Þjóðviljinn - 06.10.1988, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Alþýðubandalagið bregst sjálfu sér
Afrekaskráflokksinsí „kapphlaupinu“ um að komakonumtilœðstu metorða er enn autt og óskrifað blað
Þegar óskastjórnin er komin á
laggirnar ætti ekki að vera þörf að
kvarta. Gott væri að geta látið
nægja að óska henni velfarnaðar
og langra lífdaga. En ég lét segja
mér þrisvar að í ríkisstjórninni
ættu sæti átta karlar og aðeins ein
kona. Slík hlutföll milli kynja eru
ekki sæmileg í vinstri stjórn, sem
setið getur fram á tíunda tug ald-
arinnar.
Alþýðubandalagið heldur upp
á tuttugu ára afmæli sitt sem
stjórnmálaflokks á þessu ári. f af-
mælishófinu verður því miður
ekki hægt að halda neinar ræður
um Flokkinn sem hefur brotið
konum braut til æðstu metorða á
sínurn vegum.
Alþýðubandalagið hefur tekið
þátt í myndun fjögurra ríkis-
stjórna á 20 ára flokksferli. Á
þessu tímabili hefur flokkurinn
útnefnt samtals 12 ráðherra.
Enginn þeirra hefur verið kona.
Kona hefur aldrei gegnt embætti
flokksformanns eða formanns
þingflokks.
Einar Karl Haraldsson skrifar
Alþýðubandalagaið vann
glæsilegan kosningasigur í
Reykjavík 1978, en tefldi ekki
borgarstjórnarkonum sínum
Afrekaskrá flokksins í „kapp-
hlaupinu" unt að koma konuni til
æðstu metorða er með öðrunt
orðum autt og óskrifað blað. Al-
um tilfellum höfðu menn komið
málum í það horf að tvenn af
þrennum ráðherraefnum voru
nánast gefin fyrirfram, og hvor-
„Á síðasta áratug komstþingflokkurinn upp
með karlaval í ráðherrastóla en eftir að 40%
reglan var leidd ílögAlþýðubandalagsins átti
slíkt nánast að vera útilokað. En þingflokkur-
inn lœtur ekki að sér hœða. A thœfi hans er að
vísu löglegt en siðlaust, eins og Vilmundur
heitinn sagði. Ogpólitískt vitlaust, mœtti bœta
' við. “
tveimur fram til borgrráðs eða til
embættis forseta borgarstjórnar.
Flokkurinn hefur tögl og hagldir í
útgáfu Þjóðviljans. Á tuttugu ára
starfsferli Alþýðubandalagsins
hafa átta sinnum verið ráðnir rit-
stjórar að Þjóðviljanum. Enginn
þeirra hefur verið kona.
þýðubandalagið er að þessu leyti
jafnmikill karlaflokkur og Fram-
sóknarflokkurinn.
Alþýðubandlagið lenti í svip-
aðri stöðu við myndun núverandi
stjórnar einsog Alþýðuflokkur-
inn hafnaði í þegar fráfarandi
stjórn var í burðarliðnum. f báð-
irtveggja tvímenninganna þar á
ofan af suð-vesturhorni landsins.
Þriðja ráðherraefnið varð því
helst að vera þeirn kostum búið
að vera kvenmaður af lands-
byggðinni norðan, austan eða
vestan.
Nú eru þingmenn af þessum
svæðum nær eingöngu karlmenn
og varla hægt annað en að velja
úr þeirra röðum, ef á annað borð
á að hafa dreifbýlismenn í hópi
ráðherra. Af þeim sökum er það
refskapur eða endurtekin óhepp-
ni að mál teflaát á þann veg í báð-
um flokkum að velja verður á
milli landsbyggðar- og jafnréttis-
sjónarmiða við tilnefningu ráð-
herra.
Alþýðuflokkurinn hefur nú í
tvígang valið konu til ráðherra-
dóms. Enginn getur haldið því
fram að honum sé eitthvað auð-
veldara að fullnægja
jafnréttissjónarmiðum við val á
þremur ráðherrum heldur en Al-
þýðubandlaginu. í þingflokki
krata eru aðsópsmiklir dreifbýlis-
menn og fyrrverandi ráðherrar
alveg einsog hjá Alþýðubanda-
laginu. Kannski hafa tengsl Al-
þýðuflokksins við aðra krata-
Framhald á bls. 6
Einar Karl Haraldsson er fyrrver-
andi ritstjóri Þjóöviljans. Hann er
nú ritstjóri í Svíþjóð.
Við
Að þessu sinni verður pistill
minn efnislega samhljóma þeirri
ræðu sem ég flutti á miðstjórnar-
fundi skömmu fyrir klukkan þrjú
aðfararnótt sunudagsins 25.9., en
ég var einn af fáum sem voru
nógu ofarlega á mælendaskrá til
að láta álit sitt í ljós áður en
snurða hljóp á stjórnarmyndun-
arviðræðurnar þá nótt. Með birt-
ingu þessarar ræðu hyggst ég gefa
lesendum Þjóðviljans nokkra
nasasjón af þeim umræðum
innan miðstjórnar Alþýðubanda-
lagsins sem leiddu til aðildar
flokksins að ríkisstjórn, en þeim
umræðum má alls ekki ljúka nú.
Góðir félagar. Það er verið að
biðja okkur að skrifa upp á víxil.
Hér standa frammi fyrir okkur
forsvarsmenn fyrirtækis, sem
hefur lengi verið rekið með halla,
fyrirtækis sem hefur gengið jafnt
og þétt á eiginfjármagn sitt og
misst markaðshlutdeild sína. Þeir
biðja okkur að skrifa upp á víxil
sem á ekki bara að gefa fyrirtæk-
inu færi á að rétta við heldur líka
að veita blessun yfir allt þjóðar-
búið. Við erum beðin um að
skrifa upp á þennan víxil án þess
að hafa í höndum neinar trygg-
ingar um að þeir sem við skrifum
upp á hjá verði nokkurn tímann
borgunarmenn fyrir honum. Þá
fylgir sá böggull skammrifi, að
víxlinum fylgir 5-7% lántöku-
gjald, sem er lagt á alla lands-
menn og auk þess svipting
mannréttinda um nokkra hríð, en
það er sá biti sem flest okkar eiga
erfitt með að kyngja.
Á þessum viðsjárverðu tímum
höfum við öll verið vöruð við að
skrifa upp á víxla. Eftir mikla um-
hugsun hef ég þó komist að þeirri
niðurstöðu að ég ætla að skrifa
upp á hann þennan, í trausti þess
að þeir sem við skrifum upp á hj á,
og við sem skrifum, eigum í sam-
einingu fyrir víxlinum þegar þarf
að borga hann á næstu mánuðum
og misserum.
Ég ætla ekki að fara að for-
dæmi sumra ræðumanna héf og
flytja langa og ítarlega spgu-
skoðun um þjóðfélagsþróun.síð-
ustu áratuga, en tel hins végar
nauðsynlegt að dvelja noklttjð
við atburðarás sfðustu vikna og
draga lærdóma af henni. Ap
mínu mati hefði, Alþýðubandá-
lagið átt að bregðast öðru vísi við
henni:
getum skapað sbaumhvörf
Gestur Guðmundsson skrifar
1. Flokkurinn hefði þurft að vera
betur undir hana búinn. Strax
síðasta vetur hefði hann átt að
standa uppi með fullgildan og ít-
arlegan valkost að stjórnarstefnu
og getað kynnt hann þjóðinni á
meðan á langvarandi dauðastríði
fráfarandi ríkisstjórnar stóð.
