Þjóðviljinn - 30.01.1987, Side 4

LEIÐARI
Svarta skýrslan og grunnskólamir
Að undanförnu hefur Þjóðviljínn birt fréttir og
fréttaúttekt á skýrslu sem vakið hefur mikla og
verðskuldaða athygli, en það er skýrsla OECD
um íslenska skólastefnu.
Það var Ragnhildur Helgadóttir fyrrverandi
menntamálaráðherra, sem gerði um það sam-
komulag við yfirmann OECD vorið 1984, að
stofnunin skyldi gera hliðstæða könnun á hinu
íslenska menntakerfi og stofnunin hafði áður
gert í öðrum aðildarríkjum OECD, sem er
skammstöfun á nafni Efnahags- og framfara-
stofnunarinnar í París.
Höfundar skýrslunnar eru allir sprenglærðir
sérfræðingar í menntamálum: Dr. Joaquin Ar-
ango Vila-Belda, ráðuneytisstjóri í spænska
menntamálaráðuneytinu, dr. Anthony Faulkes,
kennari í forníslensku við háskólann í Birming-
ham, prófessor Thomas Robinson, yfirmaður
framhaldsnámsdeildar við háskólann í Toronto
og B. Hayward frá OECD.
Sl. sunnudag birti Þjóðviljinn umfjöllun um
skýrsluna og einkum þá þætti hennar sem fjalla
um íslenska grunnskóla. Þar segir m.a.:
„Eftirtektarvert er að skýrslan tekur undir
margar þær kröfur kennarastéttarinnar um úr-
bætur í skólamálum, sem hafa verið í hámælum
á síðustu árum, en einnig hafa hinir erlendu
sérfræðingar fróðlegt sjónarhorn á íslenskt
skólakerfi, sem gerir okkur mögulegt að bera
okkur saman við nágrannaþjóðirnar og sjá hin-
ar séríslensku aðstæður í skýrara Ijósi.
Þótt í upphafi skýrslunnar sé farið nokkrum
almennum lofsorðum um árangur íslendinga í
menntamálum, þá fjallar skýrslan að meginh-
luta um ágalla, vankanta og vanþróun íslenska
skólakerfisins, enda eru það forsendur úrbóta,
að menn geri sér grein fyrir ágöllunum.
En ekki verður sagt eftir lestur skýrslunnar að
annað blasi við en mynd af stöðnuðu skóla-
kerfi sem ekki sé í stakk búið til að takast á
við þau verk sem af því verði krafist."
Það vekur athygli manns við lestur skýrslunn-
ar, hversu höfundum verður tíðrætt um hið
breiða bil milli yfirlýstra markmiða og raunveru-
legrar framkvæmdar í skólakerfinu. Og einkum
vekja þeir athygli á því, hversu stjórnvöld láti
viðgangast mismunun á skólaþjónustu í
dreifbýli og þéttbýli án þess að markvisst sé
unnið að úrbótum.
Hinn stutti skóladagur er harðlega gagnrýnd-
ur og bent á, að í dreifbýlinu sé þetta vandamál
mjög áberandi, þarsem skólarstarfaekki nema
7 til 8 mánuði á ári.
í skýrslunni er vikið að því að hér á landi sé
lagt ofurkapp á kennslu í erlendum tungumál-
um, og eigi sú viðleitni sér eðlilegar skýringar.
En að mati sérfræðinganna er sú tungumála-
kennsla bæði of tímafrek og víða framkvæmd
með of úreltum aðferðum til að skila þeim ár-
angri sem til er ætlast. Tungumálanámið komi
niður á kennslu í greinum sem séu nemendum
nauðsynlegar til að halda velli í nútímasamfé-
lagi.
Ein af alvarlegustu ábendingunum í skýrsl-
unni fjallar um almennt vanmat á þýðingu skóla-
starfsins og þau lágu laun kennara sem því
fylgja - og kemur meðal annars fram í því að
einungis um 30% útskrifaðra kennara endist í
starfi.
Og þá er ekki heidur hægt að leiða hjá sér
hvassa ábendingu um að skapandi tjáningar:
starf í listum sé vanrækt í íslenskum skólum: „í
heimsóknum okkar í grunnskóla og framhalds-
skóla urðum við áberandi lítið varir við tjáningar-
fullan listrænan neista eða náttúrugáfu. Meiri-
hluti nemendanna virðist eiga þá framtíð fyrir
sér að verða neytandi á menningarsviðinu í
dæmigerðu borgarumhverfi."
