Þjóðviljinn - 17.12.1988, Qupperneq 11

BÆKUR
BOKflFORLflGSBÓK
I FRASOGUR
FÆRANDI
eftir Richardt Ryel
Höfundur kemur víða við á ferðum
sínum um fjariæg lönd og vekur
jafnframt athygli á ýmsum áhuga-
verðum efnum, sem honum eru ofar-
lega í huga.
Bókin er 31 kafli, þar er sannartega
margt i frásögur færandi úr lifi ís-
lendings og heimsborgara, sem
dvalist hefur eriendis um áratuga
skeið.
Þá var ég ungur
Njörður P. Njarðvík.
I flæðarmálinu.
Iðunn 1988.
f eftirmála segir höfundur að
þessir þættir séu að nokkru leyti
sjálfsævisögulegir. Honum fer
sem mörgum öðrum: fyrreða síð-
ar færir hödundur sér í nyt endur-
minningar frá þeim bernskutíma,
þegar meira gerist á einni viku en
síðar á tíu árum. Vegna þess að
allt er nýtt. Og vegna þess að þá
gilda engin hagnýt eða rökvís
lögmál um það hvað er stórt og
hvað er smátt.
í flæðarmálinu geymir stutta
þætti sem hver um sig á sér tölvert
sjálfstæði, en um leið segja þeir í
heild ákveðna sögu: drengur
vaknar til lífsins. Hver þáttur
segir frá vissum áfanga á þeirri
braut, kannski eru tíðindin í
sjálfu sér ekki stór, en við sætt-
umst auðveldlega á það að þau
skipti máli í því lífi sem lýst er.
Hvort sem væri sú kátlega upp-
hefð drengsins að flugmenn hafa
komið og gefið honum banana
(sem hann má til með að éta á
sjálfu aðaltorgi kaupstaðarins)
eða sú dapurlega upphefð hans,
að hann er sá eini sem getur talað
föður sinn í svefn og út úr
drykkjutúrum. (Þættirnir „Ban-
ani af himnum" og „ Vinur. Má ég
segja það?“) í þessum þáttum
koma kostir þáttanna skýrt fram:
góð skipulagning efnis, sparsemi,
Hlaut f fangið
hrið og frosf
Sveinn frá Elivogum.
Andstæður. Ljóðasafn.
Skuggsjá 1988.
Bók þess geymir allstórt úrval
kvæða og vísna Sveins frá Elivog-
um sem sonur hans, Auðunn
Bragi Sveinsson, hefur saman
tekið. Hann skrifar og greina-
góðan formála um föður sinn og
skáldskap hans.
f suttu máli er sagt er hverjum
manni ávinningur af því að kynn-
ast slíkri bók. Ekki bara vegna
þess að Sveinn frá Elivogum er
vísnasmiður ágætur, ekki síst í
heiftarvísum sínum:
Þín er skitin skáldaflík
sködduð, bitin, núin
dauðum rituræfli lík
rotin, slitin fúin.
Ekki bara vegna þess að þegar
honum tekst vel til getur hann
látið undarlega mikið rúmast
innan ramma einnar vísu - eins
og þegar hann yrkir um Skúla
Thoroddsen:
Nú er Skúla komið kvöld
kempan horfin vorum sjónum
Þó að hríði í heila öld
harðsporarnir sjást í snjónum.
Ekki bara vegna þess arna. Held-
ur vegna þess að safnið segir í
sjálfu sér mikla sögu um ísienska
hagyrðinga og um þá alþýðum-
enningu sem þeir eru upp úr
sprottnir.
Andstæður segja frá tog-
streitunni endalausu milli hag-
yrðingsins, sem yrkir kannski of
mikið, sem flýtur á leikni sinni,
sem fetar í fótspor þjóðskálda, og
skáldsins sem á sér drjúgt stolt,
veit að honum tekst öðru hvoru
vel upp, að hann á eitthvað sem
ekki er f vörslu hinna. Bókin segir
líka frá togstreitunni milli hins fá-
tæka manns, sem gjarna vill grípa
til orðsins brands þegar hann er
órétti beittur - og svo þess góða
granna sem fylgir samferða-
mönnum úr hlaði eða heilsar á
vini sín:
Nœr af manni ber ég blak
brosir enginn kjaftur
en ef grannans bít ég bak
í bollan fœ ég aftur
Og síðast en ekki síst lýsir bókin
„andstæðum" milli bóndans sem
finnst hann á rangri hillu og grátt
leikinn af aðstæðum og bóndans
sem á sitt einyrkjastolt og sitt
„konungsríki á vorin“. Og allt
kemur þetta saman með eftir-
minnilegum hætti í kvæðinu Á
slætti, þar sem íslenskur smá-
bóndi afgreiðir á sinn hátt það
eilífðarstef sem stórskáldin hafa
verið að spinna allt frá dögum
Hórasar:
Fúslega hef ég fcerri kindur
og föt sem gengin eru úr móð
en að lítið logasindur
lagt ei geti í bragasjóð.