2. Þegar dró að falli stjórnarinn-
ar, en dauðateygjur hennar hóf-
ust strax í vor, hefði Alþýðu-
bandalagið átt að leggja sig í
framkróka um að ná samstöðu
með Kvennalista, svo að þeir
tveir flokkar gætu mótað at-
burðarásina en ekki bandalag
Framsóknarflokks og Alþýðu-
bandalags. Þegar ríkisstjórn
klúðrar stjórn landsins, er eðli-
legt að frumkvæði um nýja
óvinsælan í okkar röðum með
þeim mistökum sínum að krefjast
þjóðstjórnar, en við skulum ekki
gleyma því sem við getum lært af
Kvennalistanum, sent sé vinnu-
brögðunum. Forysta flokksins
hefði átt að hafa stöðugt samráð
við almenna flokksmenn um við-
ræðurnar. Þá stæðum við ekki
hér og þyrftum að ræða ýmsar
grundvallarspurningar frá
grunni.
En sagan gerist ekki í þáskild-
agatíð, og ég flyt þessa gagnrýni
fyrst og fremst til þess að við get-
um lært af atburðarás liðinna
vikna. Nú stöndum við og þurf-
um að taka afstöðu til niðurstöðu
þeirrar atburðarásar. Ég vil mót-
mæla því að við þurfum að taka
að sótt verði fram á hinum ýmsu
sviðum. Þess vegna veltur mest á
okkur, að við fylgjum þessum
stjórnarsáttmála eftir, tökum
þátt í útfærslu hans og fylgjumst
vel nteð framgangi mála á öllum
sviðum. Ég ætla mér ekki hér að
fara ítarlega út í alla þá mála-
flokka sem við þurfum að fylgja
eftir, en vil þó nefna nokkra sem
mér finnst hafa forgang:
Þar vil ég fyrst nefna stefnu-
breytingu í atvinnu- og efna-
hagsmálum. Alþýðubandalagið
og forverar þess hafa áður staðið
að þrekvirkjum í atvinnumálum,
í Nýsköpunarstjórninni 1944-6,
Vinstri stjórninni 1956-8 og
Vinstri stjórninni 1971-4, en það
verkefni sem nú blasir við er allt
Fyrstu aðgerðir ríkisstjórnarinnar eru ekki
skemmtilegar og stjórnarsáttmálinn er áflest-
an hátt loðinn og veitir engar tryggingarfyrir
þvíað sótt verðifram á hinum ýmsu sviðum.
Þess vegna veltur mest á okkur, að viðfylgjum
þessum stjórnarsáttmála eftir, tökum þáttí
útfœrslu hans ogfylgjumst vel með framgangi
mála á öllum sviðum.
stjórnarstefnu komi frá stjórnar-
andstöðu. Kvennalistinn hefur
alls ekki skilið nauðsyn þessa
bandalags sem skyldi, en Al-
þýðubandalagið hefði líka átt að
þrýsta mun ákveðnar á að skapa
þetta bandalag.
3. Um leið og menn stóðu í samn-
imgaviðræðum við forystumenn
Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks, hefði Alþýðubandalagið
átt að flytja mun skeleggari
gagnrýni á vinnubrögð þessara
forystumanna, sem fyrst létu
stjórnun landsins drabbast niður í
marga mánuði, en beittu síðan
tímapressu til að laga nýtt banda-
lag í stjórnmálum að eigin ósk-
um.
4. Innan Alþýðubandalagsins
hefði þurft að stánda mun lýð-
ræðislegar að viðræðum. Ég legg
kannski aðra merkingu í orðið
lýðræði en flestir flokksfélagar
mínir, þar á meðal þeir sem
kenna sig mest við lýðræði.
Kvennalistinn hefur gert sig
afstöðu til hennar eins og orðnum
hlut, og ég vil líka setja fyrirvara
við þá túlkun Ólafs Ragnars
Grímssonar, að með þessari
stjórn hefjist straumhvörf í ís-
lenskum stjórnmálum. Slík
straumhvörf koma ekki af sjálfu
sér eða af einni stjórnarmyndun,
og þau skapast ekki af því einu að
illa er komið fyrir íhaldinu - þótt
gaman sé að sjá ráðleysi Sjálf-
stæðisflokksins og Albert Guð-
mundsson betla um að fá að vera
með svo að hann geti haldið sam-
an eigin flokki og bjargað framtíð
hans. - Hins vegar getum við
skapað þessi straumhvörf, stjórn-
armyndunin getur verið liður í
þeim, en þá þurfum við að fylgja
henni eftir með mikilli vinnu.
