Þjóðviljinn - 23.04.1987, Blaðsíða 6

VIÐHORF
V
Stöðvum hægri bylgjuna
Kristín Á. Ólafsdóttir skrifar
Stöðvum
hægribylgjuna
Hæfustu stjómmálapælarar
standa nú ráöþrota gagnvart
hefðbundnum kosningaspám.
Fárviðri síðustu vikna hefur þyrl-
að upp þvílíku moldviðri að
traustustu kennileiti í pólitísku
landslagi virðast horfin sjónum.
Um tíma virtust kosningar ætla
að snúast um jarðskjálfta í Sjálf-
stæðisflokknum. Þjóðin stóð á
öndinni yfir því hvor væri sið-
lausari Albert Guðmundsson eða
Þorsteinn Pálsson. Engu var lík-
ara en framtíð þjóðarinnar ylti á
því hvor þessara oddvita hægri
aflanna gæti staðið yfir pólitísk-
um ná hins.
Pólitískt minnisleysi
í þessu fárviðri var sem póli-
tískt minni fyki burt út um vit
manna. Einstæð móðir sem rétti-
lega kvartaði yfir lágum launum,
löngum vinnudegi og fáum sam-
verustundum með bömum sínum
sagðist best treysta Albert
Guðmundssyni til að rétta sinn
hlut. Sá sami Albert var fjármála-
ráðherra ríkisstjómarinnar sem
hóf feril sinn fyrir 4 ámm með því
að skerða kjör um þriðjung. Og
ríkisstjómin sú gerði gott betur til
að ganga á sjálfsvirðingu venju-
legs launafólks. Eignaupptaka
íbúðaeigenda með misgengi
launa og lána fylgdi í kjölfarið.
Stjórnvaldsaðgerð sem sjálfur
forsætisráðherrann viðurkenndi
sem stórfelld pólitísk mistök en
lét þó vera að leiðrétta þau.
Oddviti Borgaraflokksins sem
segist bera hag þeirra smáu og
sjúku fyrir brjósti notaði vald sittt
ásamt samráðherrum til að marg-
falda kostnað sjúklinga af lyfjum
og læknishjálp.
Albert, Þorsteinn og
Steingrímur hafa samstiga við
flokksmenn sína skorið við nögl
fé til þeirra verkefna sem al-
menningur finnur hvað mesta
þörf fyrir. Uppeldisskilyrði barna ,
em forsómuð með bamaheimila-
skorti, aðstöðuleysi skóla, ósæm-
andi kjömm uppeldisstétta og
löngum vinnudegi foreldra.
Heilbrigðisstéttum er haldið
niðri í launum, sjúkrahús svelt og
þverskallast er við að koma á við-
unandi heilsugæslu í Reykjavík.
Fatlaðir era margsviknir um lög-
bundin fjárframlög úr ríkissjóði.
Gömlu fólki og öryrkjum er ætl-
að að lifa af enn færri krónum er
vemleikafirrt lágmarkslaunin
hljóða upp á.
Rammasmíð
ríkisstjórnar
Þetta em örfá dæmi um þann
„ramma” sem fráfarandi ríkis-
stjórn hefur smíðað utan um ís-
lenskt þjóðlíf síðustu 4 ár.
Reyndar hefur rammanum ekki
verð þrengt utan um alla þjóðina.
Ýmsir lifa ágætu lífi utan hans og
hafa þeir gilda ástæðu til að kjósa
yfir sig sömu herra svo frelsið
utan rammans verði enn rýmra.
En það ágæta fólk er þá jafnframt
að biðja um þjóðfélag misréttis
og ójöfnuðar og lætur varla van-
líðan annarra tmfla sitt sæla líf.
