Þjóðviljinn - 30.04.1987, Blaðsíða 4

_______LEIÐARI___
Miðjusveiflan
„Þetta líf hefur nú verið svona og svona, og
næsta líf verður örugglega ekki betra,“ sagði
presturinn þegar hann var að jarða sveitaró-
magann.
Nú eru dagar ríkisstjórnar Steingríms Her-
mannssonartaldir, og fólk bíður í ofvæni eftir því
að sjá hvaða ríkisstjórn tekur við stjórnartaum-
unum.
Sé gengið út frá því að sigurvegarar í kosn-
ingunum eigi að mynda ríkisstjórn ætti næsta
stjórn að vera samsett af Borgaraflokki,
Kvennalista, Alþýðuflokki og Framsóknarflokki.
Sú stjórnmálaalda sem reis þegar Albert
Guðmundsson var rekinn úr ráðherraembætti
hefur nú skolað sjö manns inn á þing.
Kvennalistinn vann þrjú þingsæti og hefur nú
sex þingmenn.
Alþýðuflokkurinn vann mjög undarlegan
kosningasigur eftir að hafa tekið við skipbrots-
mönnum úr þingflokki Bandalags jafnaðar-
manna. Skipbrotsmennirnir úr BJ urðu að vísu
allir úti í kosningahríðinni, en Alþýðuflokkurinn
hefur nú tíu þingsæti.
Og Framsóknarflokkurinn er svo lánsamur
að eiga formann sem vinnur sigra upp á eigin
spýtur þótt flokkurinn tapi og hefur nú þrettán
þingmenn. Tapaði aðeins einum sem er nokk-
urs konar sigur.
Þessir flokkar hafa samanlagt nægilegan
þingmeirihluta. Þeir hafa þrjátíuogsex þingsæti.
Meirihluti þjóðarinnar studdi þessa flokka til
sigurs.
Steingrímur Hermannsson segir að vísu að
það sé ekkert grín að setja saman ríkisstjórn
með aðild fleiri en tveggja flokka - og að vand-
inn verði því meiri sem flokkarnir verði fleiri.
Auðvitað er það satt og rétt, en það eru ekki
alltaf jólin, og nú finnst þjóðinni tími til kominn að
fela öðrum stjórn landsins en sjálfstæðis-
mönnum og framsóknarmönnum eingöngu -
enda þótt þeir felli hugi saman og sambúð
þeirra sé Ijúf og blíð.
Einhverjum kann að þykja það fjarstæðu-
kennt hjal að minnast á stjórnarsamstarf Borg-
araflokks, Kvennalista, Alþýðuflokks og Fram-
sóknarflokks, en það er nú einu sinni svo, að
þessir flokkar höfðu brautargengi í kosningun-
um.
Þessir flokkar eiga margt sameiginlegt og
ekki ætti ágreiningur um gamaldags hugtök
eins og hægri og vinstri að tvístra þeim. Fram-
sóknarflokkurinn reynir að hringa sig saman á
miðjunni, Alþýðuflokkurinn viðurkennir í hálfum
hljóðum að hann sé obbolítið til vinstri, en Borg-
araflokkur og Kvennalisti eru þverpólitísk
samtök, sem sótt hafa fylgi sitt inn í raðir allra
flokka.
Það er rætt um „miðjusveiflu" í íslenskum
stjórnmálum, og sú sveifla kemur fram í fylgi
þessara flokka. Þessir fjórir flokkar hafa nú
hreiðrað um sig á miðjunni og ætti því ekki að
verða skotaskuld úr því að mynda ríkisstjórn
Miðjufylkingarinnar, hins nýja fjórflokks.
Það er ekki út í bláinn sem þessi miðjusveifla
er gerð hér að umtalsefni, því að nú er komin
upp sú staða að flokkar eða hreyfingar sem
skilgreina sig lítt til hægri eða vinstri hafa náð
undirtökunum í íslenskum stjórnmálum. Og nú
er að sjá hvernig Miðjufylkingunni gengur að
miðla málum innbyrðis, en kjósendur eiga
heimtingu á að slík málamiðlun verði reynd eftir
að trúnaðarbrestur kom upp í þeim þríhyrningi
ástarinnar sem Sjálfstæðisflokkur, Framsókn-
arflokkur og kjósendur mynduðu á síðasta kjör-
tímabili.
Hér er þó ekki verið að spá því að þessir
miðflokkar eigi eftir að ná saman um stjórnar-
myndun. Hitt er miklu líklegra, að Framsóknar-
flokkur og Sjálfstæðisflokkur rói að því öllum
árum að virða að vettugi úrslit kosninganna og
halda áfram samstarfi sínu, jafnvel þótt það
kosti þá að þurfa að leiða Kvennalista eða Al-
þýðuflokk til sætis í ráðherrstólum.
