Þjóðviljinn - 09.09.1986, Síða 15

Ég ákæri ykkur grænfriðunga
fyrir afdrifarík afglöp, þegar þið
slettuð ykkur fram í selveiðar.
Vopnin hafa snúist í höndum
ykkar. „Góðverk“ ykkar hafa
snúist upp í illvirki, bæði
gagnvart lífsafkomu fjölda fólks
og einnig og ekki síður gagnvart
tilveru selanna. Því fyrr sem þið
sjáið villu ykkar vegar og því fyrr
og rækilegar sem þið snúið við
blaðinu, því betra. Þetta skal nú
rökstutt að því er ísland varðar.
Það er nú einu sinni lögmál líf-
keðjunnar, að ein tegund lífvera
lifir á annarri, veiðir hana sér til
matar og annarra nytja. Menn-
irnir eru stórtækastir og hættuleg-
astir, af því þeir eru alls staðar á
landi og á sjó og hafa brynjað sig
gegn öllu sem fækkar þeim. En
sumir gæta hófs.
Sambúð íslendinga og sela við
ísland hefir í flestum aðalatriðum
stuðlað að jafnvægi um margar
aldir. Selirnir eru veiðidýr, lifa
villtir og sjálfala. Þrátt fyrir það
hafa bændur við sjávarsíðuna,
selabændur kynslóð fram af kyn-
slóð, litið á þá sem nokkurs konar
bústofn sinn. Bændurnir veiða
einungis kópana, ekki fullorðnu
selina. Það er áratuga og alda
reynsla, að víðast hvar er veiðum
í hóf stillt og þess gætt að stofninn
haldist í horfi til að missa ekki
hlunnindin af veiðunum. Bæði
útselur og landselur eru átthaga-
bundnir. Þeir vitja uppeldis-
stöðvanna þegar þeir fæða af sér
afkvæmin. Eru þannig tengdir
landinu. Eru fósturbörn þess
undir forsjón bændanna.
Um útselina
Útselsurturnar kæpa á haustin.
Þær varðveita kópana, „ból-
selina,“ fyrir ofan stór-
straumsflæðarmál fyrstu vikurn-
ar. Þeir vaxa ótrúlega hratt.
Verða eins og spikhnettir. Fara
svo úr hárum og verða þá tilbúnir
og tilneyddir að fara í sjóinn og
bjarga sér sjálfir. Hægt er að
ganga að kópunum á þurru landi
á eyjum og háum skerjum. Sela-
bændurnir drepa aldrei alla kópa
alls staðar. Vitandi vits skilja þeir
ævinlega einhverja eftir, helst þá
elstu eða yngstu, til að halda
stofninum við.
Um landselina
Landselsurturnar kæpa á vorin
á skerjum og töngum við strend-
ur, eyjar og árósa. Þar heita sela-
látur og eru friðuð með lagaboði.
Þau eru í landareignum einstakra
bújarða, metin til verðs og
eignar. Selabændurnir láta sér
annt um þessi dýrmætu hlunn-
indi, náttúruauðlind sem litlu
þarftilað kosta. Kjötið afkópun-
um er úrvalsmatur. Vorkópa-
skinnin voru í miklu hærra verði
en skinn af haustkópum. Margir
telja þau einhverja fegurstu og
eftirsóttustu grávöru sem kemur
á márkað. Vorkóparnir eru
veiddir í net rétt fyrir og eftir að
urturnar venja þá af spena. Netin
eru 14-22-26 metra löng þau
allra lengstu. Þau eru lögð um
fjöru. Erfestviðland,enliggjaút
í sjóinn undan vindi þar sem lík-
legast er að kóparnir syndi fram
með. Sjávarmegin er þungur
steinn bundinn í taug út frá botni
djúpendans á netinu. Það dregst
því lítið saman og helst við botn-
inn. Þegar flæðir, kafna kóparnir
í netunum, hafi þeir ekki fundist
áður. Sætur er sjódauðinn, segir
máltækið. Vitanlega er vitjað á
annarri hverri fjöru þessar 2-3
vikur sem netin liggja. Raunar
liggja net aðeins 1/3--1/2 þess tíma
á hverjum stað, því margir sela-
bændur leggja aðeins í þriðja part
eða helming lagnanna í einu og
færa netin stað úr stað. Kóparnir
þið hvað þið gerðuð,
grænfriðungar?
upp í bát. Maður finnur til með
þeim eins og ánum, þegar lömbin
eru tekin frá þeim á haustin. En á
nýju vori fæðist aftur nýtt líf.
