Þjóðviljinn - 03.02.1988, Blaðsíða 7

Lilja Gunnarsdóttir
Guðmundur Ól-
afsson fornleifa-
fræðingur: Þarna
hafa vaknað marg-
ar spurningar sem
gaman væri að fá
svar við
Um miðjan febrúar lýkursýn-
ingu í anddyri Þjóðminja-
safnsins á munum sem fund-
ust við uppgröft á Bessastöð-
um á síðasta ári. Uppgröftur-
inn á Bessastöðum eru lengs-
tu samfelldu fornleifarann-
sóknir sem gerðar hafa verið
hér á landi, stóðu fráfyrsta
mars til 30. september 1987.
Á Bessastöðum er talið að
hafi verið byggð allt frá tíundu
öld, en Bessastaðastofaer
eitt af elstu og merkustu
steinhúsum landsins, byggtá
áárunum 1761-1766.Guð-
mundur Ólafsson fornleifa-
fræðingur sem stjórnaði vinn-
unni við uppgröftinn féllst á að
ræða við undirritaða um
rannsóknirnar á Bessastöð-
um
Guðmundur, hvert var upphaf
þessara rannsókna?
- Byrjunin var að gólfið á
Bessastaðastofu var brotið upp,
vegna þess að það hafði sigið svo
mikið á kafla að það var orðinn
um 10 cm halli á því. Þess vegna
var ákveðið að skipta þarna um
jarðveg og gera kjallara. Áður en
verkið hófst var haft samband við
okkur hér á Þjóðminjasafninu
vegna þess að það var viðbúið að
þarna undir gólfinu væri eitthvað
sem þyrfti að skoða. - Allt gólfið
undir Bessastaðastofu var grafið
upp, og það kom í ljós að það
voru 4 metrar niður á fast, og að
næstum allir þessir fjórir metrar
voru mannvistarlög. Við fundum
þarna leifarnar af Konungsgarði,
eins og bærinn var kallaður þegar
embættismenn konungs bjuggu
þar, til dæmis mjög vel varðveitt
hellulögð gólf, og meðal annars
þessa muni sem eru til sýnis hérna
núna. Leifarnar af þessum bæ
þóttu svo mikilvægar að það var
ákveðið að varðveita hann undir
stofunni, og hafa þar safn þar sem
rústirnar verða til sýnis, og ein-
hverjir af hlutunum sem við fund-
um við uppgröftinn.
En var ekki eitthvað framhald á
þessari rannsókn?
Guðmundur Ólafsson fornleifafræðingur virðir fyrir sér sýnishorn uppgraftarins á Bessastöðum. Mynd- E.ÓI.
Sýning á Þjóðminjasafninu
Konungsgarður undir
Bessastaðastofu
- Jú, þegar uppgreftrinum
undir Bessastaðastofu var lokið,
var ákveðið að gera endurbætur á
aðkeyrslunni að Bessastöðum,
breikka hana og skipta um jarð-
veg, og þá var eðlilegt að við
héldum áfram og rannsökuðum
líka það sem þar kæmi í ljós. Og
við þær rannsóknir unnum við
allt sumarið, fram til september-
loka. Þar fundum við meðal ann-
ars framhald af Konungsgarði,
hann hafði verið byggður í fer-
hyrning með húsagarði í miðj-
unni, og hann hvarf reyndar ekki
að fullu fyrr en 1761, eða þegar
Bessastaðastofa var byggð, á ár-
unum 1761-1766. Við sáum líka
að kirkjugarðurinn hafði verið
miklu stærri, náð undir þar sem
aðkeyrslan er núna, út undir mitt
túnið milli kirkjunnar og Bessa-
staðastofu. Og sá hluti kirkju-
garðsins hefur líklega verið not-
aður allt fram á 18.-19. öld. Þar
grófum við upp 20 grafir, það eru
jjarna miklu fleiri sem við
skildum eftir, því við höfðum
ekki tíma til að rannsaka þær.
Hvað segir þessi sýning okkur
um búskaparhœtti áBessastöðum?