Sá hluti þjóðarinnar sem býr Suðvesturhomsins og annarra
utan höfuðborgarsvæðisins hefur landshluta, ójöfnuður milli ein-
kynnst rammasmíði ríkisstjóm- stakra atvinnugreina, ójöfnuður
arinnar á þann veg að hópur fólks milli fjármagns- og fyrirtækja-
„Fullyrðingar sumra
Kvennalistakvenna um
að hœgri og vinstri séu
úrelt þing í stjórnmála -
átökum eru móðgandi við
skynsemi kjósenda. Þœr
eru til þessfallnar að slá
ryki í augufólks gagnvart
því ofurvaldi semfá-
mennur hópur hefuryfir
lífsskilyrðum fjöldans í
krafti peninga og stéttar-
stöðu. ”
fann sig knúinn til að stofna nýjan
stjórnmálaflokk til að spoma
gegn dreifbýlisflóttanum. Þau
viðbrögð em skiljanleg en þó
vafasamt að framboðið geri ann-
að en að dreifa kröftum og at-
kvæðum þeitta sem heils hugar
vilja stuðla að sjálfstjóm heima-
manna á uppbyggingu og eigin >
aflafé.
Einkennið
er ójöfnuður
Aukinn ójöfnuður er sú niður-
staða sem helst einkennir stjórn-
arstefnu ríkisstjómar Steingríms
Hermannssonar. Ójöfnuður milli
eigenda annars vegar og launa-
fólks hins vegar. Bilið milli
launamannahópsins hefur líka
breikkað og þar á meðal launabil-
ið milli karla og kvenna.
Konur hafa vissulega ótal
ástæður til að standa í baráttu
fyrir jöfnum rétti kynjanna og
skilningi á kvenlegum gildum
sem er víðs fjarri á flestum svið-
um. Það er ein „víddin” sem tak-
ast þarf á um í þjóðmálaumræðu,
við stjórnvaldsaðgerðir, á vinn-
umarkaði, í uppeldi og menntun
og ekki síður í sa-nskiptum kynj-
anna í oinkalífi. í baráttunni um
hvaða gmndvallarviðhorf eigi að
ríkja við stjóm landsmála er þó
blekkjandi að einblína á mismun
kynjanna og gera það að höfu-
ðandstæðum stjómmálanna.
Fullyrðingar sumra Kvennalista-
kvenna um að hægri og vinstri séu
júrelt þing í stjórnmálaátökum
em móðgandi við skynsemi kjós-
enda. Þær em til þess fallnar að
slá ryki í augu fólks gagnvart því
ofurvaldi sem fámennur hópur
hefur yfir lífsskilyrðum fjöldans í
krafti peninga og stéttarstöðu.
Hagsmunir þess fámennishóps
em leiðarljós hægri viðhorfa sem
boða réttlætingu þess að fólk
skuli skiptast í drottnara og
undirgefna. Vinstri lífssýn hafnar
slíkri skiptingu og krefst skilyrða
sem veita ÖLLUM einstak-
lingum tækifæri til að þroska og
nýta hæfileika sína og eignast
réttláta hlutdeild í lífsins gæðum.
Hægri eða vinstri
Á íslandi sem og í öðram
heimsins homum er tekist á um
þessi ólíku gmndvallarviðhorf.
Tilbrigðin em mörg á báðum
vængjum of víddin ekki ein. En
skiptingin í hægri og vinstri tekur
til gmndvallarskilnings sem ís-
lenskar konur og karlar verða að
taka afstöðu til. Aldrei fremur en
nú, í pólitísku moldviðri hægri
vinda, þurfa íslendingar með
vinstri lífssýn að rétta af kúrsinn
vilju þeir stefna að siðaðra
manna velferðarríki í landi okk-
ar.
Kristfn Á. Ólafsdóttir
varaformaður
Alþýðubandaiagsins
Ein vika er langur tfmi í pólitík,
sagði Harold Wilson, forsætis-
ráðherra Bretlands, vorið 1966 í
aðdraganda þingkosninga þar í
landi. Þessi fleygu orð sönnuðust
rækilega hér á landi vikuna 19.-
26. mars s.l. Þá réðist það á sjö
dögum að iðnaðarráðherra sagði
af sér ráðherradómi, vék af D-
listanum í Reykjavík og bauð
fram S-listann í nafni Borgara-
flokksins í öllum kjördæmum.