Miðjuflokkarnir fengu um það skilaboð frá
kjósendum að til þeirra væri litið um myndun
nýrrar ríkisstjórnar. Þeim var falið verk að vinna.
Nú reynir á getuna.
Alþýðubandalagið fékk einnig ótvíræð skila-
boð frá kjósendum. Því var gefið frí frá störfum í
brennipunkti stjórnmálanna. Þetta frí þarf að
nota vel til að huga að innri málum og starfi
flokksins.
Yfir tuttuguþúsund kjósendur Alþýðubanda-
lagsins eiga heimtingu á því að forustusveit
flokksins vinni það starf af trúmennsku og
samviskusemi með vilja og hagsmuni heildar-
innar að leiðarljósi. Hægt og hljótt.
- Þráinn.
KUPPTOG
Hægri - vinstri
Hluti af þeirri uppstokkun sem
nú er að gerast í íslenskum
stjórnmálum er viss úrelding hug-
taka, sem hingað til hafa verið
góð og gegn.
Hægri og vinstri voru til að
mynda hugtök, sem til skamms
tíma voru ekki sveipuð móðu í
hugum manna. Vinstri stefna
tengdist ótvírætt velferð, sam-
hjálp og umhyggju fyrir náungan-
um meðan hægri stefna var í hug-
um fólks lífsviðhorf þeirra sem
trúðu á þann hráa Darwinisma
frumskógarins sem sumir vildu
yfirfæra á mannheima: „survival
of the fittest", eða þeir lifa, sem
hæfastir eru.
Út frá þessum breiðu skil-
greiningum gátu menn skipað
sjálfum sér og öðrum, líka flokk-
um og hreyfingum, til sætis í til-
verunni án þess að velkjast í
óhóflega miklum vafa.
Sögulegur
ágreiningur
Á síðustu árum hefur þessi
gamalkunna skipting hins vegar
orðið til muna óljósari, - og í
miklu ríkari mæli hér á fslandi en
erlendis.
í fyrsta lagi má nefna áhrif af
hefðbundinni greiningu íslenskr-
ar vinstri hreyfingar í tvo flokka,
Alþýðuflokk og Alþýðubanda-
lag, sem báðir notuðu ósmeykir
til skamms tíma heitið „vinstri
flokkur“. Hinn sögulegi ágrein-
ingur þessara tveggja flokka nær
aftur til áranna kringum 1935,
þegar heiftúðug barátta geisaði á
milli hinna alþjóðlegu hreyfinga
kommúnista og jafnaðarmanna.
Yfir þau svöðusár, sem vinstri
hreyfingin á íslandi - eins og
raunar alltof víða -hlaut í kjölfar-
ið, hefur í raun aldrei gróið.
Hækjustand
krata
Klofningur úr vinstri kanti Al-
þýðuflokksins rann saman við
kommúnista 1938 og til varð Sósí-
alistaflokkur, sem að sjálfsögðu
kallaði sig hinn eina sanna vinstri
flokk landsins. Pessi flokkur ís-
lenskra sósíalista varð tiltölulega
sigursæll, og náði miklu meiri
áhrifum hér á landi en skyldir
flokkar kommúnista eða rót-
tækra sósíalista náðu á erlendri
grund.
En Alþýðuflokkurinn lafði
áfram, kallaði sig líka vinstri
flokk, - en tók eigi að síður þátt í
langvinnu samstarfi við flokk at-
vinnurekenda, Sjálfstæðisflokk-
inn. Samstarfið við íhaldið stóð
yfir í röskan áratug, eða tólf ár
alls. Á meðan á þessu hækju-
standi Alþýðuflokksins stóð
hvikaði hann hins vegar aldrei frá
tilkalli sínu til þess að vera hinn
eini sanni „vinstri “ flokkur
landsins.
Átökin milli þessara tveggja
flokka um eignarhald og einka-
rétt á nafngiftinni „vinstri" flokk-
ur rugluðu auðvitað heilar kyn-
slóðir í pólitísku rími.
Kvennó - vinstri
eða hægri?
Fyrir nokkrum árum komu svo
upp framboð kvennalista, sem
höfnuðu hinum hefðbundnu skil-
greiningum sem fólust í hugtök-
unum „vinstri“ og „hægri“. Kon-
umar neituðu, og neita enn, að
láta draga sig í dilka eftir þessum
heitum, sem þær kalla verk karla,
og óbrúkleg til að staðsetja hina
þingpólitísku hreyfingu þeirra.
Með þessu skapaðist auðvitað
enn meiri ruglingur í kringum hin
hefðbundnu skipti stjómmál-
anna. Það þarf ekki neina
mannvitsbrekku til að skilja, að
stefnuskrá Kvennalistans er
glögglega til vinstri samkvæmt
hinum fomu mælikvörðum. Kon-
umar hafa tekið upp nákvæmlega
sömu baráttumál og Alþýðu-
bandalagið, forveri þess Sósíal-
istaflokkurinn og að hluta til Al-
þýðuflokkurinn.
