Þjóðviljinn - 08.10.1987, Blaðsíða 10

ERLENDAR FRETTIR
Atvinnuöryggið í Japan er
ekki annað en þjóðsaga
Algengtað fyrirtœki reyniað eyðileggja verkalýðsfélög með „gulum“ starfsmannafélögum
að er þjóðsaga og misskilning-
ur að Japanir búi við atvinnu-
öryggi og njóti yfirleitt æviráðn-
ingar hjá fyrirtækjum. Það er að-
eins minnihluti launafólks sem
nýtur æviráðningar og í raun eru
þeir ekki heldur öruggir um störf
sín - atvinnurekendur hafa mörg
ráð til að gera þeim líflð leitt sem
þeir vilja losa sig við svo að menn
segja upp „af frjálsum vilja“.
Svo mælir Joshijuki Onogi
verkalýðsfrömuður frá Japan og
talar af eigin reynslu. Hann var
árið 1970 rekinn úr starfi hjá olí-
ufyrirtækinu General Sekyiu, en
þangað hafði hann verið ráðinn
að lokinni skólagöngu 1958 og
átti svo að heita að um æviráðn-
ingu væri að ræða.
En Onogi var ekki sagt upp
vegna þess að fyrirtækið þyrfti að
draga saman seglin. Heldur blátt
áfram vegna þess að stjórnendum
fyrirtækisins fannst að hann og
aðrir trúnaðarmenn verklýðs-
samtakanna væru of róttækir í
sinni kröfugerð. Og sjálft verk-
lýðsfélagið fékk einnig fyrir ferð-
ina - og eitthvað svipað gerðist
reyndar í fjölmörgum fyrirtækj-
um öðrum.
kvæði um stofnun nýs verka-
lýðsfélags starfsmanna, „guls“ fé-
lags og var svo „mælt með því“ að
menn gengju í það. Flestir gerðu
það vegna þess að þeir óttuðust
refsingar- til dæmis í því formi að
þeir yrðu fluttir í lakari störf og
gengið fram hjá þeim við stöðu-
hækkanir og launahækkanir.
Árið 1978 hafði Onogi og fé-
lögum hans tekist að vinna sigur í
langvinnri baráttu fyrir endur-
ráðningu hjá General Sekyiu.
Hann er enn varaformaður gamla
verkalýðsfélagsins sem þar starf-
ar - þótt í því sé ekki nema lítill
hluti þeirra sem eitt sinn voru í
því.
Onogi kom fyrir skömmu til
Danmerkur að halda fyrirlestara
við Hróarskelduháskóla. Hann
segir í viðtali við Information sem
hér er endursagt, að hann hafi
orðið mjög var við þann út-
breidda misskilning á Vestur-
löndum, að í Japan væri friðsam-
legt á vinnumarkaði, einskonar
fjölskyldutengsli mynduðust þar
milli fyrirtækja og verkamanna
sem nytu mikils öryggis í formi
æviráðningar.
Á mörgum hæðum
Japan er mjög lagskipt þjóðfé-
lag, segir Onogi. Og það er ekki
aðeins mannfólkið heldur og fyr-
irtækin sjálf sem skiptast í flokka
og það eru aðeins fyrirtæki í „yfir-
stéttarflokki" sem hafa þúsund
starfsmenn eða meir sem viðhafa
æviráðningar.
Því er það minnihluti jap-
anskra launamanna sem hafa
fengið lífstíðarráðningu. Og því
fer fjarri að öllum verkamönnum
ístórfyrirtækjunum standi slíkt til
boða. Mikið af þeim störfum sem
neðarlega eru í mati og launum
eru unnin af fólki í hlutastarfi sem
samið er um til skamms tíma.
Þar fyrir utan lifa stóru fyrir-
tækin mjög á þjónustu smærri
undirverktaka, sem eru mjög oft í
einu og öllu háð samningi við eitt
„móðurfyrirtæki". Þeir sem
vinna hjá undirverktökum vinna í
rauninni svipuð störf og verka-
menn hjá stórfyrirtækinu, en við
lakari aðstæður og fyrir miklu
lægra kaup - eða kannski helm-
ing þeirra launa sem greidd eru
hjá móðurfyrirtækinu".
Engin trygging
Bæði verkafólkið hjá undir-
verktökum og svo þeir sem fá
tímabundna ráðningu hjá móð-
urfyrirtækjunum eru svo notaðir
sem „höggdeyfir". Ef að eftir-
spurn eftir tilbúinni vöru
minnkar getur stjórn fyrirtækis-
ins losað sig við þá lausráðnu eða
skorið niður pantanir hjá undir-
verktökum. Það er svo höfuð-
verkur þeirra smáu kapítalista
hvernig þeir fækka starfsfólki hjá
sér.
Nú hefur eftirspurn eftir jap-
önskum vörum minnkað vegna
hágengisájeninu. Samdrátturinn
hefur orðið svo mikill m.a. í bíla-
iðnaði og skipasmíðum, að
„höggdeyfirinn“ dugir ekki til -
og stjórnir fyrirtækja eru farnar
að fækka einnig hinum æviráðnu.
