Þjóðviljinn - 13.01.1987, Qupperneq 4

LEIÐARI
Fátæktin, stoltið og vonin
„Hugsarðu um sjálfa þig sem fátæka?“ (Það
er blaðamaður Þjóðviljans sem spyr einstæða
móður þessarar spurningar).
„Ég á engan pening ef þú átt við það. Maður
kann ekki við þetta orð fátækt. Það hefur aldrei
hvarflað að mér að sækja um aðstoð frá hinu
opinbera, ég vissi eiginlega ekki fyrr en nýlega,
að ég ætti kost á því til að losna við aukavinn-
una.
Það stendur heldur ekki til að gera það, mér
finnst, að á meðan fólk getur séð fyrir sér sjálft
þá eigi það að gera það. Ég veit, að þetta hljóm-
ar mótsagnakennt, fyrst segi ég að vinnuálagið
bitni á barninu, en samt vil ég ekki aðstoð frá
Félagsmálastofnun, en svona er ég. Ég kenni
engum um aðstæður mínar, launin mín mættu
þó hækka tvöfalt. Ég vinn við tölvu í bankanum
og draumastarfið er í tengslum við tölvur. Mig
langar að verða kerfisfræðingur, en mig vantar
svo mikla menntun upp á, þannig að ég býst
ekki við það verði nokkurn tímann.
Maður verður að vera sáttur við lífið og tilver-
una, öðru vísi gengur þetta ekki. Ég lærði það
einu sinni, að það er vonlaust að vera bitur út í
lífið, slíkt kemur bara upp vanlíðan í manni sjálf-
um. Það er betra að horfa réttum augum á
hlutina og ég hef þó alltaf vonina um, að ég þurfi
ekki alltaf að vinna svona mikið, þótt ég sjái ekki
fram á það núna, hvenær það verður.“
Sú einstæða móðir sem ræðir svo opinskátt
við Þjóðviljann um stöðu sína er ekki að barma
sér.
Til að sjá sér farborða vinnur hún fulla vinnu
frá níu til fimm í banka, og síðan eitt til þrjú kvöld í
viku frá kl. sjö til ellefu í vídeóleigu, og einnig
þriðju hverja helgi frá klukkan tvö til ellefu á
kvöldin.
Launin fyrir þessa miklu vinnu eru á bilinu 45
til 48 þúsund, og mæðralaun og meðlag eru
7200 kr. á mánuði.
Fyrir dagvistun þarf konan að greiða 9.700 kr.
á mánuði, og fær ekkert af því endurgreitt vegna
þess að dagmamman sem rekur einkadaghei-
mili, er réttindalaus af því að hún er ekki útlærð
fóstra.
Faðir barnsins, fyrrverandi tengdaforeldrar
konunnar og móðir hennar annast barnagæsl-
una á kvöldin og um helgar þegar konan er að
vinna.
Konan er að kaupa íbúð í verkamannabú-
stöðum, eða eins og hún segir sjálf: „Úthlutunin
kom eftir þrjár umsóknir og eitt og hálft ár. Ég
flutti í hana í júní á síðasta ári. Hún er tveggja
herbergja og kaupverðið er tæplega 2.3
milljónir. Dóttir mín kvartar mjög mikið þegar ég
fer að vinna, en ég hef reynt að útskýra fyrir
henni, að ég verði að vinna svona mikið til þess
að við getum keypt þessa íbúð, og ég held að
hún skilji það. Það má segja að við séum að
kaupa þessa íbúð saman. Vinnuálagið á mér
bitnar mest á henni en pirringnum reyni ég að
halda fyrir sjálfa mig og láta hann ekki koma
niður á barninu.“
Það er ástæða til aö staldra við þetta viðtal.
Það er ekki við fræga manneskju úr fjölmiðlum,
viðskiptum eða stjórnmálum. Þar eru engar
smellnar sögur að finna, né hneykslanlegar frá-
sagnir af fjörlegum uppákomum. En þar er að
finna innsýn í það þjóðfélag sem við búum í öll
saman og lýsingu á því mannlífi, sem tíðkast
meðal okkar.
Þar segir frá ungri móður sem vinnur myrk-
ranna á milli til að sjá fyrir sér og dóttur sinni. Þar
segir frá konu, sem þarf að útskýra fyrir barninu
sínu afhverju hún hefur ekki tíma til að vera hjá
því nema brot úr hverjum sólarhring. Þar segir
frá manneskju sem hlotið hefur nokkra undir-
stöðumenntun, en eygir enga möguleika til
þess að öðlast þá viðbótarmenntun sem þörf er
á til að verða það sem hana sjálfa langar til að
verða. Og þessi kona er of stolt til að þiggja alla
þá aðstoð, sem hún á í rauninni heimtingu á að
njóta.
