Þjóðviljinn - 05.03.1987, Qupperneq 4

LEIÐARI
Eftir heimsókn
til Moskvu
Nú viröast allar leiöir liggja til Moskvu að
skoða nýmæli Gorbatsjovs og ekki nema sjálf-
sagt og eðlilegt að Steingrímur Hermannsson
forsætisráðherra sláist í þann hóp - þeim mun
fremur sem Sovétmenn vildu með boði til hans
láta í Ijós nokkra viðurkenningu á framlagi (s-
lendingatil leiðtogafundarins í Reykjavík í fyrra-
haust.
Auk þess er það alltaf góð og gild ástæða fyrir
slíkum heimsóknum að viðskipti íslands og
Sovétríkjanna eru veruleg og hafa oftar en ekki
reynst okkur hagstæð, jafnvel komið okkur úr
vissum vanda eins og þegar Bretar settu á skip
okkar löndunarbann í þorskastríðinu fyrsta. Og
vonandi á það eftir að rætast, að viðræður
Steingríms við sovéska ráðamenn greiði úr
vissum viðskiptahnútum og ryðji braut nýju
frumkvæði á því sviði.
Það er eftirtektarvert, að Morgunblaðið hefur
ekki lýst neinum sérstökum fögnuði yfir opin-
berri heimsókn íslensks forsætisráðherra til
Moskvu. Áður en heimsóknin hófst birti blaðið
langa grein eftir Björn Bjarnason, þar sem
Steingrímur er beint og óbeint varaður við því að
ánetjast hugmyndum um vígbúnaðarmál, sem
greinarhöfundur telur hagstæðar Sovét-
mönnum. Sömuleiðis kemur þarfram fyrirfram-
vantrú á miðjuflokka eins og Framsóknarflokk-
inn - og er það staðhæft að þeir séu svo reikulir í
ráði að slíkir flokkar reynist „kommúnistum
þægileg leið til að koma ár sinni fyrir borð“.
Viðhorf af þessu tagi eru gamalt og nýtt fyrir-
bæri í Morgunblaðinu. Þar hafa menn oftar en
ekki rokið upp til handa og fóta með staðhæf-
ingar um að viðskipti við Sovétmenn væru vafa-
söm eða hættulega mikil á vissum sviðum, enn-
fremur skín þar einatt í gegn sá hroki Sjálfstæð-
isflokksins, að honum einum sé treystandi til að
fara með utanríkismál, og þá sérstaklega þau
sem snúa austur á bóginn. Björn Bjarnason
skrifar í grein sinni að Steingrímur muni ekki
fara til Moskvu til að rífast við Gorbatsjov um
friðarmál eða til að mótmæla hernaði Sovét-
manna í Afganistan - og meinar vitanlega, að ef
Þorsteinn Pálsson stæði í sporum Steingríms
þá yrðu Kremlverjar heldur betur teknir í karp-
húsið.
Steingrímur Hermannsson virðist hafa látið
þennan „þrýsting frá hægri“ sem vind um eyru
þjóta. Ekki er af yfirlýsingum að sjá, hvort Af-
ganistanmál hafa verið til umræðu hjá honum,
Ryzhkov og Gorbatsjov, en forsætisráðherra
hefur annarsvegar hreyft við þá mannréttinda-
málum - og á hinn bóginn látið uppi ánægju
sína með ýmislegt sem Sovétmenn hafa haft
fram að færa í afvopnunarmálum. Eins og eðli-
legt er. Því einmitt þessa daga var það að koma
í Ijós, að þótt Reykjavíkurfundurinn yrði enda-
sleppur þá ætla Sovétmenn ekki að gefa það
upp á bátinn að reyna að ná samkomulagi við
Bandaríkjamenn - nú um meðaldrægar eld-
flaugar - m.ö.o. þeir ætla ekki að bíða eftir
nýjum forseta í Hvíta húsinu eins og sumir hafa
spáð.