Því þegar hinsta kemur kallið
kynni einhver máske að sjá
að þar væri ei aðeins fallið
aðsópslítið bóndastrá
heldur sá sem hjó og lagði
hæfði margt er til hann skaut...
Vitanlega er margt í þessari
bók sem sætir litlum tíðindum.
Vitanlega má lengi skera niður,
þétta - og þar með lyfta skáldinu í
huga lesanda. En sem fyrr segir:
þetta er hin ángjulegasta bók
fyrir þá sem taugar hafa til ís-
lenskrar kveðskaparhefðar og al-
þýðumenningar. Og látum því
ameni á eftir efninu fylgja þessa
vísu hér, sem ort er fyrir nær
fjörtfu árum, en hljómar ein-
hvem veginn svo undarlega nú-
tfmalega:
Eftir því sem hækka hús
og herrar oftar þinga
skriður meiri skuldalús
á skrokkum íslendinga
Áni
agi sem gætir þess að ekki sé
fleira sagt en hægt er að standa
við. Agi sem ræður því til dæmis
að miklum harmi drengs (hund-
urinn hans er skotinn) er lýst með
þessum hætti hér:
„Drengurinn settist á stein og
horfði tómum augum á hundinn
sinn. Ekkert gat hann sagt. Engu
gat hann breytt, Enginn hlustaði
á hann. Hann gat ekkert gert.
Bara setið máttlaus og horft á
hundinn sinn.“
Að vísu bregst þessi agi stund-
um. Til dæmis er í lok tveggja
þátta látið undan þeirri freistingu
að segja of margt. Þegar tvítekið
er í lok annars hóftstillts þáttar
um ástafundinn fyrsta að el-
skendur séu eigin ljósgjafar í
myrkrinu. Og þegar lokið er sam-
tali drengsins við píanókenna-
rann um hin stærstu mál - þá
hefði farið betur að setja punkt
en hnykkja á með staðhæfingum
um að nú hefði drengurinn
„eignast ný augu til að skynja
undursamlega veröld sem hann
vissi ekki áður að væri til“.
Það getur líka komið fyrir að
lesandinn óski þess að aginn hvfli
sig og höfundur bregði meir á
leik, einkum þegar jafngott tæki-
færi gefst til og í prakkarasögunni
af hugvitsamlegu rafmagnsleysi,
sem unglingur sögunnar kemur á
undir stjórn vinar síns.
Best reynist aðferð Njarðar í
þætti á borð við „Rauð nótt -
hvítur dagur“, þar sem hófstilling
og nákvæmni sýna upplifunum
drengsins andspænis dauða og
lffsháska þá virðingu sem vert er.
Árni Bergmann
Spennusaga
frá Afríku
Fálkinn flýgur sem ísafold gef-
ur út myndar ásamt bókunum
Menn með mönnum og Englar
gráta þriggja bóka flokk sem
fjallar um sókn hvítra manna inn í
gjörólíkan menningarheim
svarta kynstofnsins.
Höfundurinn Wilbur Smith er
margfaldur metsöluhöfundur um
heim allan. Hann er fæddur í
Suður-Afríku og býr þar í hlíðum
Borðfjalls í Höfðaborg. Hann
þekkir öðrum betur sögu Suður-
Afríku, náttúru landsins og
menningu þjóðanna sem það
byggja.
Þýðandi bókarinnar er Ásgeir
Ingólfsson.
Um efni hennar segir svo í
bókarkynningu:
Systkinin Zouga og Robyn
Ballantyne áttu þann draum sam-
eiginlegan að komast til Afríku,
þangað sem rætur þeirra lágu.
Faðir þeirra, Fuller Ballant-
yne, hafði verið trúboði og land-
könnuður og dvalist langdvölum í
hinni svörtu álfu. Nú var hann
horfinn, ekkert hafði til hans
spurst árum saman.
Er systkinin höfðu aflað farar-
eyris og tilskilinna leyfa lögðu
þau upp frá Bretlandsströnd á vit
hins óþekkta.

vöro i\r«i 4
Gtólegar enskar og ameákar bækur til j^jafci
Bókabúð Steinars, Bergstaðastræti 7.