Þjóðviljinn - 17.12.1988, Side 10

BvCKUR
Þórarinn er
sjálfum sérlíkur
Frumlegur, fyndinn, hlýr.
- Einfaldlega góður.
„Bækurfallaeinogein
allarsamanholastein!"
Rmm fyrstu bækur Þórarins fást nú í einu fallegu
bindi og á verði einnar: Kvæði, Disneyrímur,
Erindi, Ofsögum sagt og Kyrr kjör.
500 blaðsíður með skemmtilegum kvæðum og
sögum.
Síðumúla 7-9. Sími 688577. Laugavegi 18. Sími 15199-24240.
Lesið
Bjöm Th.Björnsson:
Minningarmörk í Hólavailakirkju-
garði.
Ljósmyndun Pjetur Þ. Maack.
Mál og menning 1988.
Björn Th. Björnsson hefur haft
þann sið að fara með nemendur
sína i listasögu í „stærsta minja-
safn Reykjavíkur" - í kirkjugarð-
inn við Suðurgötu. Hann segirfrá
því í eftirmála þessarar bókar, að
þeim hafi sumum fundist slíkur
leiðangur næsta óþarfur - áður
en hann varfarinn. En þeim mun
fróðlegri þegar á hólminn kom.
Nú hefur Björn tekið saman
mikla bók og vandlega myndum
prýdda um þennan ágæta kirkju-
garð, sem er reyndar 150 ára á
þessum vetri. f>að var seint á ár-
inu 1838 að loksins tókst að velja
lík það, sem verðugt væri til að
fara fyrst í nýjan grafreit
Reykvíkinga, sem ærið basl og
skriffinnsku hafði kostað að
koma upp: „svo vildi til þetta
haust, að það voru ekki nema fá-
tæklingsræflar sem skildu við
þetta jarðlíf og alls ekki trúandi
fyrir svo nýjum og rokdýrum
garði til frambúðar“. En loks var
á þann hnút höggvið með andláti
Guðrúnar, ekkju Stefáns Step-
hensens amtmanns og síðar eigin-
konu Þórðar Sveinbjörnssonar
yfirdómara- og til hennar útfarar
og vígslu garðsins mættu á annað
þúsund manns. Það voru fleiri en
bjuggu þá í Reykjavík og Sel-
tjarnarneshreppi; annar eins
mannsöfnuður hafði ekki sést á
íslandi í langan tíma.
Þessi atvik minna í sjálfu sér á
ýmislegt það sem gerir það að
verkum að freistandi getur verið
að lesa bók um kirkjugarð.
Kirkjugarður er mikil saga af efni
gerð: það er hægt að leggja út af
því t.d. hvern umbúnað grafirnar
fengu, það er vikið að hjátrú
tengdri „vökumanni“ (þeim sem
Björn Th Björnsson á vettvangi.
fyrst er greftraður í nýjum kirkju-
garði). Inn í málið blandast þjóð-
félagsástandið (hver er verðug-
ur?). Og við erum einnig minnt á
það rækilega, hve fátækt þetta
land er fyrir hálfri annarri öld:
það hefur ekki verið efnt til meiri
skemmtunar og hátíðar lengi en
jarðarfarar.
Og svo sannarlega kann Björn
Th. Björnsson úr öllum þeim
þráðum að spinna. Hann er
grúskarinn sem kemur upp um
höfunda legsteina og finnur týnd
leiði. Hann er leikskáldið sem
sviðsetur sögulegar jarðarfarir.
Hann er listfræðingurinn sem
rekur fyrir okkur merkingu
tákna, merkja og myndgervinga:
hvað merkir handaband, brotin
súla, rós, askur Yggdrasils, eða
gyðingastjarnan á minningar-
merkjunum? Hann er. þjóðfé-
lagsrýnir sem les stéttanna
greiningu af gröfum dauðra. Og
hann er fyrst og síðast hinn fund-
vísi höfundur, sem ekki hikar við
að stefna saman heimildum úr
ólíkustu áttum og gleymir hvorki
rómantískum ástum, þjóðtrú,
stórslysum né spaugilegum upp-
ákomum. Og allt er þetta saman
skrifað á ilmandi málfari sem
fleytir lesandanum vel yfir fróð-
leikinn, líka þegar hann gerist
hvað þurrlegastur.
Myndir eru margar í bókinni,
sem fyrr segir, og er Pjetur Þ.
Maack höfundur þeirra. Mynd-
akosturinn sameinar vel fegurð
og nytsemd og það er vel til fund-
ið að hafa myndirnar svart-hvítar
en láta ekki undan freistingum
glæsilegrar litprentunar, sem er á
góðri leið með að gera alla
skapaða hluti glansmikla og dí-
sæta.
Árni Bergmann
kirkju-
garði
SMÁSAGNAUPP-
SKERA LEIKSKÁLDS
Agnar Þórðarson.
Sáð í sandinn.
Níu sögur.
Menningarsjóður 1988
Agnar Þórðarson, sem menn
þekkja best af leikritum hans,
hefur ekki áður gefið út smá-
sögur. Þær níu sögur sem nú
koma á bók eru allt frá upphafi
ritferils hans og bera flestar svip
af frásagnarsiðum fímmta og
sjötta áratugarins. Hefðin er
sterk: hvort sem væri í nokkuð
föstum líkingum: snjóflygsurnar
koma svífandi eins og fiðrildi,
lanaslag líður hjá eins og ævintýri
í myndatylk eða rennur gegnum
vitundina eins og hvítsvört filma
á tjaldi (sagan „Bréf sem kom of
seint“). Eða þá í sjálfu sögu-
mynstrinu: ástin ogdauðinn mæt-
ast á berklahæli og það er mjög
raunalegt en samt skal gæta hóf-
stillingar (sama saga). Segja sem
fæst, spara - en reyna þó að láta
umtalsverð tíðindi eða dóma
vaka undir yfirborðinu og ieita á
lesandann. Eins og tekst allvel í
sögu eins og „Þjófurinn" en
kannski síður í sögunni „Mikið
voðalega á fólkið bágt“ þar sem
fínu borgarahjónin vorkenna
Kleppsmanni en við eigum að
vorkenna þeim.
Sumar þessar sögur eru heldur
léttvægar en meiripartur þeirra
nýtur góðs af hæfni höfundar til
að ná með einföldum ráðum utan
um atvik og sannleika þeirra.
.
Agnar Þórðarson
Einna matarmest er fyrsta og
lengsta saga bókarinnar, „Sáð í
veikleika,“sem lýsir af góðu
næmi tveim konum íslenskum
sem komnar eru til Parísar að
sækja ösku vinkonu þeirra
beggja, og önnur þeirra færir erf-
iða fórn minningunni um gamla
vináttu og ást sem koinst ekki út
úr grunsemd og þögn meðan tími
var til.
Árni Bergmann
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN