Þjóðviljinn - 15.03.1988, Qupperneq 8

Norðuriöndin
enihlutiaf
EVRÓPU
Þaö málefni sem mest bar á í
umræðum á þingi Norður-
landaráðs í Oslo var staða
Norðurlandanna gagnvart
Evrópubandalaginu og þeirri
þróun sem nú á sér stað innan
EFTA, þar sem sjá má fram á
það að bæði Noregur og
Austurríki stefna í framtíðinni
að aðild að hinum sameinaða
markaði Evrópubandalagsins
með þeim skilmálum sem því
fylgja. Mönnum er nú að
verða það æ Ijósara að Norð-
urlöndin geta ekki haldið
áfram að lifa í sjálfumglaðri
einangrun frá öðrum heimsh-
lutum án þess að aðlaga sig
að þeim breytingum sem þar
eigasérstað.
Þetta sagði Guðrún Helgadótt-
ir í samtali við Þjóðviljann, en
hún sat þingið í Oslo í síðustu
viku sem einn af fulltrúum Al-
þingis. Guðrún á sæti í efna-
hagsmálanefnd Norðurlandaráðs
og er formaður ritstjórnar tíma-
ritsins Nordisk Kontakt, sem gef-
ið era út á vegum ráðsins.
- Það er ljóst að afstaða Norð-
manna til þessa máls mótast ekki
bara af markaðsmálum, heldur
líka af því að þeim finnst þeir
áhrifalitiir innan NATO þar sem
þeir eru nú orðnir eitt af örfáum
NATO-ríkjum, sem ekki á aðild
að Evrópubandalaginu, og þessi
tvö mál tengjast óhjákvæmilega
að einhverju leyti.
Það er auðvitað ljóst að skil-
málar Rómarsáttmálans útiloka
aðild okkar íslendinga, og hún er
því ekki á dagskrá, en við getum
hins vegar ekki látið þá þróun
sem nú á sér stað í Evrópu af-
skiptalausa, og við eigum um
ýmsa kosti að velja við að aðlaga
okkur breyttum aðstæðum. Um-
ræðan um þessi mál er komin
mun lengra á hinum Norðurlönd-
unum, en það hefur lítið verið
hugað að þeim sameiginlega
vanda og þeim sameiginlegu
valkostum, sem við á norð-vestur
hjaranum, það er að segja Fær-
eyjar, ísland og Grænland,
eigum með okkar miklu auðlind
sem er hafið og þau hráefni sem
úr því fást. Þetta er auðlind sem
verður stöðugt mikilvægari og
okkur ber skylda til að standa
vörð um hana um leið og við þurf-
um að gera átak í fiskiðnaðinum
sjálfum. Dæmi um sameiginlega
hagsmuni og mikilvægi norrænn-
ar samstöðu á þessu sviði er bar-
áttan gegn kjarnorkuverunum (
Dounrey og Shellafield, þar sem
Alþingi hefur reyndar tekið ein-
arðlega afstöðu. í málum sem
þessum getur samstaða Norður-
íandanna ráðið úrslitum.
Ef ekkert verður að gert á
þessu sviði má eins búast við að
við eigum eftir að standa frammi
fyrir þeim afarkosti að selja
bandalaginu fiskimiðin bakdyra-
megin eða velja á milli Evrópu og
Ameríku sem tveggja afarkosta.
Ég gerðist svo djörf á þinginu
að rifja upp gamla hugmynd um
Nordek - efnahagsbandalag
Norðurlandanna - og kastaði
einnig fram þeirri spurningu,
hvort Danir væru reiðubúnir að
standa með okkur í samningum
við Evrópubandalagið. Því ef að
þeir gætu orðið okkur að liði í
eðlilegri sambúð við þennan
stóra markað, þá gæti aðild
þeirra líka orðið til góðs fyrir hin
Norðurlöndin. Spurningin er þá
hvort Danir eru reiðubúnir að
standa við stóru orðin um nor-
ræna samvinnu í verki.
Þú varst fyrsti flutningsmaður
að tillögu um samnorrœna starfsá-
œtlun gegn sjávar- og strandmeng-
un á Norðurlöndunum?
Já, þessi tillaga okkar gerði ráð
fyrir því að ráðherranefnd
Norðurlandaráðs gerði úttekt á
hinum flóknu samnorrænu og al-
þjóðlegu hliðum þessa máls með
tilliti til alþjóðlegra samþykkta,
og að nefndin legði síðan fram
sameiginlega starfsáætlun allra
Norðurlandanna er miðaði að því
að Norðurlöndin gætu í verki
gerst forusturíki um verndun
hafssvæða fyrir mengun og vist-
fræðilegri eyðileggingu, sem víða
er yfirvofandi, ekki síst í Eystra-
salti og Norðursjó.
Það er ástæða til þess að geta
þess hér að íslenska siglingamál-
astofnunin og starfsmaður henn-
ar, Gunnar H. Ágústsson, unnu
mjög gott starf við afgreiðslu
málsins í nefnd, og má ekki síst
þakka það þeirra mikilvæga starfi
að tillagan var samþykkt.
í tengslum við umræðu um
þessa tillögu lagði ég einnig fram
fyrirspurn til ráðherranefndar-
innar um það, hvers vegna hin
Norðurlöndin hefðu ekki staðfest
Alþjóða hafréttarsáttmálann.
