Þjóðviljinn - 08.03.1987, Side 7

Sigurður Guðmundsson á vinnustofu sinni í Amsterdam. Ljósm. ólg.
sætur verkur í brjóstið, - og þá er
gaman - þá fæðist hugmyndin og
ég finn að hún krefst ákveðinna
hluta. Hún getur til dæmis krafist
þess að verða málverk, þótt ég sé
enginn málari, eða teiknari, eða
grafíker eða skúlptúristi ef því er
að skipta.
Hugmyndir sem eiga rætur
sínar einhvers staðar djúpt í vit-
undinni, einhvers konar innsta
viska, kalla á ákveðna meðhöndl-
un, og þá er ég ekki spurður um
það, á hvaða sviði ég er hæfastur.
Því myndlist hefur ekkert með
hæfni að gera, heldur þörf. Marg-
ir hæfustu nemendur mínir hafa
til dæmis lagt fyrir sig annað en
myndlist, einfaldlega vegna þess
að þeir höfðu þegar á reyndi ekki
þessa þörf. Ég skapa ekki mynd-
list vegna þess að mér þyki gaman
að leika mér að efninu, heldur
vegna þessarar þarfar, þessarar
sköpunaráráttu sem ég er hald-
inn.
Ég lendi líka oft í því að gera
listaverk, sem eru alls ekki í mín-
um smekk - einfaldlega vegna
þess að ég nota ekki fyrirbærið
smekk til þess að búa til myndlist.
Það er ekki spennandi að búa til
hluti, sem höfða til ákveðins
fyrirframgefins smekks. En
jafnvel þótt verkið sé „smekk-
leysa“, þá finn ég engu að síður
víbrasjon í því - ef það er kúnst á
annað borð.
Pú talar um að konseptlista-
mennirnir leggi áherslu á hug-
myndina á kostnað efnisirts.
Hvernig má það þá vera að þú ert
farinn að gera skúlptúra sem vega
100 tonn?
Það hefur orðið þróun í verk-
um mínum, en hún er fullkom-
lega eðlileg. Ég hef alltaf haft á-
kveðna þörf fyrir það að afvopna
sjálfan mig. Það er kannski þess
vegna sem mér líður vel hér í Hol-
landi, - sem útlendingur. En þró-
unin hefur meðal annars falist í
stöðugri afvopnun. Fyrst afvopn-
aði ég sjálfan mig af hinum beinu
sjónrænu áhrifum - og var jafn-
framt fullur af hugmyndafræði og
fílósófíu. Ég var alltaf að prófa
afstöðu mína til umhverfisins og
lífsins. Seinna vildi ég líka taka
hugsunina í burtu - verða
daufdumbur - til þess að ná enn-
þá lengra inn að kjarnanum. Ég
hreinsaði burt allan smekk, allt
antipati og sympati, og síðan
einnig skilninginn og „vit“ mitt á
myndlist. Tilgangurinn var sá að
ná ennþá dýpra inn á á vitundar-
svæði, þar sem straumarnir koma
óbundnir af mér sem listþekkjara
en mjög sterkt hlaðnir af innri
tilfinningu. Við þessar aðstæður
geri ég verk sem eru mjög þýð-
ingarmikil fyrir mig, en ég veit
hins vegar ekki hvað þau þýða.
Þess vegna veit ég ekki fullkom-
lega hvers vegna ég geri verk sem
vega 100 tonn.
Að búa til nýja orku
Það er í tísku nú í myndlistar-
heiminum að tala um postmod-
ernisma, sem kannski er það
sama og það sem kallað er nýlist á
íslensku. Telur þú sjálfan þig vera
í hópi postmodernistanna?
Nei, ég myndi segja að ég væri
algjöríega hið gagnstæða. Þú
mátt ekki taka það þannig að ég
leggi algildan mælikvarða á það
hvernig ég hugsa, en það sem ég
sækist mest eftir í listinni er pót-
ens, - að búa til nýja orku.