í utanríkismálum er einnig
ljóst, að samkvæmt nýlegum yfir-
lýsingum hljóta þær einnig að
teljast vinstri flokkur einsog
hefðin hefur skilgreint þá. Eftir
japl og jaml, og stundum fuður,
þá kváðu málsvarar þeirra ótvf-
rætt upp úr með það á síðustu
dögum kosningabaráttunar að
þær væm:
- í fyrsta lagi, á móti hemum á
Miðnesheiðinni, þó að minnsta
kosti ein þeirra segði að brottför
hans væri ekki á dagskrá (Kristín
Ástgeirsdóttir) og önnur teldi
hann ekki skapa hættu fyrir ís-
lendinga (Sigríður Dúna
Kristmundsdóttir).
-í öðm lagi, á móti Nató.
Skýlaus og margítrekuð neitun
Kvennalistans á því að teljast
vinstri flokkur, samhliða því sem
listinn berst fyrst og fremst fyrir
hefðbundnum málefnum vinstri
vængsins, hefur því þvælt all
grimmilega hugtökin hægri og
vinstri.
Enn meira rugl
Ekki hefur tilurð Borgara-
flokksins bætt um betur. í stefnu-
skrá hans er ótvíræð velferðar-
stefna, sem um margt er mjög já-
kvæð. Forystumenn hans hamra
jafnframt á því, að þeir séu máls-
varar „litla mannsins" í þjóðfé-
laginu.
En samhliða því að bera fram
stefnuskrá sem í veigamiklum
efnum telst vinstra megin við
hina óskilgreindu miðju íslenskra
stjórnmála, þá eru forystumenn
Borgaraflokksins þekktir fyrir
hægri sinnaða afstöðu.
Þetta kom vel fram í grein, sem
nýkjörinn þingmaður Borgarafl-
okksins, Júlíus Sólnes, skrifaði í
Morgunblaðið fyrir nokkrum
mánuðum. Þar taldi hann helst
þörf á hægri flokki inn í hið ís-
lenska flokkakerfi, til að veita
Sjálfstæðisflokknum aðhald frá
hægri.
Albert Guðmundsson, sem nú
boðar hið „milda afl“ og talar
með mikilli fyrirlitningu um
svokallað „ný-frjálshyggju“, hef-
ur heldur ekki ævinlega verið j afn
mikill andstæðingur frjálshyggj-
unnar. Það eru ekki átta ár síðan
hann bauð sig fram á landsfundi
gegn þáverandi formanni Sjálf-
stæðisflokksins, Geir Hallgríms-
syni, vegna þess að honum fannst
flokkurinn og Geir ekki taka
nógu mikið mið af frjálshyggj-
unni!
Borgaraflokkurinn er því
leiddur af mjög hægri sinnuðum
leiðtogum, en er þó samhliða
með vinstri sinnaða slagsíðu á
stefnunni. Vitaskuld mun þetta
rugla enn meira skilin milli hægri
og vinstri, - gera fólki enn erfið-
ara um vik með að átta sig í
kraðaki flokka og hreyfinga.
þJOÐVBLIINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýöshreyfingar
Útgefandi: Útgófufólag Þjóöviljans.
Ritatjórar: Ámi Bergmann, Þróinn Bertelsson, össur
Skarphéöinsson.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamann: Garðar Guðjónsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörleifurSveinbjömsson, IngunnÁsdísardóttir,
Kristin Ólafsdóttir, Kristófer Svavarsson, Logi Beramann Eiðsson
(íþróttir), Magnús H. Gíslason, MörðurÁmason, OÍafurGíslason,
Ragnar Karfsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefón Ásgrímsson, Vil-
borg Davíðsdóttir, Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarfcalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
LJóamyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitatelknarar: Sævar Guðbjömsson, GarðarSigvaldason.
Framkvæmdaatjóri: Guðrún Guömundsdóttir.
Skrlfstofustjórl: Jóhannes Harðarson.
Skrifatofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Guðbergur Þorvaldsson.
Auglýaingaatjóri: Sigríður Hanna Sigurbjömsdóttir.
Auglýaingar: Baldur Jónasson, Oiga Clausen, Guðmunda Kristins-
dóttir.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigrfður Kristjónsdóttir.
Húamóðlr: Soffía Björgúlfsdóttir.
Bílstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbrelðslu- og afgrelðslustjóri: Hörður Oddfríðarson.
Afgreiðsla: Bóra Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Innhelmtumenn: Brynjólfur Vilhjólmsson, ÓlafurBjömsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, sfmar 681331 og 681310.
Umbrotog aetnlng: Prentsmlðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 55 kr.
Helgarblöð: 60 kr.
Áskrtftarverð á mánuði: 550 kr.
4 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Flmmtudagur 30. apríl 1987