Þannig á það að vera. Þannig er
eilíf hringrás lífs og dauða.
eiga því ærna möguleika á að
sleppa lifandi. Þeir eru friðhelgir
eftir að seinasta netið er dregið úr
sjó árlega. Sögur af atvikum gefa
hvað besta innsýn í sambúð sel-
anna og þeirra manna, sem líta á
þá sem bústofn og réttháan aðila í
ríki náttúrunnar.
Fyrsta dæmisaga:
Þegar urturnar festast í netum,
þá skera bændurnir heldur ný net
utan af þeim en verða þeim að
meini. Þetta vissu 10 og 12 ára
bræðurnir, sem fundu urtu er
hafði dregið net upp á þurrt land.
Urtan var grimmileg í fyrstu og
næsta óárennileg. Þeir sáu ekki
ráð til að greiða hana úr. Hníf
höfðu þeir ekki til að skera netið.
Annar fann langa spýtu og þving-
aði hausinn á urtunni til hliðar
svo hún biti ekki, á meðan hinn
hjó netið í sundur á steini með
öðrum steini egghvössum. Hegð-
an urtunnar breyttist meira en
orð fá lýst, þegar hún skynjaði að
mennirnir voru að frelsá hana.
Önnur dæmisaga:
Eitt sinn var ég daglangt á einni
kunnustu selveiðijörð á Strönd-
um, Broddanesi. Þar er þríbýli.
Öll bæjarhúsin standa rétt á sjá-
varbakkanum. Örstutt frá landi
eru sker. Þar lágu margir vorkóp-
ar alsælir í haustblíðunni. Ung-
lingarnir á bæjunum voru að
vinna útivið. Þeir höfðu hjá sér
glymjandi útvarpstækin, stillt á
dans- og dægurlög. En í nokkurra
tuga metra fjarlægð veltu vor-
kóparnir sér á skerjunum og
hlustuðu dáleiddir á tónaflóðið.
Þetta voru þeir sem synt höfðu
framhjá netunum um vorið og
urðu nú til að auka stofninn og
endurnýja. Sjálfur horfði ég dol-
fallinn á þetta einstæða dæmi um
samstillingu tæknivædds mann-
lífs og villtrar náttúru.
Þriðja dæmisaga:
í Hindisvík á Vatnsnesi við
Húnaflóa eru ein af mörgum sel-
alátrum landsins. Presturinn þar
friðaði selinn. Fyrirbauð ára-
tugum saman að veiða þar svo
mikið sem einn kóp. Sel fjölgaði
meira en nokkur vissi. Presturinn
varð landsfrægur fyrir. í apríl
1965 fylltist Húnaflói af hafís. Þá
má ætla að Hindisvíkursöfnuðin-
um til sjávarins hafi þótt þrengj-
ast fyrir dyrum. íslenski landsel-
urinn er ekki neinn íshafsselur
eins og blöðruselurinn eða vöðu-
selurinn, sem kæpa á hafísnum.
Nú víkur sögunni til Breiðafjarð-
ar. Þangað kemst ísinn úr
Norðuríshafinu ekki. Þar vildi
svo til þetta eða þarnæsta hafís-
vor, að tveir nágrannar, gamal-
reyndir selabændur í eyjunum,
urðu meira en lítið undrandi. Þar
var allt í einu orðið kvikt af ó-
kunnugum sel í sundum og vog-
um. Þessir nýju selir voru styg-
gari í fyrstu og höguðu sér ólíkt
gömlu hagvönu heimahjörðinni.
