Þjóðviljinn - 12.10.1988, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Sigur feðraveldisins
Gestur Guðmundsson skrifar
Það var forvitnilegt að sjá lýð-
ræðisbyltinguna seytla inn undir
lokaðar hurðir Alþýðubanda-
lagsins við nýafstaðna stjórnar-
myndun. Að vanda voru allar
viðræður í höndum fámennrar
forystu, en þegar leið að lokum
þeirra voru haldnir tveir merkir
miðstjórnarfundir þar sem skap-
aðist rými fyrir hið óvænta í sam-
ræðum rúmlega hundrað virkra
flokksfélaga alls staðar af
landinu.
Þingflokkurinn fór þó með lýð-
ræðið eins og prakkari með troð-
fullt peningaveski sem hann hef-
ur fest í ósýnilegt snæri. Vegfar-
endur geta horft með áfergju á
veskið og ímyndað sér þær lysti-
semdir sem hægt er að kaupa fyrir
innihaldið, en um leið og þeir
ætla að handsama það, kippir
prakkarinn í spottann ósýnilega
og dregur veskið til sín.
Umræður voru varla hafnar í
miðstjórn Alþýðubandalagsins
þegar prakkararnir í þingflokkn-
um drógu stjórnarmyndunina af
borði miðst j órnar og inn í fundar-
herbergi sitt og héldu fund um
hana um marga klukkustunda
skeið. En miðstjórnin lét ekki al-
veg setja sig út af laginu, heldur
spruttu upp margir minni fundir,
mislangir og misstórir, og á milli
þeirra ráðfærðu miðstjórnar-
menn sig við sitt heimafólk. f
þessum samræðum kom í ljós að
allir flokkadrættir innan Banda-
lagsins hafa riðlast svo um mun-
ar, afstaða flestra var leitandi og
menn vógu og mátu þau rök sem
um var teflt.
Á seinni miðstjórnarfundinum
höfðu prakkararnir í þingflokkn-
um lagt veskið á götuna á nýjan
leik, en fjarlægt ósýnilega spott-
ann. Á þeim fundi höfðu mið-
stjórnarmenn gert upp hug sinn
eftir þá fjölbreytilegu umræðu
sem þeir höfðu átt dagana á
undan. Einstaka maður afsalaði
sér þó ákvarðanaréttinum eða
sagði að hann hefði verið tekinn
af sér - þingflokkurinn væri bú-
inn að semja um ríkisstjórnar-
þátttöku og ekki yrði aftur snúið.
Flestir greiddu þó atkvæði út frá
sannfæringu sinni um það hvort
rétt væri að standa að þessari rík-
isstjórn eða ekki.
Lófatakinu yfir nýrri vinstri
stjórn hafði hins vegar varla
linnt, þegar þingflokkurinn hafði
framkvæmt nýtt prakkarastrik
gegn lýðræðinu. Á fundi sínum
úthlutaði hann ráðherraembætt-
um flokksins til þriggja karl-
manna, allt hæfra manna sem
voru vel að embættunum komnir.
Þeir leyfðu sér hins vegar að
hundsa enn einu sinni þann ríka
þátt í lýðræðiskröfu dagsins, að
stjórn samfélagsins verði löguð
að þörfum kvenna og þær taki
beinni og virkari þátt í stjórnar-
störfum. Þingflokkurinn leyfði
sér þá tímaskekkju að fylla öll
ráðherrasæti sín karlmönnum og
ganga fram hjá þeim hæfu konum
sem til greina komu.
Þó er augljóst að þingmennirn-
ir höfðu samviskubit yfir því að
ganga gersamlega fram hjá þeim
hæfu konum, sem komu til greina
í ráðherraembætti, því að þær
fréttir hafa borist að allir þrír ráð-
herrar Alþýðubandaiagsins vilji
skipa konur aðstoðarmenn sína
við ráðherrastörf, auk þess sem
konur muni gegna ýmsum helstu
trúnaðarstörfum flokksins á Al-
þingi.
Með þessu eru þeir ekki bara
að gera veikburða tilraun til að
bæta fyrir það kynjamisrétti sem
kom fram í ráðherraskipuninni
og til að bæta ímynd flokksins
gagnvart kjósendum. Þeir eru
líka að staðfesta gamlar starfs-
reglur feðraveldis og karlapóli-
tíkur: Það er allt í lagi að hleypa
konum að, bara ef þær eru undir
karlmennina settar, og undir
handarjaðri karlanna er konum
ætlað að læra handverkið, svo að
þær geti kannski seinna tekið við
áhrifastöðunum.