í ræðu sem Steingrímur hélt í Moskvu, sagði
hann að íslendingar vildu styrkja þær vonir sem
vöknuðu á Reykjavíkurfundinum og reifaði hug-
mynd um að á íslandi risi stofnun sem ynni að
því að bæta sambúð austurs og vesturs og
reyndar allra þjóða. Ekki nema gott um þær
frómu óskir að segja, - en óneitanlega fylgdi
slíku tali meiri þungi, ef íslensk stjórnvöld hefðu
á liðnum misserum lagt á hreinskiptinn hátt lið
ýmsum þeim tillögum, sem uppi hafa verið um
afvopnunarmál og önnur sambúðarvandamál
ríkja heims, og ná út fyrir hinn þrönga Natóram-
ma, sem samstjórn Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks hefur sett sér. - áb.
KLIPPT OG SKORIÐ
Ut í kuldann
Reagan forseti situr í sinni ír-
anssúpu og má sig lítt hræra. Og
hann sem áður virtist hvers
manns hugljúfi í sínu landi, á
hverju sem gekk, má nú taka á
móti sterkum flaumi gremju og
vonbrigða - engu líkara en virðu-
legur og sómakær heimilisfaðir
hafi drukkið sig fullan fyrirvara-
Iaust og efnt í stórhneyksli á
hóruhúsi eða einhverjum enn
verri stað.
Og verulegur hluti bandarískra
blaða gerist grimmur í fordæm-
ingu sinni á forsetanum meðan
þeir hægrivillingar láta sér fátt
um finnast, sem hafa alltaf verið
sannfærðir um það hvort sem var,
að bandarísk blöð væru haldin
stásstofufrj álslyndi, vinstrislag-
síðu og gott ef ekki laumukomm-
únisma.
En menn hafa líka spurt sig að
því, hvernig á því standi að það
þurfi mjög áberandi og ótvírætt
hneyksli til þess að blöðin taki í
karphúsið stjórn og forseta, sem
lengi hefur rekið stefnu, sem ein-
att er háskaleg, sjálfri sér sundur-
þykk og mjög lömuð af fáfræði
um ýms helstu vandamál tímans.
Hvers vegna hylltu blöðin forseta
sem einatt fjallaði um kjarnorku-
styrjöld sem spennandi tölvuleik
og afhenti í reynd ungum liðs-
foringja með Rambódellu veiga-
mikinn geira af utanríkisstefn-
unni að léni?
Að búa til mynd
í viðtali við Dagens Nyheter
fjallar þekktur bandarískur fjöl-
miðlafræðingur, prófessor Wil-
liam Dorman, um þessar gátur.
Hann vitnar til þess, að venjulega
afsaki stjórnendur bandarískra
fjölmiðla sig með því að „vi'ð
fengum aldrei tœkifœri tii
gagnrýni vegna þess að fólkið
vildi ekki hlusta á gagnrýni áfor-
seta setn naut virðingar“.
Þetta mál er miklu flóknara,
segir Dorman. í fyrsta lagi voru
það einmitt fjölmiðlarnir sjálfir,
sem sköpuðu hina jákvæðu mynd
af forsetanum sem svipti þá sjálfa
rétti til gagnrýni.
Og - vegna undirdánugrar
hollustu við forsetann geta fjöl-
miðlarnir sjálfum sér einnig um
það kennt, ef almenningur er tor-
trygginn í þeirra garð. „Eftir að
þeir hafa í sex ár látið sem forset-
inn gœti gengið á vatni afhjúpa
þeir það allt í einu að hann geti
ekki einu sinni róið“.
Veruleiki
og yfirskin
Dorman, sem hefur nýlega gef-
ið út bók um bandarísku blöðin
og íransmálin, heldur því fram að
bandarísk blöð séu allmiklu lak-
ari en orðstír þeirra bendir til.
Þau hafi orð á sér fyrir að vera
sjálfstæð og óháð en í rauninni
séu þau full með hugmyndafræði-
lega fordóma og oftast nær komi
þau fram sem verndarar ríkjandi
afla og ástands. Afhjúpandi
blaðamennska, segir hann, er
undantekning sem sannar þessa
reglu, og kemur helst fyrir þegar
þær aðstæður hafa skapast að
þeir sem ráða gefa grænt ljós.