„Borgarastríð” Sj álfstæðismanna
hefur síðan yfirskyggt í
stjórnmálunum. Áfleiðingin er
meðal annars sú að fólk hefur það
á tilfinningunni að upplausnará-
stand ríki á landinu. Flokka-
drættir Sjálfstæðismanna hafa nú
bæst við sérframboð einsmáls- og
einsmannsflokka sem vitnisburð-
ur um það að flokkaskipanin sem
mótaðist hér á landi á fyrstu ára-
tugum þessarar aldar er að rið-
last.
Hagsmunaárekstrar
Ástæða er til að líta aðeins yfir
þau mál sem mestri ólgu og flokk-
adráttum hefur valdið í íslensk-
um stjómmálum að undanförnu.
Hvað er sameiginlegt með Haf-
skipsmálinu, Utvegsbankamál-
inu og málinu sem varð til þess að
iðnaðarráðherra sagði af sér?
Svarið er hagsmunaárekstrar.
Þetta felur alls ekki í sér áfellis-
dóm yfir einstökum mönnum en í
öllum þessum málum má finna
dæmi um það að menn hafi reynt
að þjóna tveimur herram - að al-
mannahagsmunir og einkahags-
munir hafi rekist á. En það er
ekki nóg að fordæma hagsmuna-
árekstrana. Þeir stafa ekki af
tómum tilviljunum eða mann-
legum brestum þeirra sem í þeim
Ný viðhorf
lenda. í þessu má sjá ákveðið
samhengi. Það er ein af veilunum
í íslensku stjórnarfari að ekki er
tekið skipulega á þessum vanda.
Að nokkru stafar þetta af því að
mörkin milli löggjafarvalds ann-
ars vegar og framkvæmdavalds
hins vegar em óskýr. Þingmenn
hafa mjög sóst eftir að fara með
fjárstjórnarvald. Þetta er eitt, en
annað er, að vandinn er í reynd
enn almennari og varðar al-
mennar reglur - eða öllu heldur
skort á almennum reglum - um
starfsábyrgð og hagsmunagæslu í
opinbem lífi og viðskiptum yfir-
leitt.
Alþýðuflokkurinn hefur einn
flokka markað skýra stefnu á
þessu sviði. í kosningastefnuskrá
hans er það skýrt fram sett mark-
mið að sett verði almenn lög til að
verjast hagsmunaárekstmm. Til-
gangur slíkra laga er að tryggja að
trúnaður ríki milli þjóðarinnar og
kjörinna fulltrúa hennar og emb-
ættismanna. Þingmenn Alþýðu-
flokksins hafa áður flutt þings-
ályktunartillögur um þetta efni. í
desember á síðasta ári þegar Út-
vegsbankamálið var til umræðu á
Alþingi lagði þingflokkur Alþýð-
uflokksins til að sett yrAu í banka-
lög skýr ákvæði gegn hugsan-
legum hagsmunaárekstmm og
enn fremur að ábyrgð ráðherra á
starfsemi ríkisbankanna yrði
gerð ótvíræð og endir bundinn á
það að Alþingi kjósi þingmenn
eða aðra pólitíska fulltrúa í
bankaráð ríkisbankanna. í sam-
ræmi við þessi viðhorf hafa Al-
þýðuflokksmenn á síðari ámm
ekki kosið þingmenn í bankaráð
viðskiptabanka. í þessum til-
lögum Alþýðuflokksins felst
krafa um nýtt siðferði í
Jón Sigurðsson skrifar:
stjómmálum. Það dugir ekki að
treysta eingöngu á mannkosti
stjórnmálamanna, heldur verður
Stjálfstæðisflokki og Alþýðu-
bandalagi - reiðir af í þessu um-
róti fer mjög eftir því hvemig
„Hvað er sameiginlegt
með Hafskipsmálinu,
Útvegsbankamálinu og
málinu sem varð tilþess
að iðnaðarráðherra sagði
afsér? Svarið er
hagsmunaárekstrar. “
að setja um þessi efni almennar
reglur.
