beina orku sinni að þarflegri framkvæmdum. Þá leysist af- vopnunarvandamálið af sjálfu sér. En þá verður það sama fólk að gera sér ljóst, að hér er ekki um nein „öryggismál" að ræða, einsog jafnan er haft að yfirvarpi, og manngæska eða mannvonska skiptir litlu máli. Draumar um heimsvöld eru ekki heldur það, sem ræður ferðinni, þótt þeir finnist hjá hálfbiluðum einstak- lingum í öllum löndum og hafi óspart verið hagnýttir af her- gagnajöfrum. Þannig notuðu þýsku vopnasamsteypurnar Hitl- er fyrir hálfri öld. Hér þarf blátt áfram að breyta um framleiðslustefnu. Það er ugglaust feiknadýrt eftir þá óhemju fjárfestingu, sem lögð hefur verið í kjarnorkuverk- smiðjur og önnur mannvirki síð- ustu fjóra áratugina. En þann kostnað verða menn að taka á sig fyrr en seinna. Fólk í þingræðis- ríkjum má því ekki kjósa aðra á þjóðþing en þá, sem afdráttar- laust vilja vinna að þesskonar breytingu. Hún er algjör for- senda þess, að stórveldin geti nokkru sinni komið sér saman um gagnkvæma afvopnun. Samn- ingaþóf þeirra síðustu þrjá ára- tugi hefur verið lítið annað en sýndarmennska. Frumkvæði Gorba Nú hafa Sovétríkin stöðvað til- raunir með kjarnavopn einhliða í bráðum hálft annað ár. Þetta frumkvæði er einkum þakkað nýjum leiðtoga þeirra, Mikjáli Gorbatsjoff og fylgismönnum hans, sem láti stjórnast af meiri heilbrigðri skynsemi en fyrir- rennarar þeirra. í dómum um sovésk málefni tek ég talsvert mark á þeim tékk- nesku sósíalistum, sem hrökkl- uðust úr landi eftir innrásina 1968. Þeir þekkja hlutina svo vel innanfrá. Einn þeirra, Zdenek Mlynar fyrrum flokksritari og einn nánasti samstarfsmaður Al- exanders Dubceks, nam lögfræði með Gorba í Moskvu 1950-1955 og hitti hann síðast 1967. Hann KONUR OG KJOR Hlustum ekki á íhaldið Það er ekki hægt að slíta launa- baráttu kvenna úr tengslum við launabaráttu verkalýðshreyfing- arinnar og því hefði átt að orða spurninguna þannig: Hvað veld- ur að illa gengur í kjarabaráttu launafólks? Meðan auðvaldið og íhaldsöfl- in í þjóðfélaginu hafa þjappað sér saman hefur verkalýðshreyfing- unni ekki tekist það að sama skapi og sumum forystumönnum launþega hefur þótt hlýrra í sölum auðvaldsins, og vindla- reykurinn góður, en meðal sinna manna. Á undanförnum árum hefur fólk ekki verið hvatt til bar- áttu heldur hefur línan alltaf ver ið komin ofan frá og síðan kynni félagsmönnum. f þessu samráðs- makki sitja reiknimeistarai beggja aðila og segja okkur al- þýðunni hvað þjóðarbúið þolir litla kauphækkun. Það hefur ekki mátt minnast á róttæka kjarabar- áttu. Þeir sem teljast róttæklingar og komast í stjórnir og samninga- nefndir eiga að sitja með skiln- ingsbros á vör, það þykir ekki við hæfi að þeir séu með sértillögur og bókanir sem eru ekki í anda hinnar áunnu og tillærðu Dale Carnegie stefnu sem ræður ríkj- um í þjóðfélaginu. Okkur var sagt eftir síðustu kjarasamninga að með því að lækka bfla (eða eins og fram- kvæmdastjóri Vinnuveitenda- sambandsins komst svo vel að orði þá eru bflar enginn lúxus) og hækka lán til íbúðakaupa væri verið að bæta kjörin. Nú segja bflasalar okkur að sumar bflateg- undir séu orðnar jafndýrar og fyrir samninga og fasteignasalar að íbúðir hækki. Þrátt fyrir nýju lánin þarf fólk samt að taka skammtímalán til að kaupa íbúð og þannig bindur auðvaldið okk- ur enn á skuldaklafa þannig að við getum okkur ekki hreyft. Hver hirðir gróðann? Svo vikið sé að konum þá hefur þeim gengið illa að komast í stjórnir og trúnaðarastöður, jafnvel þótt þær séu fjölmennar í félögum. Margir góðir félagar mínir hafa um árabil starfað af fullum krafti í félögum sínum án þess að veljast þar til trúnaðar- starfa og ekki er það kannski ein- göngu af því að úrvalið sé mikið. En jafnframt er á það að líta að konur bera ábyrgð á heimilun- um, uppeldi barna og ummönnun gamalmenna, og eru ekki hvattar áfram og ná því ekki að beita sér sem skyldi í kjarabaráttunni. Sér- staklega þær konur sem eru einar með börn og hafa lág laun sem ekki duga til framfærslu, þær má virkilega kalla þræla nútímans. Þegar stórt er spurt verður oft lítið um svör. Það eina sem dugir núna er forystuafl sem hvetur hinn almenna félaga til baráttu, sem hlustar ekki á íhaldsöflin í landinu, sem er meðal félaganna, sem gerir sér grein fyrir því hvernig er að lifa á 20.000 krón- um á mánuði, sem selur sig ekki fyrir silfurpening eins og dóttir Steins í Steinahlíðum enda var henni sagt strax að hún fengi aldrei aftur slíkan pening. Þannig tel ég t.d.að komið sé fyrir lög- reglufélaginu sem hefur seít verk- fallsréttinn. Verkfallsrétturinn er eina vopnið sem við höfum þótt hann sé vandmeðfarinn. Þó hópuppsagnir einstakra félaga sé líka hægt að nota þá er hætt við að einstakir hópar einangrist í bar- áttu sinni nema vel sé að gætt. Nú á dögum virðist helst ekki skipta máli að kynna sér hlutina vel, öllu skiptir að vera „töff“. Gott dæmi um það er borgar- stjórinn sem lætur sig hafa það að fullyrða að engin fátækt sé til í borginni „sinni“ í sóknarkirkj- unni „min.'.i" (ég tek það fram að mig langar samt ekkert til að pre- dika). Sigríður Kristinsdóttir er í stjórn Starfsmannafelags Ríkisspítal- anna og Sjúkraliðafélagsins, í tengihópi Samtaka kvenna ó vinnumarkaði og í samninganefnd BSBR Þjóðviljinn spyr 1. Hvað veldurað illa gengurf kjarabaráttu kvenna? " 2. Hvað er til ráða? Sigríður Kristjánsdóttir svarar

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.