Það er í rauninni ekki erfitt, því
að engir samningar eru til um
æviráðningu, hvorki skriflegir né
munnlegir.
Lúmskar aðferðir
Þó er það sjaldgæft að þeir sem
hafa talið sig æviráðna séu reknir
beinlínis. Notaðar eru óbeinar
aðferðir. Til dæmis gerist það
einatt í bílaiðnaði, að stórfyrir-
tækin leigja undirverktöícum
fastráðna starfsmenn sína. Til
dæmis getur verkfræðingur eða
smiður sem í dag vinnur í fram-
leiðsludeild bflaverksmiðju orðið
fyrir því að næsta dag er hann
leigður sölufyrirtæki, hvort sem
hann nú kann eitthvað til sölu-
mennsku eða ekki. Og undir-
verktakar sætta sig við þetta
vegna þess að þeir eru einatt svo
háðir móðurfyrirtækjunum að
þeir fá hvorki æmt né skræmt.
Nú er heldur ekki líklegt að
smiðurinn eða verkfræðingurinn
séu sáttir við tilfærsluna. Þeir eru
ekki einungis neyddir til að skipta
um starf. Oft er vinnustaðurinn
nýi langt frá heimili þeirra og
launin eru lægri. Að vísu bætir
móðurfyrirtækið launamuninn
upp - en ekki nema í mesta lagi í
eitt ár. Eftir að viðkomandi hefur
þannig unnið við krappari kjör en
áður um tíma segir hann kannski
starfi sínu lausu. Niðurstaðan er
sú að „móðurfyrirtækið" hefur
fækkað fastráðnum mönnum á
„mildan" hátt.
Einnig er töluvert stunduð sú
aðferð að fyrirtæki stofnar nýjar
deildir undir sjálfstæðri stjórn og
lætur þær fást við allt annað en
fyrirtækið annars framleiðir. Til
dæmis setur skipasmíðastöð upp
rækjurækt og sendir logsuðu-
menn þangað. Kannski gengur sá
búskapur, og þá það - en eins víst
er að hið nýja „dótturfyrirtæki"
fari á hausinn - og enn hefur fast-
ráðnum fækkað á „mildan“ hátt.
Hollusta og smjaður
Ein goðsögnin sem gengur á
Vesturlöndum er sú, að japanskir
verkamenn séu einstaklega trúir
sínu fyrirtæki vegna þess að þeir
fái sjálfkrafa launahækkanir með
starfsaldri. í raun og veru eru þeir
hollir sínu fyrirtæki vegna þess,
að þeir sem vinna hjá stórfyrir-
tækjum hafa tekið út sína starfs-
þjálfun þar og vita að þeir geta
ekki yfirgefið fyrirtækið og ráðið
sig hjá öðru stórfyrirtæki. Þeir
geta aðeins haldið „niður á við“
til smærri fyrirtækja þar sem
launin verða að líkindum 60-70
% af því sem þeir áður fengu.
Þar að auki var starfsaldurs-
hækkunum í upphaflegu formi
hætt á sjöunda áratugnum. Þess í
stað fengu stjórnir fyrirtækja
aukna möguleika á að mismuna
mönnum í starfsaldurshækkun-
um eftir eigin mati á þeirra störf-
um og hollustu.
Með þessu móti verða ákvarð-
anir um laun æ persónulegri og
þvinga menn til að koma sér sem
best við verkstjóra eða aðra yfir-
menn. Það er „sjeffinn" sem ák-
veður hvort menn eru færðir upp
um launaflokk, og líka hve mikla
launahækkun hver og einn fær
við árlega endurskoðun kjara-
samninga. Þetta er kallað „feðra-
veldi" en í rauninni er þetta ekki
annað en útsmogin aðferð til að
halda verkamönnum á mottunni.
AB endursagði
Launamönnum
sundrað
Stjórn fyrirtækisins hafði frum-
POST- OG
SÍMAMÁLASTOFNUNIN
óskar að ráða
VERKAMENN
við jarðsímalagnir í Reykjavík og nágrenni.
Nánari upplýsingar verða veittar í síma 91-
26000.
Auglýsið í Þjóðviljanum
Útboð
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar, fyrir hönd
Reykjavíkurhafnar, óskar eftir tilboðum í fram-
leiðslu á steyptum staurum undir sporbita fyrir
gámakrana á Kleppsbakka.
Um er að ræða:
Framleiðslu á 134 steyptum staurum, 12-17,5 m
löngum. Áætlað steypumagn er 245 m3.
Útboðsgögn eru afhent á skrifstofu vorri, Frí-
kirkjuvegi 3, Reykjavík, gegn kr. 5.000,- skila-
tryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað miðvikudag-
inn 28. október kl. 14.00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800
18 SlÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 8. október 1987
1
Bakkaborg við Blöndubakka Fóstrur og fólk með aðra uppeldismenntun eða reynslu af uppeldisstörfum óskast til starfa sem fyrst. Upplýsingar veitir forstöðumaður í síma 71240.