í skýrslunni er vikið að sjálfumgleði og þjóð-
ernisrómantík, sem fræðimennirnir urðu varir
við í heimsókn sinni og eru þær ábendingar
allrar athygli verðar, og ekki hvað síst hollar fyrir
núverandi menntamálaráðherra:
„Skólarnir og aðrar menningarstofnanir
mega ekki fá á sig þá ímynd, að þær séu í
andstöðu við hið nýja ísland - þær verða að
vinna með því.“
Þegar á heildina er litið er skýrsla þessi hin
þarfasta ádrepa og bendir á fjölmargt í skóla-
kerfi okkar, sem lagfæra þarf - og þolir enga
bið.
Það er okkur íslendingum hollt að þiggja góð
ráð og ábendingar frá erlendum sérfræðingum,
en grundvallaratriðið verðum við að segja okkur
sjálf.
Það er pólitísk ákvörðun þjóðarinnar sjálfrar
hvernig menntamálunum er stjórnað. Og að
fenginni reynslu undanfarinna ára er það
augljóst, að menntamálin mega ekki lenda í
höndum Sjálfstæðisflokksins.
- Þráinn
KLIPPT OG SKORIÐ
Enginn
sekur
Það hefur verið fróðlegt að
fylgjast með því, hve misjöfnum
tökum oddvitar Sjálfstæðisflokks
og Morgunblaðið og DV hafa
tekið Hafskipsmál og Útvegs-
bankamál.
Að því er Hafskipsmál varðar
hefur það verið mjög brýnt fyrir
mönnum að ekki megi draga af
því neinar pólitískar ályktanir,
allra síst um siðferðilega heilsu
einkaframtaksins eða þá pólit-
íska heilsu Sjálfstæðisflokksins,
eins þótt mikið silkihúfusafn úr
þeim flokki sé þar í aðalhlutverk-
um. Morgunblaðið hefur hvað
eftir annað reynt að dreifa ábyrgð
af Hafskipsmáli sem jafnast út
yfir allt samfélagið, rétt eins og
mykju skal á tún bera. Er þess
skemmst að minnast að í leiðara
blaðsins var því haldið fram, að
viðskipti nú til dags væru orðin
svo flókin, að enginn vissi lengur
hvað rétt væri og hvað rangt,
hvað væri löglegt og hvað ólög-
legt. Og var það helst á blaðinu
að skilja, að eina ráðið væri að
breyta svo lögum landsins að
hvaðeina sem hinir efnilegu at-
hafnamenn flokksins brydda upp
sér til ábóta reynist löglegt!
Túlkun á
hneyksli
Það er reyndar ekki rétt að
halda því fram, að hægrimálgögn
hafi aldrei nefnt neinn sökudólg í
þessum málum. Sá sökudólgur er
að dómi þessara aðila ákveðið
fyrirkomulag: það að Útvegs-
bankinn skuli vera ríkisbanki.
Röksemdafærslan er eitthvað á
þá leið, að einkabanki hefði
hlotið að passa sig betur á Haf-
skipsmönnum en Útvegsbank-
inn, vegna þess að ábyrgð stjórn-
enda slíks banka sé önnur og
meiri en stjórnenda ríkisbanka.
Hér mætti náttúrlega gera á hlé,
og vísa á mörg dæmi undarleg og
hríkaleg úr einkabankasögu
Bandaríkjanna til dæmis, en
látum það kyrrt liggja að sinni.
Það sem nú skal minnt á er þetta:
allvel samstillt áróðursherferð
hefur verið rekin fyrir því að Haf-
skipsmálið megi aldrei verða til-
efni til að gagnrýna nýkapítalískt
viðskiptasiðferði og herkostnað
frjálsrar samkeppni. Það
hneyksli á að þjóna þeim tilgangi
einum að herða á kröfum um að
hlutafélög einkarekstrar muni
allan vanda leysa.
Og því hafa Sjálfstæðismenn
verið að reyna að koma Utvegs-
bankanum undir einn hatt með
Iðnaðarbanka og Verslunar-
banka.