Þetta viðtal snýst ekki um hneykslismál, eins
og þau sem fjölmiðlum verður hvað oftast tíð-
rætt um: Hafskipsmál, Útvegsbankamál og Ok-
urmál. En það snýst um það hneyksli, sem er
hið raunverulega hneykslismál í íslensku
þjóðfélagi í góðærinu 1987. Það snýst um fá-
tækt. Það snýst um vinnuþrælkun. Það snýst
um lág laun. Það snýst um útilokun frá
menntun. Það snýst um barn, sem ekki fær að
njóta samvista við móður - og móður sem ekki
fær að njóta samvista við barn sitt.
Viðtalið fjallar um fátæktina sem er fylgifiskur
frjálshyggjunnar. Og viðtalið minnir okkur á að
enn eigum við langt í land með að byggja hér
upp réttlátt þjóðfélag, þar sem allir fái að njóta
sín.
-Þráinn
_____________KUPPT
Friðarhorfur
í Afganistan
Morgunblaðið skrifaði á sunn-
udaginn leiðara um „Þjóðviljann
og Afganistan", og segir hann
mjög skýrum stöfum gamla og
nýja sögu um aðferðir blaðsins
við að gera andstæðingum upp
skoðanir.
Fyrst er látin uppi nokkur
hneykslun yfir því að Þjóðviljinn
„gefi sér það“ í nýlegum leiðara
að mark sé takandi á „yfirlýsing-
um sovéskra ráðamanna og leppa
þeirra í Kabúl um vopnahlé og
friðarvilja". Ojæja. Hér er það
eitt á seyði að þeirri lítt frumlegu
niðurstöðu hefur verið hreyft í
Þjóðviljanum, (lítt frumlegu
vegna þess hve útbreidd hún er í
fréttaskýringum) að yfirlýsingar
frá Moskvu og Kabúl bentu til
þess að Sovétmenn vildu töluvert
á sig leggja til að komast út úr
stríði sínu í Afganistan - og væri
þá næst að spyrja að því með
hvaða hætti önnur ríki gætu kom-
ið inn í friðargerð þar.
Fölsun
Morgunblaðið klykkir svo út
með þessu hér:
„Blaðið (þ.e.a.s. Þjóðviljinn)
telur á hinn bóginn að Kínverjar
og Vestur-Evrópumenn þurfi að
láta að sér kveða til að , jœmilegar
friðaraðgerðir" komi til sögunnar
í Afganistan. Og hvað er „sœmi-
legt“ að mati Þjóðviljans? í for-
ystugrein málgagns Alþýðu-
bandalagsins segir: „að í Kabúl
sceti stjórn sem gætti hlutleysis en
vœri um leið vinsamleg Sovétríkj-
unum. “
Þjóðviljinn o g
Afg-anistan
/ „þjóðfrelsi“ Alþýðubanda-
lagsins og Þjóðviljans felst, að
ríkisstjórnir skuli vera „vinsam-
legar Sovétríkjunum". Það er
ekki frelsi Afgana, sem Þjóðvilj-
inn ber fyrir brjósti heldur hags-
munir Sovétríkjanna. “
Hér eru hugmyndir þær sem
fram voru settar í Þjóðvilja-
leiðara um friðarhorfur í Afgan-
istan falsaðar með mjög einföld-
um hætti: það er klippt á ívitnun
um leið og sagt er „vinsamleg So-
vétríkjunum“. Þar með er öllu
við snúið vegna þess að þar með
er ekki nema tæp hálf sagan sögð
um þá „sæmilegu friðargerð" sem
rædd var. Þjóðviljaleiðarinn
segir:
„En ef til vill gæti frumkvæði
annarsvegar af hálfu Kínverja og
hinsvegar samstillt diplómatískt
átak afhálfu Vestur-Evrópuríkja,
hjálpað til við að finna slíka
lausn. Hún þyrfti að líkindum að
miðast við tvennt: að í Kabúl sæti
stjórn sem gœtti hlutleysis en væri
um leið fremur vinsamleg Sovét-
ríkjunum (eins og verið hefur
lengst af á liðnum áratugum). En
um leið væriþetta stjórn, sem ekki
fœri að sovéskri flokksræðisfor-
múlu heldur endurspeglaði í raun
viðleitni Afgana til að takast á við
nútímann á eigin forsendum."