Spurningin virtist koma illa við
ráðherranefndina, en það var
Bjarne Mörk Eidem fiskimála-
ráðherra Noregs sem svaraði og
sagði að hin Norðurlöndin vildu
bíða og sjá hvort þær þjóðir sem
staðfest hefðu sáttmálann væru
samstíga í afstöðunni til annarra
mála.
Núer Ijóst að öll þessi mál eru að
einhverju leyti utanríkismál. Eru
þau ákvceði að Norðurlandaráð
megi ekki álykta um utanríkismál
ekki orðin starfsemi ráðsins til
trafala?
Jú, auðvitað heyrir til dæmis
öll umræðan um Evrópubanda-
lagið undir utanríkismál, og ég
held að það sé bara tímaspursmál
hvenær þetta verður afnumið. í
þessu sambandi vakti það athygli
að Anker Jörgensen opnaði um-
ræðu um fsrael og Palestínu-
menn. Það var gagnrýnt, einkum
af hægri mönnum, en Páll Péturs-
son, sem var í forsetastóli, leysti
þetta mál snyrtilega með því
meðal annars að lesa upp úr
Helsinki-sáttmálanum.
Menningarmálin voru einnig á
dagskrá, meðal annars hvað varð-
aði reglur við val til verðlauna-
veitinga. Voru gerðar breytingar á
þeim reglum?
Já, umræður um menningar-
málin voru fyrirferðarmiklar á
þinginu, og þar voru gerðar þær
veigamiklu breytingar að öll mál
er vörðuðu norrænt samstarf á
sviði lista og menningar voru sett
undir 5 stórar nefndir, sem fjalla
eiga hver um sig um norrænt sam-
starf á sviði bókmennta, tónlist-
ar, leikhúss, myndlistar og kvik-
myndalistar.
Við í íslensku sendinefndinni
gerðum fyrirvara á þessum
breytingum þar sem við teljum
hættu á því að með þessu sé verið
að færa völdin í þessum málum úr
höndum fagfólks yfir á hendur
skrifræðisins.
Þetta gildir til dæmis um
leikhúsnefndina, en nú á að
Ieggja Norræna áhugaleikhús-
ráðið niður en veita áhugaleik-
húsunum þess í stað fulltrúa í
leiklistarnefndinni. Við óttumst
að þetta verði til þess að áhugam-
annaleikhúsin verði sett til hlið-
ar.
Þá verða bókmenntanefndinni
falin fjölmörg samnorræn verk-
efni á sviði þýðingarmála, dreif-
ingarmála, bókasafnsmála
o.s.frv. og verður óhjákvæmilega
valið til hennar út frá öðrum for-
sendum en gert hefur verið við
val dómnefndar fyrir bók-
menntaverðlaunin. Við óttumst
að þetta muni koma niður á fag-
Iegum vinnubrögðum.
Norræna tónlistarnefndin á nú
að taka við af Nomus og auk þess
að sjá um val til tónlistarverð-
launa á hún að samhæfa norrænt
samstarf á milli áhugamanna og á
milli tónlistarskóla svo dæmi sé
tekið. Við óttumst að þetta geti
orðið til þess að þynna út gildi
tónlistarverðlaunanna og að
þeim verði jafnvel hugsanlega út-
hlutað til áhugafólks sem ekki
hefur tónlistarmenntun. Við
töldum í stuttu máli að í öllum
þessum tillögum fælist hætta á að
vald skrifræðisins í norrænum
menningarmálum yrði aukið, á
kostnað faglegra sjónarmiða.
Úthlutun bókmenntaverðlaun-
anna í ár vakti mikla athygli fjöl-
miðla, var ekki svo?
Jú, og það verður ekki annað
sagt en að Thor Vilhjálmsson hafi
staðið sig frábærlega þarna úti.
Hann var á stöðugum þönum á
milli sjónvarpsmanna og frétta-
manna og vakti hvarvetna mikla
og verðskuldaða athygli. Ég held
að menn hafi verið sammála um
að úthlutun bókmenntaverðlaun-
anna hafi sjaldan vakið jafn
mikla athygli og í þetta skipti.
Að lokum nokkur orð um nor-
rœna samvinnu almennt. Er þró-
unin í Evrópu að kippa grundvell-
inum undan henni?
- Nei, ég held þvert á móti að
mönnum sé að verða ljóst að nor-
ræn samstaða er að verða mik-
ilvægari nú en nokkru sinni fyrr.
Samstarf Norðurlandanna hefur í
gegnum árin komið miklu í verk,
einkum á sviði félagsmála og
menningarmála, bæði með samn-
ingum um gagnkvæm réttindi, af-
námi vegabréfsskyldu, stór-
auknum menningarlegum sam-
skiptum o.s.frv. Á tímabili var
eins og kæmi lægð í þetta sam-
starf, menn sáu ekki fram á að
hægt væri að gera mikið meira.
Og fyrir okkur er Norðurlanda-
samstarfið mikilvægur tengiliður
við Evrópu. Þar hljótum við að
hafa samleið með þeim Norður-
landanna sem standa utan Evróp-
ubandalagsins. Því væri svo kom-
ið að við stæðum ein utan banda-
lagsins, hvar stæðum við þá?
-ólg
Guðrún Helgadóttir
Umrœða um
stöðu Norð-
urlandanna
innanEvr-
ópu setti
mark sitt á
36. þing
Norður-
landaráðs
segir Guð-
rán Helga-
dóttir
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þríöjucíagur 15. mars 1988