Heimspekilega séð er ég pósitíf-
isti. Þegar ég verð fyrir vonbrigð-
um með umhverfið í kringum mig
set ég mig ekki upp á móti því
með neikvæðum hætti. Heldur vil
ég magna upp það sem mér finnst
rétt og jákvætt. Það sem mér
finnst rétt felur ekki í sér að
bregðast við þvi sem er rangt hjá
öðrum. Verk mín eru frekar eins
og ástarbréf til allífsins. Það að
standa andspænis lífinu ýtir þér út
í að magna upp það sem þér er
kært, og gagnrýni mín á hinu
neikvæða felst í orkuflæðinu frá
því sem magnað er upp. Vinir
mínir, sem lesnir eru í fflósófíu
segja að ég sé 19. aldar maður,
pósitífisti sem trúi á framþróun.
Postmódernistarnir segja hins
vegar að listin hafi enga dýpri
merkingu eða félagslega þýð-
ingu, að hún sé einangrað fyrir-
bæri og brotakennt, sem taki ekki
mið af heildarsýn.
Þú mátt hins vegar ekki skilja
þetta þannig, að ég hafi þá hug-
mynd að ég sé að bæta heiminn
með listinni. En ég get ferðast
með henni í andanum í gegnum
tíma og rúm. Og ef aðrir geta gert
Ólg. spjallar við Sigurð Guðmundsson
myndlistarmann á vinnustofu hans í
Amsterdam í tilefniþess að Sigurður opnar
um þessa helgi sýningu í Galierí Svartá
hvftu ogsíðarí mánuðinum opnar
Norrœna húsið sýningu á verkum hans og
tveggja Norðmanna
það líka í verkum mínum, þá
virka þau sem eins konar götuljós
á dimmum stígum mannsandans
fyrir suma, sem eru á þeirri leið.
Að eyða
andagiftinni
Ég sækist í raun eftir andlegri
fátækt, og hef þörf fyrir að losa
mig við tilfinningarnar. Ég lít svo
á að manni beri að eyða andagift-
inni og tæma sig. því sælir eru
fátækir í anda... Ég stefni að því
að setja alla mína andagift í verk-
ið, þannig að ég eigi ekkert eftir.
Þá, og þá fyrst er ég aftur mót-
tækilegur fyrir nýrri andlegri
reynslu. Mér líður best þegar
vinnustofan mín er tóm, og það
er mikilvægt fyrir mig að upplifa
tómið. Þá hugsa ég sem svo, að
nú sé þetta búið, að ég geti eins
vel farið að sortera bréf á póstin-
um. Þessi tómleikatilfinning vek-
ur svo aftur upp í mér hungur
eftir nýrri andlegri reynslu, og
hjólin fara að snúast á nýjan leik.
Ég hef aldrei fengið inspírasjón
af eigin verkum. Þau eru heimild
um lifaða reynslu sem er búin.
Tæknileg kunnátta í efnislegri út-
færslu kemur mér heldur ekki að
gagni, og ef ég verð of klár í ein-
hverju tæknilegu atriði - eins og
t.d. ljósmyndatækninni - þá get-
ur það beinlínis háð mér, því ég
hef þörf fyrir það að hafa vindinn
á móti mér.
Þessi hugsunarháttur er eftir
þvi sem ég best veit eitur í beinum
postmódernistanna. Það eina
sem ég á sammerkt með þeim er
að ég á mér engan stíl - en það er
einfaldlega afleiðing af þeirri
vinnuaðferð sem ég beiti. Fyrir
postmódernistunum er þetta hins
vegar stefnuatriði og fyrirfram
gefin niðurstaða.
