Þjóðviljinn - 12.01.1989, Blaðsíða 7

VIÐHORF
Æðri og óæðii þröngsýni
Samúel Örn Erlingsson skrifar opið bréftil Stefáns Ingólfssonar
Kæri vin. Ég mátti til með 'að
reyna að skýra fyrir þér og þeim
sem lásu greinina þína í Þjóðvilj-
anum 5. janúar að hann „Stóra-
sannleik" er nú ekki einfalt að
finna eins og menn halda, jafnvel
þó skipulega og fræðilega sé
leitað. Ekki trúi ég að þú létir það
heldur vera ef ég „afgreiddi"
svona í einu vetfangi verkfræð-
ingastéttina og bæri fyrir mig alk-
alískemmdir?
Við skrifuðumst örlítið á um
kjör íþróttamanns ársins 1984. Þá
reyndi ég að útskýra hvaða
augum íþróttafréttamenn líta á
afrek ársins og hvernig þeir
reyndu að bera íþróttagreinar
saman. Ég reyni ekki nú að ræða
1984, ég er búinn að því, en þú
getur ekki látið vera að spila þá
plötu einu sinni enn. Það er þitt
mál.
Svo nenni ég ekki Stefán, að
munnhöggvast við þig frekar um
kjör íþróttamanns ársins í fjöl-
miðlum. Ég vil miklu frekar
spjalla við þig um þessi mál yfir
kaffibolla í góðu tómi.
Lítum á nokkur dæmi úr rit-
smíð þinni:
„Við val íþróttamanns ársins
ríkja fordómar og þröngsýni.
íþróttafréttaritarar velja karl-
mann úr „viðurkenndri" íþrótta-
grein til að bera þennan titil.
Konur, unglingar, fatlað fólk og
karlmenn sem ekki leggja stund á
frjálsar íþróttir, knattspyrnu,
handknattleik, sund, eða
kraftlyftingar eru útilokuð frá
titlinum “. „... íþróttafréttaritar-
ar, sem flestallir eru karlmenn
hafa hins vegar frá fyrstu tíð talið
kvennaíþróttir óæðri karlaíþrótt-
um“. ... „Það verðuraðgagnrýna
tvöfeldni íþróttafréttaritara... “
Og fleira og fleira og fleira þar
sem hvorki er sparað að geta þess
hvað sé „best“, hvað sé „sann-
mæli“, „gjaldgengi“, „minnkun“
og svo framvegís og svo framveg-
is.
Kjörið sjálft
Kjör íþróttamanns ársins er
hefð til 33 ára. íþróttafréttamenn
leggja metnað sinn í það nú sem
fyrr að kjósa íþróttamann ársins
samkvæmt bestu samvisku, sam-
kvæmt þeim gögnum sem þeir
búa yfir og samkvæmt gildismati
sem byggist á umfjöllun þeirra og
þekkingu á afreksíþróttum. Það
er rétt að gleyma ekki því að kjör-
ið er íþróttafréttamanna, sér-
fræðinganna. Aðrir kjósa
Karlrembusvín
og æðri greinar
Við skulum byrja á því sem
kom mér til að pára þér þessar
línur, þröngsýninni og fordó-
munum. Það er verst að þröng-
sýnin þjáir þig svo í allri röksemd-
afærslunni að þú sérð ekki
skóginn fyrir trjánum. Er það úti-
lokun á íþróttagreinum, að
landinn stendur sig betur í
sumum greinum en öðrum?
Heldurðu að það sé tilviljun að
menn standa sig oftast áfram vel í
þeim greinum þar sem árangur-
borið hefur af öðrum íþróttaaf-
rekum hvers árs á íslandi frá
1964? Ekki trúi ég því að sú staðr-
eynd að fleiri karlar eru verk-
fræðingar hér en konur hafi af-
gerandi áhrif á viðhorf verkfræð-
inga til jafnréttis kynjanna. Nei,
svona skýringar eru ódýrar og
ekki sæmandi vísindalega þen-
kjandi mönnum. Það hefur hins
vegar verið bent á það margsinn-
is, að konur fá ekki þann stuðn-
ing og þá áherslu í íþrótta-
hreyfingunni sem skyldi til afr-
eka. Ég útiloka auðvitað ekki að
mistök geti hafa átt sér stað við
„Mitt vandamál er líklega það að ég sé marga
afreksmenn á mínum sjóndeildarhring og
dáist aðþeim. Þess vegnaþarfég að gera upp
hug minn. Þaðþurfa íþróttafréttamenn að
gera, ogsœtta sig við lýðrœðislega
niðurstöðu. “
íþróttamann ársins í hverri grein,
hver samkvæmt eigin reglum eða
tilviljanakennt. Enn aðrir kjósa
menn ársins, það er öllum frjálst.
Og það er reginmunur á því hvað
almenningur kýs og því sem
íþróttafréttamenn kjósa. íþrótta-
fréttamenn hafa öll gögn, og allt
árið til að skoða. Þeir eru
atvinnumenn.