Bankar
og skyldur
í Tímanum er í gær allfróðlegt
viðtal um bankamálin við Stefán
Hilmarsson bankastjóra Búnað-
arbankans. Hann minnir á það,
að áföll eins og Útvegsbankinn
hefur orðið fyrir eigi sér stað
„hvert sem rekstrarform banka
kann að vera“. Hann segir og að
starfshættir hlutafélagsbanka og
ríkisbanka séu hinir sömu í
grundvallaratriðum og því sé
„ríkisbankagrýlan annaðhvort
byggð á vanþekkingu eða pólit-
ískri þrákelni." Stefán Hilmars-
son getur í framhaldi af þessu um
þann mun sem helstur er - og er í
því falinn sem sjaldan er um get-
ið, að ríkisbönkum eru aðrar
skyldur lagðar á herðar en einka-
bönkum:
„Munurinn á starfsháttum er
e.t.v. mestur þegar kemur að út-
lánum, þar sem ríkisbankarnir
lána til allra atvinnugreina þar
sem t.d. Iðnaðarbanki og Versl-
unarbanki lána nánast ekkert til
sjávarútvegs og landbúnaðar. “
Þessi þarfa ábending minnir
reyndar á fjölmiðlaumræðuna:
Ríkisútvarpið hefur miklum
skyldum að gegna sem Bylgjan
og Stöð 2 geta kastað á bak við
sinn „keppinaut" og sjá þær
aldrei meir.
Búnaðarbankastjórinn heldur
áfram:
„Andstætt því sem haldið er
fram afsumum eru ríkisbankarn-
ir hinir ópólitísku bankar á ís-
landi, þar sem hlutafélagsbank-
arnir tilheyra í reynd ákveðnum
pólitískum öflum. Þetta er stað-
reynd, hvað sem menn vilja vera
láta. “
Líklega er réttara að segja að
ríkisbankarnir séu „þverpólitísk-
ir“ en ópólitískir - en jafn þörf er
þessi ábending, því það er vitan-
lega sjálfsblekking og skammsýni
að ætla að einkafjármagnið sé
„ópólitískt“ í raun.
Hvað er
hagstætt?
Enn ber Stefán Hilmarsson
fram rök í þágu ríkisbanka sem
lúta blátt áfram á því hvað hag-
stætt er við okkar aðstæður.
Hann segir:
„Ríkisábyrgð er að mínum
dómi nauðsynleg stórum banka í
litlu þjóðfélagi bœði vegna trausts
í innlendum viðskiptum og þó sér
í lagi í öllum erlendum við-
skiptum. Erlendir aðilar krefjast
yfirleitt ábyrgðar ríkissjóðs eða
ríkisbanka, ella telja þeir áhœttu
yfirleitt það mikla að lán verða
dýrari, og ekki vœri sú þróun hag-
stœð t okkar landi eins og sakir
standa. “
Og verður ekki fleira rakið að
sinni. Vitanlega eru ríkisfyrirtæki
(stundum er fyrirbærið kallað
,,pósthússósíalismi“) engin alls-
herjarlausn í okkar þjóðfélagi,
hvorki í bankarekstri né öðru. En
það er eins gott, að menn gleypi
ekki hráa „ríkisgrýlu“ þá sem
hægraliðið íslenska hamast mjög
viö að draga upp í sem sterkust-
um litum, í von um að geta neglt
allan ófarnað í samfélaginu upp
við þá kerlingu. áb
þlOÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandl: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritatjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín
Ólafsdóttir, Magnús H. Gíslason, MörðurÁrnason, ólafurGíslason,
SiaurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Ásgrímsson, Vilborg Davíðsdóttir,
Víoir Sigurðsson (íþróttir), Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrtta- og prófarkalestur: Elías Mar.
Ljósmyndarar: EinarÓlason, SigurðurMarHalldórsson.
Útlltsteiknarar: Sævar Guðbjörnsson, GarðarSigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrlfstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Guðbergur Þorvaldsson.
Auglýslngastjórl: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglysingar: Olga Clausen, Guðmunda Kristinsdóttir.
Símvarsla: Katrin Anna Lund, Sigriður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Ólöf Húnfjörð.
Bflstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbrelðslu-og afgreiðslustjóri: HörðurOddfríðarson.
Afgrelðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innhelmtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkoyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýslngar:Síðumúla6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 50 kr.
Holgarblöð:55 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 500 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 30. Janúar 1987