- Sýning er ekki nema lítill
hluti þess sem við grófum upp,
hún er sett upp til að gefa
mönnum kost á að sjá sýnishorn
af þeim munum sem við fundum
þarna. Þeir segja okkur það að
þarna hefur verið búið með
nokkuð öðrum hætti en annars
staðar á landinu, enda voru það
erlendir embættismenn sem
byggðu staðinn. Þarna hefur ver-
ið búið af reisn sem er að nokkru
leyti sambærileg við höfðingja í
Evrópu á sama tíma, enda þótt
aðföng hafi öll verið erfiðari, það
sjáum við meðal annars á því að
það hefur verið gert við brotin
flát. Þetta eru allt dýrir innfluttir
hlutir og ekki á færi nema efna-
fólks að eignast þá. Þetta er allt
önnur samsetning hluta en við
höfum fundið annars staðar, til
dæmis fundum við sjálfsagt um
2000 brot úr aragrúa leirkerja, en
þau brot sem hafa fundist hingað
til á bæjum hafa oftast verið
reiknuð í tugum. Svo eru sum af
þessum brotum til dæmis austur-
lenskt postulín sem þótti það fín-
asta á sínum tíma í Evrópu. Nú
þetta segir okkur mikið um bú-
skaparhætti á Bessastöðum áður
fyrr, þó að það sem við höfum
grafið upp sé ekki nema örlítið
brot af því sem þarna er í jörð-
inni, hugsanlega ekki nema 10
prósent.
Verður uppgreftri haldið áfram
á Bessastöðum?
- Þetta verður sjálfsagt látið
nægja, þó að þarna hafi vaknað
margar spurningar sem gaman
væri að fá svar við, og eftir að við
fórum að vinna með þetta vitum
við hvar við þyrftum að grafa til
að leita þessara svara. Það sem
var kannski mest spennandi kom
í ljós þegar við vorum að hætta,
þá vorum við komin í miðaldabæ-
inn sem var einum til einum og
hálfum meter undir kirkjugarðin-
um, rétt austan við kirkjuna. Þar
hefði verið spennandi og
skemmtilegt að halda áfram, en
það var komið fram í september
og allra veðra von, og eins þurfti
að klára aðkeyrsluna fyrir vetur-
inn.
Hvert verður framhald rann-
sóknanna?
- Núna með vorinu reikna ég
með að það verði farið að vinna
með það sem fannst undir gólfinu
í Bessastaðastofu. Gera kjallar-
ann sýningarhæfann, og eins
vinna úr þessu sem við höfum
fundið. Við höfum ekki haft tíma
til að flokka það nema gróflega,
og má búast við að það taki nokk-
ur ár að vinna úr þessu öllu. Ég
get bætt við að það kom okkur á
óvart hvað við fundum mikið af
byggingarleifum. Við fundum
mun fleiri hús en við áttum von á
og til voru heimildir um.
LG

y Leikhús
Astir og átök á Galdraloftinu
Ás-leikhúsið frumsýnir leikritið Farðu ekki, eftir Margaret Johansen
Annað kvöld kl. 20:30 verður
leikritið Farðu ekki, eftir Norsku
skáldkonunaMargaretJohan-
sen frumsýnt á Galdralgftinu,
Hafnarstræti 9. Það erÁs-
leikhúsið sem stendur að sýning-
unni, en það eru þau Ásdís
Skúladóttir leikstjóri, leikararnir
Ragnheiður Tryggvadóttir og
Jakob Þór Einarsson, Jón Þóris-
son leikmyndateiknari og Gunn-
arGunnarssonrithöfundurog
blaðamaður.
Farðu ekki segir frá hjónum
sem eru bundin hvort öðru í víta-
hring ástar- haturs sambands, og
geta hvorki skilið né verið saman.
Andrés, eiginmaðurinn tekur út
óöryggi sitt og óánægju með eigið
líf á Maríu konu sinni, annað
hvort misþyrmir henni eða grát-
biður um ást hennar og fyrirgefn-
ingu. María tvístígur á milli ástar
sinnar á Andrési og löngunarinn-
ar eftir betra lífi. Hún er
sannfærð um að hún sé jafn djö-
full venjuleg og ómöguleg mann-
eskja og hann segir, og hvenig
ætti þá nokkur annar að vilja líta
við henni? Og á sama tíma er
hann eini maðurinn sem getur
tekið frá henni vanmetakenndina
og réttlætt hana sem manneskju í
augum sjálfrar sín.
Ásdís Skúladóttir leikstjóri
segir meðal annars um leikritið
að það taki fyrir brennandi
vandamál sem full þörf sé á að
ræða, og að vafalítið geti flest
hjón þekkt eitthvað af sér í þeim
Andrési og Maríu, þó að sam-
band hjóna sé sem betur fer
sjaldnast svona ofsafengið. Ástir
og átök þeirra Andrésar og Mar-
íu verða sem fyrr segir á fjölunum
á Galdraloftinu frá fimmtudags-
kvöldi.
LG
Þau Ragnheiður Tryggvadóttir og Jakob Þór Einarsson leika Maríu og Andrés,
hjónin í Farðu ekki. Mynd - Sig.
Mlðvlkudagur 3. febrúar 1988 þjóÐVILJINN - SÍÐA 7