í feðraveldinu er engum hleypt
að valdastólunum nema hann
hafi hlotið langa starfsþjálfun hjá
þeim sem með völdin fara. Ungir
menn æfa sig í ungliðadeildum
stjórnmálaflokkanna, og séu þeir
trúir yfir litlum nefndum og
stjórnum, eru þeir settir yfir
meira. Þegar þeir hafa lært að
fara eftir hefðbundnum leikregl-
um í öllum meginatriðum, eru
þeir tækir á valdastólana. Meira
að segja konur geta verið tækar á
valdastóla hins kapítalíska feðra-
veldis ef þær leggja af ýmsa
„kvenlega ósiði“ eins og að hugsa
meira í mannlegum gildum en
markaðsgildum. Margir byrja
sinn stjórnmálaferil með eins
konar uppreisn og vilja breyta
leikreglunum, en eftir nokkra
ósigra hafa þeir slípast svo til að
„kerfinu" stafar engin hætta af
þeim.
í hefðbundnu iðnnámi voru
nemarnir vígðir smám saman inn
í leyndar reglur sinnar iðngrein-
ar. í byrjun voru þeir auðmýktir,
en ef þeir þjónuðu meisturum
sínum af kostgæfni, gátu þeir öðl-
ast réttindi sveina og jafnvel
meistara. Þetta námskerfi hefur
hvarvetna verið á undanhaldi, en
hvergi hefur það reynst jafn lífs-
eigt og í valdakerfinu, sem er orð-
ið síðasta vígi hins forna feðra-
veldis.
Lítið bara á ráðherra fráfar-
andi og núverandi ríkisstjórnar.
Miðað við það sem oft hefur tíðk-
ast áður, eru margir þeirra ungir
að árum, en þeir hafa allir verið í
stjórnmálalæri svo að segja frá
blautu barnsbeini, sumir meira
að segja hjá feðrum sínum rétt
eins og tíðkaðist í meistarakerfi
iðnnáms. Þeir hafa sumir verið
óstýrilátir en það er löngu liðin
tíð. Þeir munu áreiðanlega reyna
að sveigja þróun íslenska samfé-
lagsins öllu meira inn á brautir
félagshyggju en verið hefur um
skeið, en þeir munu eflaust beita
til þess engu nema hefðbundnum
aðferðum, og árangur þeirra
verður að sama skapi takmarkað-
ur.
Undanfarin tuttugu ár hefur
hrikt í ýmsum undirstöðum
þeirra stjórnarhátta sem hér hafa
tíðkast um langt skeið, og kjós-
endur hafa sýnt vilja til
breytinga. Þeir veittu meira að
segja töluverðan stuðning þeirri
mótsagnakenndu uppreisn sem
var kennd við Vilmund heitinn
Gylfason, og þeir hafa flykkst um
þau nýju viðhorf sem Kvennalist-
inn hefur myndað hreyfingu um,
ekki bara í orði heldur í verki.
Kerfið er ekki orðið meira kalkað
en svo, að það hefur sveigst ör-
lítið að þessum nýju kröfum, og
nútíma stjórnmálamenn reyna að
vera svolítið frísklegir. En starfs-
reglur kerfisins hafa ekki breyst í
grundvallaratriðum.
Alþýðubandalagið hefur ekki
náð sér betur upp úr flokkadrátt-
um undanfarinna ára en svo, að
við úthlutun ráðherrastóla skipti
meginmáli að gæta jafnvægis
milli þeirra arma sem þar hafa
tekist á. Við þessa úthlutun var
ekki slegið striki yfir flokka-
drættina og reynt að horfa til
framtíðarinnar, þeirrar framtíðar
sem krefst róttækrar uppstokk-
unar, nýrra vinnubragða og
jafnréttis kynjanna.
Gestur Guðmundsson skrifar
vikulegar greinar í Þjóðviljann
Alþýðubandalagið hefur ekki náð sér
betur upp úr flokkadráttum undanfar-
inna ára en svo, að við úthlutun ráð-
herrastóla skipti meginmáli að gœta
jafnvœgis milli þeirra arma sem þar
hafa tekist á.
Haustið er gengið í garð og
grös farin að sölna. Alþingi hefur
verið sett og á næstunni verður
alþingi götunnar kallað saman,
þ.e. landsráðstefna Samtaka her-
stöðvaandstæðinga, sem leitt hef-
ur utanþingsbaráttu fyrir her-
lausu og hlutlausu landi, verður
haldin næstkomandi laugardag.
Þar verður staðan metin og lögð á
ráðin, hvernig baráttunni skuli
hagað á næsta ári, en þá eru liðin
40 ár síðan þjóðin, eða réttara
sagt alþingi því þjóðin var aldrei
spurð, samþykkti að hverfa frá
hlutleysi og gekk í bland við hern-
aðartröllin í NATO.