Ný flokkaskipan
Það er í þessu ljósi sem menn
eiga að skoða atburði síðustu
vikna og mánaða á sviði íslenskra
stjórnmála. Sá glundroði sem nú
ríkir í Sjálfstæðisflokknum sem
gengur til kosninga klofinn niður
í rót og í Framsóknarflokknum
vegna klofningsframboða, og
óeining og veik staða Alþýðu-
bandalagsins em ekki tilviljana-
kenndar uppákomur. Hér má
greina ákveðna þróun og ákveðið
samhengi. Flokkakerfið er að
riðlast. Meginástæðan fyrir þess-
ari þróun er sú að ný viðhorf hafa
verið að ryðja sér til rúms.
Hvernig flokkunum fjómm sem
lengst hafa starfað - Alþýðu-
flokki, Framsóknarflokki,
þeim hefur tekist að laga sig að
breyttum tímum og breyttum við-
horfum.
Vert er að nefna þrennt í þess-
um nýju viðhorfum sem skiptir
miklu máli:
1. Það fyrsta er einfaldlega kraf-
an um nýtt og betra siðferði í
stjórnmálum. Henni er kannski
best lýst með því að segja að það
eigi ekki að gilda annað siðferðis-
mat í pólitík en á öðmm sviðum
þjóðlífsins, til dæmis í við-
skiptum. Heiðarleiki, sannsögli
og áreiðanleiki eiga að gilda þar
eins og annars staðar. En jafn-
framt em réttilega gerðar sér-
stakar kröfur til stjómmála-
manna sem kjörinna fulltrúa al-
mennings.
2. í öðm lagi er krafan um
aukinn hlut kvenna í
stjórnmálum en Kvennalistinn er
myndaður um hana.
3. Og í þriðja lagi er krafan um
aukna valddreifingu og jafnrétti
og frelsi einstaklinga.
Nýir kjósendur sem nú em á
landinu öllu 26 þúsund af 172
þúsundum en rúm 8 þúsund af 67
þúsundum í Reykjavík em flestir
fulltrúar þessara nýju viðhorfa.
Þeir em líka næsta óráðnir í af-
stöðu sinni til flokkanna ef marka
má skoðanakannanir.
Hvemig hefur „gömlu” flokk-
unum fjómm tekist að laga sig að
þessum breyttu viðhorfum? Þeg-
ar horft er yfir sviðið sést glöggt
að Alþýðubandalagið, Fram-
sóknarflokkurinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn eiga nú við óeiningu
innan eigin raða að stríða. Þessi
óeining stafar að nokkru af því að
í flokkunum er deilt um menn en
ekki síður málefni. Alþýðuflokk-
urinn sker sig hér úr. Honum hef-
ur tekist best að breytast með
breyttum tímum. Hann hefur
verið í gagngerri endumýjun síð-
asta áratug. Hann hefur afdrátt-
arlausa sérstöðu í íslenskri pólitík
og þá ekki síst hvað varðar kröf-
una um nýtt siðferði í
stjórnmálum. Nútímajafnaðar-
stefna er í reynd fyrst og fremst
byggð á siðferðilegu lífsviðhorfi
um jafnrétti til þroska og tæki-
færa og jöfnuð fyrir lögum og
reglum. Þá býður Alþýðuflokk-
urinn nú fram fleiri konur á þeim
stöðum á framboðslistum sem
em líkleg þingsæti en aðrir flokk-
ar, að Kvennalistanum einum
undanskildum. Alþýðuflokkur-
inn er einnig skeleggasti málsvari
valddreifingar og frjálsræðis,
jafnt í viðskiptum sem á öðmm
sviðum þjóðlífsins. Einn gömlu
flokkanna gengur hann nú sam-
einaður og sterkur til þessara
kosninga. Hann getur orðið kjöl-
festan í íslenskum stjómmálum
að þeim loknum.
Jón Sigurðsson er hagfræðingur
og skipar 1. sæti á lista Alþýðu-
flokksins í Reykjavík í komandi
kosningum
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 23. apríl 1987