Og það ættirðu að vita Stefán
minn að enginn er meiri maður
að því af kalla þá illum nöfnum
eða eigna illa eiginleika sem ekki
hafa sömu skoðun og maður
sjálfur. Það verður ekki reiknað
út með neinum prósentum, en er
jafngilt fyrir því.
mn næst? Þetta veistu ljúfur, afr-
eksmenn hvetja beint og óbeint
til afreka, eða hefur júdói farið
aftur frá 1984? Ef við berum nú
saman tvo íþróttamenn sem báðir
hafa unnið bestu afrek í sinni
grein hér á landi, þá eru þeir jafn-
ir, og þá verður að líta út fyrir
landsteinana. Vinni annar afrek á
alþjóðamælikvarða en hinn ekki,
er svarið fengið. Þess vegna getur
það verið alveg rétt að vera eins
og þú, að raða greinum upp í
flokka. En það kalla ég ekki for-
dóma og þröngsýni, heldur skyn-
semi og samviskusemi.
Er það útilokun á kvenfólki, að
kona hefur ekki unnið afrek sem
kjörið í gegnum árin, en hver er
maður til að mæla svoleiðis hluti?
Og að sönnu mættu íþróttafrétta-
menn gefa konum meiri gaum.
En þeim fer fram í því sem öðr-
um. Altént hafa menn lagt sig
fram af samviskusemi við kjörið,
það er klárt.
Eru fatlaðir
útilokaðir?
En þá komum við að því sem
veldur reiði þinni. Því sem þú
kallar fordóma íþróttafrétta-
manna gagnvart fötluðum. Er
það ekki rétt skilið hjá mér að þú
hafir talað um jafnrétti fötluðum
til handa, ekki forréttindi? Er
kannski íþróttamaður sjálfkjör-
inn til viðurkenningar vegna þess
eins að hann er fatlaður? Nei,
svarar þú, hann Haukur vann
besta afrekið 1988. Miklir menn
erum við Hrólfur minn, sagði
karlinn um árið, og vissi allt og
gat allt. Ég gæti svosem sagt þér
hvað væri „besta“ húsið í Reykja-
vík vegna þess að ég dáðist að
því, en heldurðu að þú gætir
hugsanlega vitað betur, verk-
fræðingurinn? Það er ég viss um.
Svo væri nú bara hitt, hvort við
gætum ekki haft jafnrétt fyrir
okkur, bara haft hvor sína skoð-
unina. Og það er mergurinn
málsins, nítján samviskusamir
íþróttafréttamenn völdu hver
fýrir sig. Atkvæði voru talin, og
útkoman lýðræðisleg. Þinn mað-
ur, Haukur Gunnarsson varð
þriðji, á eftir tveimur frábærum
íþróttamönnum og á undan 8 frá-
bærum íþróttamönnum sem kall-
aðir voru til eftir kjörið og heið-
raðir. Og ég þykist vita að
Haukur hafi verið bæði ánægður
ogstoltur, allt þar til aðrir fóru að
þyrla upp mold.
En hvers vegna voru þá ekki
íþróttafréttamennirnir sammála
mér? spyrð þú. Og ég ætla að
reyna að útskýra það, þó ég eigi á
hættu að fá fordóma og þröng-
sýnisstimpilinn prívat og per-
sónulega í staðinn fyrir að vera
bara einn af 19 fordómafullum og
þröngsýnum íþróttafrétta-
mönnum. Og það þó ég eigi það á
hættu að vera sakaður um að vera
á móti Hauki Gunnarssyni, hafa
unnið gegn honum, útilokað
hann og lítilsvirt. Þetta eru nú
launin fyrir að reyna að standa
myndarlega að viðburði sem ta-
linn er um gjörvalla íþrótta-
hreyfinguna einn sá merkasti á
Listarstol a Alþingi
Guðrún Agnarsdóttir skrifar ™
Nokkrar fréttir hafa orðið af
veitingu heiðurslauna listamanna
á Alþingi nýlega.
Þjóðviljinn sá ástæðu til þess
að viðhafa villandi fréttaflutning
af þessu tilefni sem þörf er að
leiðrétta og ræða nánar.
Heiðurslaun listamanna eru
jafnan veitt af Alþingi árlega í
tengslum við afgreiðslu fjárlaga.
Menntamálanefndir beggja þing-
deilda hafa ákveðið á sameigin-
legum fundi hverjir skuli hljóta
þessi laun.
Við afgreiðslu fjárlaga fyrir ári
var engum nýjum listamönnum
bætt við hóp þeirra sem fyrir
voru. Við afgreiðslu fjárlaga nú í
janúar var enginn ágreiningur
meðal nefndarmanna og voru 4
nýir einstaklingar valdir að und-
angenginni skoðanakönnun á
fundi nefndanna.
Nokkru eftir að þessi úrslit
voru kunn gerðu ýmsir ráðherrar
sér grein fyrir því að meðal hinna
útvöldu voru ekki a.m.k. 2 þeir
listamenn sem þóttu meira en
maklegir til slíkrar útnefningar.