Og ekki nóg með það. Þegar kóp-
ar nýkomnu selanna fóru að
veiðast, kom í ljós nýtt litar-
mynstur í skinnunum og ólíkt
hinu sem fyrir var. Veiðin óx í
einu vetfangi um 60-70 kópa
samanlagt árlega á þessum
tveimur selajörðum og hélst síð-
an í því horfi. Af hverju stöfuðu
þessir „þjóðflutningar“? Var það
ekki af því að orðið var of þröngt
um selina í Hindisvík? Tóku tvö
hundruð eða fleiri sig upp, héldu
hópinn og fluttu milli landsfjórð-
unga?
Þessi getgáta verður hvorki
sönnuð eða afsönnuð. Hitt er
víst. Þessir gömlu og grandvöru
selabændur tóku rétt eftir og
Játvarður Jökull
Júlíusson skrifar
sögðu satt. Þeir sögðu mér frá
reynslu sinni sinn í hvoru lagi og
bar saman í einu og öllu. í mínum
augum sannar þetta dæmi gamalt
og gott orðtak, byggt á reynslu
kynslóðanna: Þangað sækir
veiðin sem hún er vanin.
Nú má fara fljótt yfir ljóta og
þekkta sögu. Þið grænfriðungar,
þessir sjálfskipuðu selavinir, fór-
uð að ofsækja kanadíska (og
norska) selveiðimenn. Og ekki
bara þá, heldur alla sem bjuggu
til, keyptu og notuðu föt úr kópa-
skinnum. Þið lögðuð undir ykkur
heimspressuna, heimsfjölmiðl-
unina, með öllum hennar áhrifa-
mætti. Þetta gekk svo langt, að
hrækt var á konur á götum úti,
sem sáust í selskinnskápum. Vit-
anlega var þetta versta tegund af
atvinnurógi. Ofsóknir ykkar
komu ekki aðeins niður á þeim
sem fara á skipum til veiða í haf-
ísnum. Um leið var eyðilögð lífs-
afkoma fjölda Grænlendinga í
heilum byggðum, þar sem frum-
stæðar selveiðar eru næstum eina
atvinnan. Um leið var kippt fót-
um undan fjölda selabænda á ís-
landi, sem stuðst hafa við sel-
veiðar sem verulegan þátt í af-
komu sinni. í báðum þessum
löndum hefur fólk neyðst til að
flýja fornar byggðir áa sinna fyrir
þá sök, að þið eyðilögðuð skinn-
amarkaðinn. Allt það tjón, öll
þau sárindi og hörmungar, eru
fyrir ykkar tilverknað og eru á
ykkar ábyrgð. Ég særi ykkur
grænfriðunga til ábyrgðar gagn-
vart saklausu og varnarlausu
fólki.
Máltækið segir: „í upphafi
skyldi endirinn skoða.“ Annað
máltæki segir: „Það kemur fram í
seinna verkinu sem gert er í því
fyrra.“ Þið gripuð inn í líf og störf
náttúrubarna á Grænlandi og á
íslandi, fólks sem lifði í sátt við
náttúru landsins, hélt henni í
jáfnvægi eins og gert höfðu for-
feður þess á umliðnum öldum og
óhrekjandi dæmi sönnuðu. Þið
sögðust vera að bjarga lífi selsins,
göfugrar skepnu með manns-
augu.
Víst eru selir bæði vitrir og fag-
ureygir. Það vitum við íslenskir
selabændur ennþá betur en þið.
Já. Þið björguðuð nokkrum ár-
göngum af kópum svona mikið
til. Það dró afar mikið úr kópa-
veiði eftir að búið var með rógi og
illmælum að eyðileggja markað
fyrir kópaskinn. Sel fjölgaði við
fsland, einkum útselnum. Ekki
leið á löngu uns yfirmenn hrað-
frystihúsanna sögðu að hring-
ormum í fiski fjölgaði úr hófi
fram. Það væri allt því að kenna
hvað selum, hýslum hringorma,
fjölgaði við landið. Heimtuðu há-
stöfum að selunum yrði fækkað,
helst útrýmt, til að létta af þeim
kostnaði við að tína orma úr fiski.