Þegar í upphafi var mikil and-
staða gegn þessari stefnu og enn
er hún veruleg ef taka má mark á
skoðanakönnunum. Þó að þeir
sem lagt hafa baráttunni lið geti
glatt sig við þann árangur barátt-
unnar, verður að segja eins og er
að mjög hefur hallað undan fæti
að undanförnu. Hernaðaröflin
hafa færst mjög í aukana og hern-
aðaruppbygging verið meiri en
nokkru sinni fyrr og farin að
teygjast út á annes á ný. Verið er
að reisa ratsjárstöðvar á Bola-
fjalli vestra og Gunnhólfsvíkur-
fjalli eystra. Enn einu sinni var
blekkingum beitt til að afla fylgis
við hernaðarbröltið. Stöðvarnar
áttu að auka öryggi sjómanna og
var þar leikið á viðkvæma strengi
í þjóðarsálinni, því að þær fjöl-
skyldur eru margar sem hafa mátt
sjá af vandamanni í hafið. Nýver-
ið hefur svo komið fram að engar
skiparatsjár eru í þessum stöðv-
um. Ekki þarf að kvarta undan
misræmi hjá forsvarsmönnum
hernaðarhyggju hérlendis, því öll
Um friðarbaráttu
Guðmundur Georgsson skrifar
með fjárframlögum, sem ekki
skal vanmetið, og taki þátt í fjöl-
daaðgerðum, eru tiltölulega fáir
virkir í baráttunni nú. Ekki svo
að skilja að allir sem hætt hafa
störfum innan okkar samtaka
hafi hætt virkri þátttöku í friða-
rbaráttu. Margir þeirra hafa hasl-
að sér völl í öðrum friðarsam-
tökum, sem einkum hafa beitt sér
gegn kjarnorkuógninni, ef til vill í
von um skjótari og áþreifanlegri
árangur.
Það er hins vegar orðið degin-
um ljósara að ísland verður í raun
aldrei friðlýst fyrir kjarnorku-
vopnum á meðan við erum aðilar
„Stöðvarnar áttu að auka öryggi sjó-
manna og varþar leikið á viðkvæma
strengi íþjóðarsálinni, þvíaðþærfjöl-
skyldur eru margar sem hafa máttsjá af
vandamanni íhafið. Nýverið hefur svo
komiðfram að engar skiparatsjár eru í
þessum stöðvum. “
sú leið sem þeir hafa leitt okkur
allt frá inngöngunni í NATO er
vörðuð blekkingum. Er furða, þó
að þeir sem andvígir eru hernað-
arbröltinu, sem framið er undir
kjörorðinu til verndar lýðræði,
hafi löngum verið tortryggnir og
oft ætlað forsvarsmönnum hern-
aðarbröltsins aðrar og lægri hvat-
ir?
Vafalítið má rekja aukin víg-
búnaðarumsvif hérlendis að ein-
hverju leyti til þeirrar staðreynd-
ar að mjög hefur dofnað yfir
andófinu utanþings sem innan.
Herstöðvaandstæðingum á þingi
hefur fækkað og þar með dregið
úr slagkrafti þeirra og enda þótt
margir styðji utanþingsbaráttu
Samtaka herstöðvaandstæðinga
að hernaðarbandalagi sem byggir
hernaðaráætlun sína á því að
svara jafnvel árás með hefð-
bundnum vopnum með kjarn-
orkusprengjum. Því til sönnunar
mætti leiða fram mörg vitni. Hér
skal aðeins minnt á að Carring-
ton, fyrrum framkvæmdastjóri
NATO, lýsti því yfir, þegar Danir
voru að hugleiða að lýsa land sitt
kjarnorkuvopnalaust í friði jafnt
sem í ófriði, að það jafngilti úr-
sögn úr NATO. Vestur-
Þjóðverjum varð það á að í kjölf-
ar samninga Gorbatsjofs og Re-
agans um meðaldrægar eldf-
laugar að lýsa yfir því að þeir
vildu losna við svokölluð
vígvallar- eða taktísk kjarnorku-
vopn sem mikið er af í þeirra
heimahögum. Það hrikti í
innviðum NATO og Vestur-
Þjóðverjar urðu að beygja sig.
Það mætti lengi telja slík dæmi
til stuðnings því að raunhæfasta
friðarbaráttan er baráttan fyrir
hlutlausu og herlausu landi. Að
sjálfsögðu eigum við af fremsta
megni að styðja við friðarvið-
leitni hvar sem er í heiminum.
Það leysir okkur hins vegar ekki
undan þeirri skyldu að beina at-
orku okkar að því að gera hreint
fyrir eigin dyrum, svo að gripið sé
til orðalags hinnar hagsýnu hús-
móður.
Því hvet ég herstöðvaandstæð-
inga til að taka þátt í að marka
baráttuleiðir á landsráðstefnunni
næstkomandi laugardag. Þar eru
allir andstæðingar hersetu og að-
ildar að NATO velkomnir og
jafnréttháir. Vöknum til dáða og
látum kjörorð okkar, ísland úr
NATO og herinn burt, hljóma
kröftuglega um allt land á næsta
ári þegar 40 ár eru liðin frá því að
þjóðin var hneppt í herfjötra.
Reykjavík, 11. október 1988
Gu&mundur Georgsson er læknir í
Reykjavík. Hann er þekktur fyrir
baróttu gegn herstö&vum á fs-
landi.
Mi&vikudagur 12. október 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5