Þjóðviljinn - 30.11.1988, Blaðsíða 8

BÆKUR
Ádeilu-
ritog
hug-
velqa...
Heidi Tuft
Krabbamein - viðbrögð - ábyrgð,
angist - sorg?
Þýðandi: Eiríkur Brynjólfsson
192 bls.
Tákn, 1988.
Þessi bók skiptist í þrjá hluta.
Fyrsti hlutinn, um helmingur
bókarinnar, er reynslusaga ungr-
ar konu sem fær brjóstkrabba-
mein. Annar hlutinn er fræðslu-
efni um orsakir krabbameins. í
síðasta hluta bókarinnar eru svo
kenningar höfundar studdar
heimildum úr mörgum áttum um
hvernig lækna megi krabbamein.
Rauði þráðurinn í bókinni er
undinn úr þeirri reynslu sem lýst
er í fyrsta hlutanum. Vonbrigð-
um höfundar með reynslu sína af
þeim aðferðum sem beitt var
gegn sjúkdómnum innan norska
Flóttinn úr sjúkrahúsinu (mynd eftir Weber).
heilbrigðiskerfisins. Þjáningum
og niðurlægingu sem hún reynir í
meðferðinni. Orvæntingarfullum
viðbrögðum þegar sjúkdómurinn
tekur sig upp aftur og efi vaknar
um meðferðina: „Ég sá í skýrara
ljósi hvað aðferðir læknanna
voru skaðlegar: Fjarlægja,
brenna burt. Eyðileggja. Veikja.
Á sama tíma réðu þeir ekki yfir
einni einustu aðferð sem gat
byggt upp líkama minn á ný... Ég
vildi vernda það heilbrigða í mér.
Þess vegna hafnaði ég fleiri erfið-
um meðferðum fyrir brjóst-
krabbasjúklinga. Ég hafnaði því
að láta geisla móðurlífið. Ég
hafnaði meðferð með andöstróg-
enlyfjum. Ég hafnaði staðbund-
inni geislun þegar bakslag kom í
þriðja og fjórða sinn.“
í lok reynslusögunnar er síðan
sagt frá því hvernig höfundurinn
byrjar að feta eigin leiðir í barátt-
unni við sjúkdóminn. Fer með
manni sínum á hjálparstöð fyrir
krabbameinssjúklinga þar sem
svipuð sjónarmið virðast ríkja og
í samhjálparmeðferð gegn
drykkjusýki: „Hér voru ekki
hvítar yfirhafnir eða
dauðhreinsuð herbergi, ekki
gangar þar sem þefur af lyfjum og
| þvottaefni barst móti manni. Hér
voru ávaxtaskálar út um allt og
diskar með hnetum, fræjum,
möndlum og rúsínum. Hérna
ríkti ekki kyrrð agans og skipu-
lagsins, heldur var andrúmsloftið
fullt bjartsýni og vinsemdar.
Fyrsta hugsun mín var: Hér vil ég
vera.“
Fræðslukaflarnir, sem á eftir
fylgja, miðast svo við að sannfæra
lesandann um ágæti þeirrar leiðar
sem höfundurinn velur. Með því
að greina frá rannsóknaniður-
stöðum og athugunum úr ýmsum
áttum er lögð áhersla á áhrif um-
hverfis, lífsstfls, fæðu, iífsvið-
horfa, tilfinninga og tengsla við
annað fólk þegar skyggnst er eftir
orsökum krabbameins - og reynt
að hemja það og lækna með eigin
aðferðum. Jafnframt eru dregnar
fram margháttaðar röksemdir
gegn hefðbundnum viðhorfum
og aðferðum sem beitt er í
krabbameinsleit og krabba-
meinsmeðferð í vestrænum iðn-
ríkjum og m.a. fullyrt undir lok-
in: „Aldrei hefur sannast að líf-
slíkur þeirra sem gangast undir
hefðbundnar læknisaðgerðir séu
meiri en hinna sem enga meðferð
fá.“
Þetta er fyrst og fremst ádeilu-
rit - og hugvekja. Bókin fellur í
flokk fjölmargra rita sem gefin
eru út um þessar mundir austan
hafs og vestan um gildi hollustu-
samlegs mataræðis, hreyfingar,
djúpraröndunar, slökunar, skap-
andi og skemmtilegs starfs og lífs-
viðhorfs og góðra samskipta fólks
fyrir heilsuna. Hér bætist raunar
við kenning um lækningamátt
þess að taka slíka stefnu en hún er
HAFRANNSÓKNIR VIÐ
ÍSLAND Jón Jónsson
Fyrra bindi af sögu hafrannsókna við ísland, rakin frá önd-
verðu til 1937. Þar er fyrst greint frá skrifum íslenskra og
erlendra höfunda um fiska og aðra sjávarbúa og lífríki hafs-
ins kringum landið í fornum ritum, síðan hefst hafrannsókna-
þáttur útlendinga á 19. öld og smám saman verða rannsókn-
ir þessar umfangsmeiri og vísindalegri og hlutur íslendinga
í þeim vex, uns þeir gerast jafnokar erlendra vísindamanna
í fiskifræði og hafrannsóknum.
Höfundur Hafrannsókna við ísland er dr. Jón Jónsson fiski-
fræðingur, fyrrum forstjóri Hafrannsóknastofnunar. Hefur
hann ráðist í stórvirki með riti þessu og lagt drög að því lengi.
Bókin er prýdd fjölda mynda, m.a. litmynda
úr handritum.
