Þjóðviljinn - 10.01.1988, Blaðsíða 3

síld síld síld meira salt síld síld síld meira salt síld sild sild meira salt síld síld sild meira salt síld sild sild meira sait síld síld
Kristín og Iðunn Steinsdœtun
Bjartar nœtur og brjáluð vinna
Systurnar Kristín og Iðunn
Steinsdætur, höfundar söng-
leiksins, Síldinerkomin, sem
Leikfélag Reykjavíkurfrumsýnirí
dag, hafa vakið talsverða athygli
fyrir ritstörf sín síðustu ár. Þær
hafa hlotið margvísleg verðlaun,
bæði fyrir bækur sínar og leikrit.
Þær skrifa ýmist saman eða sín í
hvoru lagi. Enda eru þær býsna
samtaka að tala við; nánast eins-
og eineggja tvíburar, önnur botn-
arþað sem hin byrjarog öfugt.
Og þær brosa mikið. Báðar starfa
þærsem kennarar.
„Við erum að austan, frá sfld-
arbænum Seyðisfirði. Faðir okk-
ar er Steinn Stefánsson, skóla-
stjóri Barnaskólans þar og stofn-
aði sósíalistaflokkinn á Seyðis-
firði. Við urðum aldeilis varar við
það í uppeldinu. Bárum út Þjóð-
viljann og allskonar bæklinga
baki brotnu og vorum kallaðar
kommakrakkar."
En Síldin er komin. Á hvaða
tíma hugsið þið ykkur verkið ger-
ast?
„Það gerist á árunum 1961-65.
Þá var allt vaðandi í sfld fyrir
austan. Við sömdum leikritið
vorið 1985 og það hét upphaf-
lega, Sfldin kemur og síldin fer.
Það var frumsýnt á Húsavík 1986
í leikstjórn Rúnars Guðbrands-
sonar. Söngleikurinn sem Leikfé-
lag Reykjavíkur frumsýnir er
saminn uppúr þeirri leikgerð.
Það var gert í samvinnu við
leikara og Þórunni Sigurðardótt-
ur, leikstjóra. Valgeir Guðjóns-
son á stóran þátt í verkinu. Hann
semur öll lögin og söngtexta.
Hann hefur að mestu ráðið sinni
vinnu sjálfur, en var líka beðinn
um að gera texta um ákveðnar
týpur.“
Og þið hljótið að hafa verið á
síld?
„Jáhá. Við erum nú hræddar
um það. (Hér ljóma þær báðar.)
Annars hét það að vera í sfld,
þegar maður vann í landi, á síld-
arplani. Sjómennirnir voru á sfld.
Á þessum árum var sumarsfld,
sem er allt annar handleggur en
haust- og vetrarsíld. Bjartar næt-
ur og svo húmaði eftir því sem
leið á sumarið og urðu fallegar
síðsumarnætur. Þá var maður eitt
með náttúrunni. Allur rómans
fór líka fram undir beru lofti.
Eftir böllin var farið uppí fjall eða
verið á götum úti. Og þetta var
ákvæðisvinna og til einhvers að
berjast. Allt annað tempó en í
tímavinnu. Launamismunur milli
kynja var meiri en nú er og kven-
fólk fékk ekki sama kaup fyrir
sömu vinnu. En í söltuninni gátu
þær haft meiri laun en kallarnir.
Auðvitað fyrir meiri vinnu. En
maður barðist einsog ljón. Svip-
að einsog í bónusvinnunni í dag.
Til að hafa eitthvað uppúr sér
þurfti maður að ganga virkilega
fram af sér og mórallinn var líka
þannig. En það var misjafnt með
fólk, sumir tóku vinnuna alvar-
legar en aðrir sem voru kæru-
lausari. En fólk smitaðist í þessari
miklu vinnu. Við sjáum í söng-
leiknum, þegar Óli er að leggja
niður fyrir Lóu, einsog það var
kallað. Málið var að fá einhvern
til að leggja niður fyrir sig. Það
var mikið happ. Því stefnan var
að vera kortér með hverja tunnu.
Finnar og skandínavar söltuðu
alltaf sjálfir, um borð. Þannig að
þeir voru oft frjálsari í landi. Einu
sinni bað verkstjórinn einn Finn-
ann um að leggja niður fyrir mig
(segir Iðunn). Hann var hjá mér í
tvo tíma og sá var fljótur. Það
voru fimm sfldar á lofti í einu. Svo
vildi hann ekki taka eyri fyrir.
Það var ógleymanleg sæla þegar
maður datt svona í lukkupott-
inn.“
En var síldarvertíð svona
skemmtileg einsog allir segja? Er
það ekki bara í minningunni að
slær rósrauðum bjarma á þennan
tíma?
„Ja. Við vitum um engan sem
talar með söknuði og nostalgíu
um frystihús, þó líði einhver ár.
Enda er það andstyggileg leiðindi
að vinna í frystihúsi. En hvort
það var ákvæðisvinnan eða gróð-
avonin, sem gerði þetta líf svona
spennandi. Svo skipti miklu að
vera úti. Meirihlutinn var ógift
fólk og því fylgdi ákveðin spenna.
Síldarvertíðinni fylgdi allri ein-
hver spenna sem er ekki lengur
til. En auðvitað var þetta líka
þreyta, kuldi, slor, slabb og sin-
askeiðabólga. En það var gaman.
Síldin var líka tímabundin. Það
gerði kannski gæfumuninn. Mað-
ur vissi aldrei hvenær vertíðinni
lauk. Sfldin er svo óútreiknanleg.
Stundum vakti fólk í tvo sólar-
hringa, á neftóbaki, ef ekki vildi
betur til. Allt var gert til að halda
fullum dampi. Þessum tímum
fylgdi Iétt geggjun. Og verð-
mætamatið brenglaðist, þegar
fólk átti allt í einu fullt af pening-
um. Fólk setti palisanderíhólf og
gólf og málaði svo yfir. En á-
standið var tvíbent. Aflamenn
eins og á Eyjólfi, sem er afla-
skipið í verkinu; þeir áttu plássið
og píurnar. Svo voru koppar,
einsog Óli er á, sem fengu aldrei
bein úr sjó, sama hvað aðrir fi-
skuðu, voru alltaf með bilaða vél
og fengu ekki einu sinni úttekt í
kaupfélaginu."
Þegar ég kom á œfingu um dag-
inn,fannst mér útgerðarmaðurinn
vingjarnlegri týpa en ég átti von á?
„Útgerðarmenn voru ekki
óvinsælir á síldarárunum. Á einu
planinu fyrir austan var einn sem
gekk um og bauð uppá vínber og
súkkulaði. Bergmundur í söng-
leiknum á alltaf til ópal. En út-
gerðarmenn voru engir harð-
stjórar einsog sumir vilja hafa þá.
Ef fólk var þreytt eða eitthvað
amaði að, reyndu þeir alltaf að
leggja sitt af mörkum. Þeir voru
eins og hverjir aðrir kallar á plan-
inu. Það var lfka þeirra hagur að
fólk gæti unnið.“
Og hversvegna varð leikritið til í
upphafi?
„Við vildum prófa að vinna og
skrifa saman. Óg vita hvort það
heppnaðist. Við völdum sfldina,
af því okkur langaði til að rifja
upp þessa tíma og skemmta sjálf-
um okkur. Það var fyrst og fremst
skemmtun og við ætluðum okkur
aldrei að frelsa heiminn."
ekj.
Sunnudagur 10. janúar 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3