í upphafi máls míns líkti ég
samþykkt okkar við þá athöfn að
skrifa upp á víxil. Fyrstu aðgerðir
ríkisstjórnarinnar eru ekki
skemmtilegar og stjórnarsáttmál-
inn er á flestan hátt loðinn og
veitir engar tryggingar fyrir því
annars eðlis og vandasamara.
Hingað til hefur Alþýðubanda-
lagið beitt sér fyrir útvíkkun á
efnahagsgrundvellinum, en nú er
komið að því að umbylta honum.
Við þurfum að gera undirstöðu-
atvinnugreinina hagkvæmari og
hafa það markmið að leiðarljósi
að þar geti menn haft lífvænleg
kjör fyrir átta stunda vinnudag.
Hér er um geysistórt verkefni að
ræða, og flokkurinn þarf að
virkja fjölda manns til að vinna
að því, svo að hann geti tryggt
raunverulegan árangur.
í öðru lagi vil ég nefna húsnæð-
ismál. Þar þarf að fylgja eftir ó-
ljósu orðalagi málefnasáttmá-
lans. í þriðja lagi vil ég nefna da-
gvistunarmálin, þar sem við þurf-
um að þrýsta á um að staðið verði
við loforð um stórfellt átak. Þess-
ir þrír málaflokkar eru megin-
verkefni komandi stjórnar að
mínu mati, þótt full ástæða sé til
þess að fylgja fleiri málaflokkum
eftir. Til dæmis þarf að vinna að
því að draga úr mikilvægi her-
stöðvarinnar í atvinnulífinu og
fylgja sjálfstæðari utanríkisstefnu
á alþjóðavettvangi.
Menntamálin þarf að losa úr herl-
eiðingu þeirra hjá íhaldinu og
ástæða er til að fagna ákvæðum
málefnasáttmálans um eflingu
rannsókna í landinu.
Við tryggjum ekki framgang
þessara málefna nema flokkurinn
standi lýðræðislega að þessari
stjórnarþátttöku, ræði málefni
hennar á opinn hátt og virki fé-
laga og stuðningsmenn flokksins
til að útfæra einstaka málaflokka.
Þá er ekki síður mikilvægt, að sú
grasrót, sem á þann hátt er kvödd
til starfa, leiti allra ráða til aukins
samstarfs við félagshyggjusinn-
aða flokksfélaga í Alþýðuflokki,
Framsóknarflokki og Kvenna-
lista. Við hljótum að stefna að því
að Kvennalistinn taki þann sess
sem honum ber í hópi félagshyg-
gjuafla, og til að tryggja þessa
samfylkingu, er ekki nóg að for-
ystumenn flokkanna vinni sam-
an, heldur verður að takast sam-
starf meðal almennra félaga.
Gestur Guðmundsson skrifar
vikulegar greinar í Þjóðviljann.
Við birtingu síðustu greinar
Gests Guðmundssonar féll hluti
hennar út í prentun. Þetta kom
ekki verulega að sök, en hér er
þessi kafli birtur í því samhengi
sem hann átti að vera, neðst í 4.
dálki greinarinnar. Það sem féll
út er skáletrað:
Annars vegar hljótum við að
spyrja okkur að því, hvort þessi
möguleiki á straumhvörfum er í
raun og veru tilstaðar, hvort stór-
sóknarfórnin bœti stöðu okkar á
miðborðinu á afgerandi hátt, svo
að gripið sé til samlíkingar úr
skákinni. Hins vegar hljótum við
að spyrja okkur að því, hvort ein-
mitt nú sé runnin upp sú stund að
við föllumst ekki á fleiri mála-
miðlanir varðandi samningsrétt
og möguleika verkafólks til að
hafa áhrif á umhverfi sitt og kjör,
mannsfórnin sé í raun þess eðlis
að hún skemmi enn frekar fyrir
stöðu okkar og umbjóðenda okk-
ar.
Fimmtudagur 6. október 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5