Því miður er hér ekki um sér-
lega frumlega kenningu að ræða.
Hún lét m.a. mjög að sér kveða á
nýlegri alþjóðlegri ráðstefnu um
Afganistan, sem haldin var í
Kaupmannahöfn. Þar sögðu
menn sem svo, að þegar grannt er
skoðað sýnist veruleikinn varla
bjóða upp á fleiri en tvo kosti um
framvindu mála í Afganistan.
(Má vera að báðir séu illir, en það
er svo annað mál). Annar mögu-
leikinn er sá að Sovétmenn haldi
áfram hernaði sínum og stig-
magni hann, vinni einhverntíma í
framtíðinni einskonar hernaðar-
sigur og geri Afganistan að „Ytri-
Mongólíu", -að hjáríki sem lagar
sig í einu og öllu að sovésku
mynstri. Hinn kosturinn er sá, að
hægt sé að finna einhverskonar
málamiðlun milli núverandi
valdamanna í Kreml (sem hefðu
tæplega lagt út í Afganistanstríð
fyrir sjö árum ef þeir hefðu þá
ráðið), Kabúlstjórnarinnar og
andófsaflanna, sem byggði á því
að landið fengi „finnska" stöðu -
þ.e.a.s. stöðu nágranna risaveld-
is, þar sem annarsvegar væri sam-
ið um „vinsamleg samskipti" en
um leið innra sjálfstæði ríkisins.
Þegar rætt var um „vesturevr-
ópskt“ frumkvæði á Kaupmanna-
hafnarráðstefnunni, og tekið
undir þær ábendingar í fyrr-
greindum Þjóðviljaleiðara, þá
var hugsunin sú, að Vestur-
Evrópuríki reyndu allt í senn -
veita andófsöflum í Afganistan
OG SKORIÐ
diplómatískan og annan stuðn-
ing, aðstoða við að samræma
sjónarmið einstakra hópa innan
þeirra - og um leið reyndu þau að
þjarma á þann veg að Sovét-
mönnum í þessu máli, að þeim
skildist að það yrði alltof dýrt
fyrir þá - pólitískt, efnahagslega,
í almenningsáliti - að halda til
streitu einskonar „mongólskri"
lausn.
Skrýtið kompaní
Það er vitanlega líka hægt að
halda áfram að berjast til þrautar
undir vígorðum um allt eða ekk-
ert, og verður ekki annað ráðið af
leiðara Morgunblaðsins en að
menn þar á bæ telji þá framleng-
ingu blóðbaðs vænlegri kost af
Afgönum. Þeir um það. En þar
með eru þeir óvart komnir í
undarlegt kompaní. Þar koma
saman þeir haukar í Kreml, sem
óttast að samningar um brottför
sovéska hersins frá Afganistan
dragi langan slóða á eftir sér um
allt hið sovéska áhrifasvæði,
einnig íslamskir heittrúarmenn í
helgu stríði - og þá Bandaríkja-
menn. Bandaríkjamenn aðstoða
skæruheri í Afganistan - ekki í
þeim mæli að þeir geti sigrað
Rússa, en nóg til þess að halda
Sovétmönnum í fjölda ára föstum
í því kviksyndi sem Afganistanst-
ríðið er. Það ástand er einna þæg-
ilegasti kosturinn fyrir þá í Was-
hington, því að þar með fá þeir
sjálfir frjálsari hendur til íhlutun-
ar í Nicaragua og víðar. Þetta
skilja þeir náttúrlega á Morgun-
blaðinu, eins og dæmin sanna. En
reikningar af þessu tagi koma
„frelsi Afgana" því miður harla
lítið við - ÁB
þJOÐVILHNN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín
Ólafsdóttir, Magnús H. Gíslason, MörðurÁrnason, ÓlafurGíslason,
SigurðurÁ. Friðþjófsson, Valþór Hlöðversson, Vilborg Davíðsdóttir,
Víðir Sigurðsson (íþróttir), Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarkalesarar: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útllt8telknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrlfstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Auglýslngastjórl: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen, Guðmunda Kristinsdóttir.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Ólöf HúnQörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgroiðslustjóri: HörðurOddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, rltstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavik, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 50 kr.
Helgarblöð:55 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 500 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 13. janúar 1987