Bókaútgáfa
/MENNING4RSJOÐS
SKÁLHOLTSSTÍG 7. REYKJAVÍK • SÍMI 6218 22
GÓÐ BÓK ER GERSEMI
heldur ekki sjaldséð lengur í slík-
um bókum.
Helsti galli bókarinnar virðist
mér sá að meginboðskapurinn er
endurtekinn heldur oft. í fyrsta
hlutanum gefst tækifæri til að
reyna að gera persónur lifandi og
hugleiknar lesandanum en þær
eru allar í þoku, einkum „Íífs-
förunauturinn". Fræðsluefnið
mætti setja skipulegar fram og
þeim sem kynnu að óska eftir
skipulegri heimildaskrá til þess
að geta pantað bækur og lesið sér
nánar tii um eitthvað verður ekki
að ósk sinni.
Þýðingin er vel af hendi leyst.
Þess vegna finnst mér skrítið að
rekast þarna á orðið meðferð í
fleirtölu. Og ónákvæmni eins og
það að hið mikla grundvallarrit
Ivan Illich, Limits to Medicine -
Medical Nemesis: The Expropri-
ation of Health, skuli í textanum
nefnt Medisinsk Nemesis. Önnur
rit, sem vitnað er til, fá að halda
frummálstitlinum.
Umrædd bók nefnist á frum-
málinu Min kreft - mit ansvar? og
kom út 1986. Höfundurinn er sál-
fræðingur, fædd 1947. í formála
er greint frá því að hún lifi og hafi
skrifað aðra bók.
Hörður Bergmann
16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 30. nóvember 1988
Óvœnt œvintýri
úr óvœntri átt
Út er komið hjá Æskunni safn
ævintýra eftir Ólaf M. Jóhannes-
son, Óvænt ævintýri, mynd-
skreytt af höfundi. Ólafur gaf út
kiljuna Stjórnandann í fyrra en er
líklega kunnastur sem höfundur
þáttar um fjölmiðla í Morgun-
blaðinu. Þar hefur Ólafur marg-
sinnis fjallað af einurð og alvöru
um barnaefni ljósvakafjölmiðla
og er því ef til vill ekki undarlegt
þótt hann spreyti sig á að skrifa
fyrir börn. Það er alltaf gleðiefni
þegar ritfærir menn leggja rækt
við bókmenntir handa börnum,
en slíkar bókmenntir vilja oft
verða út undan og oftar en ekki
eru minni kröfur gerðar til þeirra
en annarra bókmennta.
Ólafur ræðst ekki á garðinn þar
sem hann er lægstur er hann hefst
handa við að semj a ævintýri. Góð
sígild ævintýri hafa fágast í
munnmælum kynslóðum saman
og þeir eru ekki margir sem hafa
valdið því að semja fullboðleg
ævintýri. Mörg ævintýra H. C.
Andersens standast þó fyllilega
samanburð við ævintýri munn-
legrar geymdar. Nafn Muggs
kemur einnig upp í hugann, en
hann hitti í mark með hinu ein-
falda en yndislega ævintýri um
Dimmalimm. Og nú spreytir
Ólafur M. Jóhannesson sig á
þessu erfiða bókmenntaformi.
Óvænt ævintýri eru sjö að tölu.
Þar verða á vegi risar, dvergar,
galdrakarlar, töfrastafir, álög og
draumar, sígildur efniviður
ævintýra. Höfundur nýtur þess
greinilega að leika sér að þessum
efniviði. Ég er samt ekki frá því
að Óvænt ævintýri hefðu mátt
sjóast ögn lengur í meðförum
höfundar því þrátt fyrir marga
kosti eru þau dálítið laus í sér.
Sögusviðið er heimur ímyndun-
araflsins og fantasíunnar þar sem
ótrúlegustu hlutir geta gerst og
gerast, Ólafur notar glitþræði
ævintýranna en vanrækir dálítið
undirstöðuna, það sem býr að
baki, það sem leynist undir glit-
vefnaðinum og ber hann uppi. En
ekki vantar það, frásögnin er
fjörleg og kvik og lesandanum
leiðist aldrei. Auk þess eru
myndir Ólafs hreint prýðilegar,
falla vel að sögunum og koma á
réttum stöðum í texta. Það er ein-
hver suðrænn blær yfir flestum
þeirra, það er létt yfir þeim, þótt
ef til viil hefði mátt lita þær ögn
Ein af myndum höfundar.
meira (eins og gert er á bókar-
kápu) og gera þær svolítið ævin-
týralegri í útfærslu. Bernskur les-
andi hefði ef til vill óskað sér
skarpari myndskreytingar sem
staðfesti meira af því sem birtist í
textanum, en greinilegt er að
Ólafur er býsna góður teiknari.
Útlit bókarinnar er til fyrir-
myndar, letur gott og auðlesið og
eins og áður sagði, myndskreytt
með ágætum. Aftur á móti sakn-
aði ég efnisyfirlits, en það er
nauðsynlegt í ævintýrasafni af
þessu tagi svo hægt sé að fletta
upp á stöku ævintýri. Önnur að-
finnsla mín varðar stafsetningu.
Mér finnst truflandi að nota ekki
hefðbundinn rithátt í svo lýrfsk-
um texta sem þessum. Hér á ég
við aðra persónu fleirtölu: Kom-
iði o.s.frv. Til hvers? Önnur að-
finnsla, öllu þyngri: í ævintýrinu
um svartþröstinn kveður téður
fugl „dirrindí" sem ég hélt að
lóan okkar þjóðlega ætti einka-
rétt á.
Er ég ein um það?
Olöf Pétursdóttir