Skapandi einsemd
Postmódernistunum líður best
í miðri hringiðunni, á meðan
körlum eins og mér líður best
fyrir utan samfélagið. Fyrir því
liggja persónulegar ástæður. Ég
er nánast líkamlega háður sköp-
unarstarfinu, og einsemdin er
grundvallaratriði fyrir mig. Þetta
er ekki tragísk einsemd, en alveg
eins og maðurinn verður að vera
einn til að geta elskað, þá verður
hann að vera einn til að geta
skapað. Sterkustu og þýðingar-
mestu augnablikin í lífinu lifir
maðurinn einn: fæðinguna, kyn-
ferðislegu fullnægjuna og
dauðann. Kynferðisleg fullnægja
gerist á sekúndubroti, sem báðir
aðilar hafa magnað upp, en á
þessu sekúndubroti ert þú eins
einn og þú getur verið. Þetta er
vísindalega sannað. Listamaður-
inn lifir í intímsambandi við al-
lífið, sem er svipaðs eðlis. Mín
reynsla hér er sú, að hægri-
sinnarnir skilji þetta betur en
sósíalistarnir, sem eru alltaf
hræddir við elítusjónarmið. En
þeir ættu þá að vera sjálfum sér
samkvæmir, og boðagrúppusex-
sem er ekkert sex. Það liggur í
augum uppi, að fótboltalið getur
ekki elskað. Hreinn Friðfinns-
son, sem er magnaður listamað-
ur, er ennþá fanatískari en ég í
þessum efnum. Hann vill ekki
tala um listina til þess að orðin
verði ekki til að óhreinka hana.
Peningar og frelsi
En hvað um peningana, verða
þeir ekki til þess að óhreinka þetta
intíma samband við allífið?
Peningar eru kærkomnir til
þess að kaupa sér frelsi. En þeir
hafa ekki breytt lífi mínu í grund-
vallaratriðum. í fimmtán ár var
ég blánkur, en ég finn lítinn mun
að því leyti að ég hef alltaf haft
það á tilfinningunni, að ég gæti
gert það sem ég vildi. Á Súm-
árunum gerðum við það sem okk-
ur datt í hug, og athuguðum eftirá
hvað það kostaði. Það er þýðing-
armikið að geta unnið án tillits til
peningasjónarmiða, en ég hef
alltaf haft þessa tilfinningu. Ég
myndi fara til Ástralíu á morgun,
ef ég fyndi hjá mér þörf til þess...
Annars hafa peningar aukist í
listinni á síðustu árum. Fyrir um
það bil 15 árum síðan notaði mik-
ill meirihluti almennings hér í
Hollandi frítíma sinn til þess að
sækja íþróttaviðburði, en ekki
menningarviðburði. Fyrir um
það bil 4 árum síðan jafnaðist
þetta, og þróunin hefur orðið sú,
að nú orðið eru það fleiri hér í
Hollandi sem sækja menningar-
viðburði en íþróttamót. Siðað
fólk fer ekki lengur í kirkju og
listirnar hafa tekið við því hlut-
verki að mæta andlegri þörf
fólksins. Þess vegna er nú aukin
eftirspurn - og aukinn peningur -
í listinni. Pólitíkin getur ekki
svalað þessari andlegu þörf fólks-
ins, því að hún nær aldrei að fjalla
um þau grundvallaratriði sem
skipta máli. Pólitíkin fjallar alltaf
um toppinn á ísjakanum og það
sem er seljanlegt. Þess vegna
vekur hún ekki áhuga, og ég er
löngu hættur að nota minn at-
kvæðisrétt...
Það er tekið að skyggja og rakt
kvöldhúmið breiðir sig yfir Am-
sterdam og inn um stóra gluggana
á vinnustofu Sigurðar. Þetta er
gamalt spunaverkstæði og það er
hátt til lofts og vítt til veggja.
Engin listaverk eru sjáanleg, en
verkfæri, krukkur, pokar, tor-
kennilegt dót og rusl á víð og
dreif. Upp við vegginn stendur
tómur rammi. Sigurður stendur
upp og gengur að glugganum og
horfir út yfir síkið og stræt i n fyrir
utan. Þessu samtali okk var
greinilega lokið.
ólg