„Drepum selinn strax,“ áður en
náttúruverndarmenn vita af, ein-
mitt á meðan þeir eru uppteknir
af að vernda hvali! Svo sagði í
forystugrein í blaði sjávarútvegs-
ráðherrans sem nú er. Útvegs-
menn og fiskverkendur segja líka
að selirnir éti árlega fisk sem
svarar ársafla margra togara. Því
skuli drepa þá.
Árið 1978 eða 1979 skipaði
fyrri sjávarútvegsráðherra nefnd
nokkurra yfirmanna í fiskiðnaði.
Hún heitirhringormanefnd. Hún
hefur tekið sér ótakmarkað vald.
Hún hefur veitt fé í miljónatali
árlega úr rekstrarsjóðum fiskiðn-
aðarins og lagt til höfuðs selum
við íslandsstrendur. Hún virðir
hvorki aldagrónar hefðir og
hagsmuni selabænda, né landslög
um friðun selalátra og tiltekinna
svæða. Hagar sér að því leyti eins
og mafía, að láta eins og lög séu
ekki til. Útkoman er alveg eftir
því. Dauðasveitir hennar hafa
drepið í hrönnum seli á öllum
aldri en flæmt aðra á flótta. Sumir
bændur, sem veiða kópa til matar
af gömlum vana, fá nú ekki nema
1/6 þeirrar veiði sem var. Það
mun sums staðar taka tugi ára að
koma stofninum í samt lag, ef
þess er þá nokkur von. Útselur-
inn er þó enn berskjaldaðri fyrir
dauðasveitum hringormamafí-
unnar. Lifnaðarhættir hans valda
því, „bólselirnir" sem áður er
lýst. Kópurturnar haldasigísjón-
um hið næsta bólunum, þar sem
afkvæmi þeirra liggja og þær
skríða upp til að gefa þeim að
sjúga. Dauðasveitir hringorma-
nefndar ganga þar að þeim vís-
um. Skjóta þær. Drepa síðan
kópana og hakka allt með húð og
hári til að fóðra loðdýr. Þau loð-
dýr fæðast, lifa og deyja læst inni í
búrum ættlið fram af ættlið. Loð-
skinnaflíkur af þeim lífstíðar-
föngum koma í stað skinna af
veiðidýrum í víðernum frjálsrar
náttúru, kópunum. Þið grænfrið-
ungar eigið upptökin að þessari
ógeðslegu atburðarás, en skilget-
ið afsprengi ykkar, hringormam-
afían á íslandi, borgar út verð-
laun, blóðpeninga sem hún
leggur til höfuðs selamæðrum við
ísland og sérhverju barni þeirra.
Þetta er ykkar verk. Afleiðing
vanhugsaðrar afskiptasemi ykk-
ar. Þetta hafið þið kallað yfir sel-
abændurna og yfir selina sem þið
sögðust vera að bjarga. Setjið
ykkur fyrir sjónir hversu geðþekk
sú kvikmynd yrði, sem tekin væri
af téðu framferði dauðasveita
hringormanefndar, beinum ár-
angri ykkar hér á íslandi. Já.
Horfist undanbragðalaust í augu
við veruleikann. Mér verður oft
hugsað til kvikmyndar frá áróð-
ursmiðstöð ykkar, sem sýnd var í
sjónvarpi. Hún átti að sýna villi-
mennsku selveiðimanna á hafísn-
um við Nýfundnaland. Þeir
drápu kóp og drógu hann til
skips. Urtan elti þá á leið, elti
afkvæmi sitt eins og hver önnur
góð móðir ungs afkvæmis. En
þeir drápu hana ekki, eins og
handlangarar ykkar drepa nú
urturnar hér við land. Þeim kom
það ekki til hugar. Hún átti að lifa
og hitta maka sinn. Ala nýtt af-
kvæmi á næsta ári, annað hvort
nýtt veiðidýr eða dýr til að yngja
upp selahjörðina.