Hinir óánægðu reyndu þá að leita
leiða til þess að betrumbæta val
menntamálanefndanna og vildu
bera fram tillögu um að bæta
þessum listamönnum í hópinn.
Fulltrúar flokkanna í
menntamálanefndum og margir
aðrir þingmenn, m.a. þingmenn
stjórnarflokkanna voru mjög
ósáttir við þessi vinnubrögð og
lýstu reiði sinni yfir því að þannig
ætti að ógilda þau störf sem
nefndirnar höfðu unnið. Þing-
konur Kvennalistans töldu eðli-
legt að beiðni um endurskoðun
yrði beint til
menntamálanefndanna. Að öðr-
um kosti myndu þeir sem beitt
höfðu sér í málinu bera fram
breytingartillögu sem Alþingi
hygli manna að því hvernig staðið
er að vali listamanna í hópi
heiðurslaunaþega þjóðarinnar.
Það er að mínu mati afar hæpið
að alþingismönnum skuli ætlað
að útnefna einn listamann um-
fram annan til sérstakra heiðurs-
launa. Kjörnir fulltrúar hafa eng-
taka tillit til mismunandi list-
greina eru þó engar skýrar reglur
til um það eftir hvaða forsendum
skuli farið við slíkt val. Er því eins
víst að þar geti ráðið vaii per-
sónulegur smekkur eða kynni
manna, jafnvel fagleg þekking
eða þroskað skynbragð á listir
„Við afgreiðslufjárlaga nú í janúar varenginn
ágreiningur meðal nefndarmanna og voru
fjórir nýir einstaklingar valdir að undangeng-
inni skoðanakönnun áfundi nefndanna. “
gæti tekið afstöðu til. Það varð
ekki úr og Alþingi samþykkti til-
lögu menntamálanefnda beggja
deilda um heiðurslaun til 4 nýrra
listamanna auk þeirra 13 sem
fyrir voru. Af gefnu tilefni skal
það tekið skýrt fram að þingkon-
ur Kvennalistans beittu sér aldrei
gegn því að slík tillaga yrði borin
undir Alþingi né heldur hefðum
við greitt atkvæði gegn henni.
... bentu á þann sem
þér þykir bestur
Þessi atburðarás á síðustu
dögum þingsins hefur beint at-
ar sérstakar forsendir til þess að
vera samnefnari fjölda annarra
manna hvað listasmekk varðar.
Það hlýtur reyndar ævinlega að
vera mjög erfitt að velja einn til
tvo tugi listamanna umfram aðra
til sérstaks heiðurs og þakklætis
þjóðarinnar. Alltaf verða ein-
hverjir útundan með slíku hátta-
lagi, verðugir fulltrúar sinnar list-
greinar og vont til þess að vita hve
samtíðin torveldar mörgum að
verða spámenn í föðurlandi sínu.
Þó að alþingismenn hafi eflaust
reynt að styðjast við einhverjar
mælistikur í þessum efnum og
ráði ferðinni. Ekki veit ég til þess
að álits Bandalags íslenskra lista-
manna eða aðildafélaga þeirra sé
t.d. leitað við þessi tækifæri og
ekki er þjóðin spurð. Langt er
trúlega síðan rætt hefur verið á
Alþingi hverjir eigi yfirleitt að
hljóta slík heiðurslaun. Eiga þau
að vera viðurkenning fyrir þegar
unnin verk eða stuðningur við þá
sem eru að hefja feril sinn og von-
ir eru bundnar við? Eiga þau að
veitast mönnum tímabundið eða
til frambúðar?
Athyglisvert er þó að allt frá
því að fyrst var farið að veita
heiðurslaun listamanna skuli að-
eins ein kona hafa talist verð slíks
heiðurs, þar til nú að tvær bættust
í hóp þeirra manna sem slík laun
hafa hlotið.
Listamenn lifa líka
á brauði
Það er auðvitað miklu nær og
löngu tímabært að taka launamál
listamanna til gagngerrar endur-
skoðunar. Nær væri að huga að
því hvernig Alþingi og stjórnvöld
styðja þá listsköpun sem er
grundvallarþáttur þeirrar menn-
ingar sem sjálfsmynd þessarar
þjóðar er ofin úr. Nær væri okkur
einnig að huga að því hvernig
staðið er að menningaruppeldi
barnanna okkar. Þar verður
hvert þjóðfélag og hver einstak-
lingur að rækta sinn garð eins og
Birtingur lagði til forðum. Menn-
ing verður aldrei sköpuð aðeins
af fáum þó að sumir kunni að
skara framúr með náðargáfu
sinni og snilld, valda
straumhvörfum og auðga um-
hverfi sitt, gefa því nýjar viðmið-
anir. Öllu máli skiptir þéttni
þeirrar menningar sem þrífst í
hverju þjóðfélagi, grasrótin og
uppeldi fólks til að bera skyn-
bragð á þau menningarverðmæti
sem völ er á og ekki síður, tæki-
færi til að taka þátt í sköpun
menningar. Það kann að vera að
Fimmtudagur 12. janúar 1989 ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 7