Dorman heldur því fram, að
þótt bandarískir fjölmiðlar hafi á
sér yfirbragð hlutlægni, þá láti
þeir í raun í stórum dráttum
stjórnast af því sem stjórnvöld
telja öryggishagsmuni ríkisins.
Það ráði að öðru jöfnu ferðinni,
að öll eftirstríðsárin hafa Banda-
ríkin átt í einskonar stríði við
Sovétríkin, og ,fjölmiðlar hafa
hlýðnir og affúsum vilja skapað
andlega spennitreyju og í hana
fœrðir hafa þegnarnir hlýtt af
miklu þjóðerniskappi hinni and-
legu hervœðinguUmræðan um
hin viðkvæmu mál hefur oftar en
ekki verið mjög takmörkuð og
aðeins fyrir „viðurkennd nöfn“ í
stjórnmálum og herfræðum. Sú
litla andstaða, sem fram kemur
við ríkjandi sjónarmið, er sundr-
uð og týnist einhvernveginn í
sundurlausum sparðatíningi fjöl-
miðla. Og einmitt stjórn Reag-
ans, segir Dorman, hefur með því
að draga óvininn upp í sterkum
litum og með því að hamast mjög
á hætt'unni frá hermdarverka-
mönnum verið lagin við að af-
vopna alla alvarlega umræðu.
Grænt Ijós
Þegar svo íransmálið verður til
þess að breyta mjög áliti manns á
Reagan og hans stjórn, segir
Dorman, þá er það ekki blöðun-
um að þakka. Það voru sýrlensk
blöð og íranskur stjórnmálamað-
ur sem komu málinu af stað og
ekki varð aftur snúið. Og um leið
kom það fram, að ýmsir valda-
miklir hópar voru farnir að efast
mjög um hina samhengislausu
stefnu Reagans í utanríkismál-
um.
„Pað eru tvœr grundvallarfor-
sendur fyrir því að blöðin hefji
gagnrýna rannsókn á stjórninni -
að einstakir valdahópar skerist úr
leik og að gróft hneyksli komist
upp“ segir Dorman.
Vopnasalan til írans var vitan-
lega afar gróft hneyksli - sem og
tenging hennar við contraskæru-
liða í Nicaragua. „Og viðþœr að-
stœður er blöðunum sleppt
lausum og þaufara að hegða sér í
samræmi við stefnumið sín.
Vegna þess að þau hafa fengið
leyfi til. “
Og þegar blöðin eru á annað
borð farin af stað, þá standa þau
sig oft vel. Allt í einu koma fram
fréttir og upplýsingar, sem áður
fóru huldu höfði og menn verða
óragir við að skyggnast á bak við
þversagnir og vitleysur í ummæl-
um ábyrgðarmanna. En, segir
margnefndur Dorman, þetta
nægir ekki til að bandarískir fjöl-
miðlar geti stært sig af því hlut-
verki sínu að vera gagnrýnir eftir-
litsmenn valdsins. - ÁB.
þlOÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltatjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín
Ólafsdóttir, Magnús H. Gíslason, MörðurÁmason, ólafur'Gíslason,
Siaurður Á. Friðþjófsson, Stefán Ásgrímsson, Vilborg Davíðsdóttir,
Víoir Sigurðsson (íþróttir), Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrlta- og prófarkaleatur: Elías Mar.
Ljóamyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Dtlttsteiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvœmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrlfstofustjórl: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Guðbergur Þorvaldsson.
Auglyslngastjóri: Sigríður Hanna Sigurtjörnsdóttir.
Auglýsingar: Olga Clausen, Guðmunda Kristinsdóttir.
Sfmvarsla: Katrín Anna Luiid, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: ólöf Húnfjörð.
Bflstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Hörður Oddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innhelmtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar:Sfðumúla6,sfmar681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 50 kr.
Helgarblöð: 55 kr.
Áskrlftarverð á mánuði: 500 kr.
4 SfÐA - ÞJÓÐVIUINN Miðvikudagur 4. mars 1987