Ég hefi séð marga urtuna horfa
á eftir kópnum sínum dauðum
Ójafn leikur
Selabændur á íslandi eiga við
ofurefli að etja. Ekki eiga þeir
aðgang að áróðursmiðstöðvum
utan lands eða innan. Atferli
ykkar útlendra grænfriðunga og
íslensku hringormamafíunnar er
eins og hver önnur vægðarlaus
tangarsókn tvíefldra herja. fs-
lenska hringormamafían er það
forhert, að hún kunngerir að 2-
300 selveiðimenn séu að á hennar
vegum. Þar fara skotmenn á
hraðbátum á sólbjörtum
lognkyrrum sumardögum, til að
hópmyrða og útrýma sel á
ákveðnum slóðum. Sannnefndar
dauðasveitir.
íslenski sjávarútvegsráðherr-
ann, (hvalveiðiráðherrann), er
alveg á bandi téðrar mafíu. Hann
ætlar að koma á nýjum lögum um
selveiðar undir yfirstjórn sinni.
Þar á að gera þessa eign og forn
réttindi bænda að engu. Þar á að
afnema öll ákvæði um friðlýst
selalátur. Þar verður öllum ís-
lenskum ríkisborgurum heimilað
að skjóta seli, allt frá ystu mörk-
um 200 mílna efnahagslögsögu og
upp að línu í 115 metra fjarlægð
frá stórstraumsfjöruborði. Þar
með á að löghelga undanfarið
framferði hringormamafíunnar.
Þá verður öllum selum útrýmt á
sumum svæðum við ísland. Þá
lokast hringur þeirrar atburða-
rásar sem þið hrunduð af stað
með forkastanlegri frekju og fá-
fræði. Sjáið þið nú hvað þið hafið
gert?
íslenskir selabændur hafa efnt
til samtaka um að freista þess að
verja forn réttindi sín og um leið
tilveru selastofnanna og það eðli-
lega og nauðsynlega jafnvægi í
náttúrunni, sem þið hafið stefnt í
beinan voða. Þeim er mest um-
hugað um að markaður og veiðar
komist sem fyrst í fyrra horf.
Enn er óvíst hverju fámenn og
févana samtök þeirra áorka. Þau
berjast gegn margföldu ofurefli,
bæði hvað varðar áróður og fjár-
austur. Þeim veitti ekki af liðsinni
sem þið gætuð veitt og engum
væri skyldara en ykkur að veita.
Þið verðið að viðurkenna mistök
ykkar frammi fyrir alheimi, að
þið fóruð offari gegn kópaveiði.
Betra er seint en aldrei að hverfa
frá villu síns vegar.
Mislagðar hendur
Þið grænfriðungar vinnið
ómetanlegC þarfaverk, er þið
hindrið að höfin séu eyðilögð
með allskonar eitri. í þeim efnum
eigið þið skilið stuðning heiðvirðs
manns og engra frekar en okkar
íslendinga. Tilvera okkar byggist
á því, framtíð okkar veltur á því,
að lífið í sjónum bíði ekki hnekki.
Þetta er jafn víst og hitt, að
íslenskir selabændur eiga ærinna
harma og hagsmuna að hefna,
þar sem eru eyddir og sundraðir
selastofnar. Þið hefðuð betur
látið selveiðimenn óáreitta. Fyrir
afleiðingar þeirrar áreitni verðið
þið að bæta á gagngeran og áhrif-
aríkin hátt eins fljótt og auðið er.
Lokaorð
Hér með skora ég, höfundur
þessarar greinar, á umboðsmann
eða umboðsmenn grænfriðunga á
íslandi, að senda málflutning
minn til aðalstöðva þeirra er-
lendra samtaka grænfriðunga,
sem mestu ráða og hafa ráðið um
að móta stefnu og skipuleggja að-
gerðir.
Játvarður Jökull Julíusson
Þriðjudagur 9. september 1986 ÞJÖÐVILJINN — SÍÐA 19