Þjóðviljinn - 24.01.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Orrustan
um vextina
Nú fyrir helgina lauk enn einni lotu í þeirri langvinnu orrustu um
vextina sem hér hefur staðið samfellt mörg ár, en harðnað einkum
síðustu mánuði og vikur.
Lotunni lauk með einskonar jafntefli. Bankar hækkuðu vexti
lítillega, en ríkisstjórninni tókst að koma í veg fyrir þá hækkun sem
æstustu hávaxtasinnar Sjálfstæðisflokksins í bankakerfinu höfðu
boðað.
Þær faglegu ástæður sem stjórnendur bankanna færðu fyrir
vaxtahækkuninni voru að verðbólga ykist heldur nú í upphafi árs
og því yrði að fylgja eftir með nafnvaxtahækkun. Þetta er út af fyrir
sig ekki nema rétt. Hitt hefur vakiðfurðu að bankastjórnendur hafa
loftvogina fullkomlega stillta þegar útlit er fyrir að verðbólga aukist
en eru hinsvegar bæöi daufir og dumbir þegar verðbólga minnkar
og vilja þá halda hávöxtunum sínum.
Það er einnig lenska að bera fyrir sig hagsmuni sparifjár-
eigenda, og víst þurfa sparifjáreigendur að fá nokkuð fyrir sinn
snúð. Það er þáttur í heilbrigðri efnahagsstefnu að búa í haginn
fyrir sparnað, bæta þannig innlendan lánamarkað og draga úr
óhófseyðslu og offjárfestingum.
Þegar rætt er um hagsmuni sparifjáreigenda verður hinsvegar
einnig að hafa í huga að það geta ekki talist þeirra hagsmunir að
atvinnufyrirtæki og venjuleg heimili heilla kynslóða séu sett í úlfa-
kreppu vegna hávaxtastefnunnar. Sjálf tryggingin sem sparifjár-
eigandi hefur fyrir varðveislu og ávöxtun síns fjár er einmitt að það
nýtist til ágóða í atvinnulífinu.
Meðal annars þessvegna er ankannalegt að sjá stjórn nýstofn-
aðra Samtaka sparifjáreigenda ganga sérstaklega á fund flokks-
bankastjóra eins ríkisbankans og þakka honum fyrir að halda fram
ónáttúrlegri hávaxtastefnu. Það er sérlega nöturlegt að það skuli
hafa gerst nokkrum dögum eftir að í Ijós kom að fjöldi sparifjár-
eigenda hafði misst 60-70% fjár síns í hávaxtaævintýri eins af
gráu fjárávöxtunarfyrirtækjunum, en um þann atburð hefur stjórn
Samtakanna enn ekki séð ástæðu til að fjalla, ef til vill vegna þess
að í forsvari fyrir samtökin er framkvæmdastjóri annars fyrirtækis
á gráa markaðnum.
I umræðuþætti í útvarpinu á laugardag benti ritstjóri Þjóðlífs á að
ef hérlendir hávaxtamenn hefðu sitt fram hlyti að vera rökrétt að
opna atvinnufyrirtækjum og einstaklingum erlendan lánsfjármark-
að þarsem kostur gæfist á lánum með lægri vöxtum. Innlendir
bankar og grámarkaðsstofur yrðu þá í þeirri ágætu samkeppni
sem þeir segja aðal sitt-vextir mundu þá loksins lúta þeim lcgmái-
um framboðs og eftirspurnar sem talin eru alfa og ómega á
fjármagnsmarkaðnum.
Þetta er að því leyti athyglisvert að þegar slíkar hugmyndir eru
orðaðarferóttaskjálfti um þá menn sem hérlendis ráða bankamál-
um. Þeir vita sem er að hér fer fjármagnsmarkaður eftir brautum
fákeppni, sem er næsti bær við einokun, að kostnaður við íburðar-
mikið úthald bankanna er fjarri allri skynsemi, og að hætt er við því
að hinn háborni íslenski fjármagnsmarkaður mundi hrynja saman
einsog spilaborg ef hann hætti að njóta sérstakrar verndar frá
alvöru lífsins útí heimi.
Enda vita það allir sem vilja vita að andstaðan við þá heilbrigðis-
stefnu ríkisstjórnarinnar að ná vöxtunum niður er fyrst og fremst af
pólitískum toga og ekki faglegum. Sjálfstæðismenn telja það
andstætt náttúrulögmálunum að halda ekki um stjórnartauma á
íslandi og eru staðráðnir í að leggja allt undir við að koma vinstri-
stjórninni frá. Það eitt skiptir þá máli. Raunverulega hagsmuni
sparifjáreigenda telja þeir smáatriði, og það skiptir þá engu þótt
atvinnufyrirtækin séu ein rjúkandi rúst: hér skal hin rótspillta yfir-
stéttarklíka hafa völdin og hananú. Það má þá alltaf pína einhverja
aura útúr Kananum.
Það skiptir miklu að menn átti sig á því hvaða máli orrustan um
vextina skiptir. Það skiptir máli að sparifjáreigendur láti ekki blekkj-
ast af fagurgala fákeppnisstjóranna, og það skiptir einnig miklu að
þeir sem fara með sparifé launafólks í lífeyrissjóðunum líti eftir
heildarhagsmunum launamanna og atvinnulífs.
Fáir mæla lengur með því að ákvarðanir í peningamálum séu
teknar á einum stað í ráðuneyti eða seðlabanka. Hinsvegar eru
stjórnvöld kjörin til að stjórna, og þegar um það er að ræða, einsog
nú, að hávaxtamenn í valdastöðum í kerfinu leggja á samráðin í
nánum tengslum við heiftarstríð Sjálfstæðismanna -þá ber ríkis-
stjórninni að taka í taumana.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
Rík borg,
blankt ríki
Morgunblaðið skrifaði leiðara
á laugardaginn var um saman-
burð á fjárhagsstöðu ríkissjóðs
og Reykjavíkurborgar. Þar var
vitnað í ræðu Davíðs Oddssonar
um fjárhagsáætlun borgarinnar.
En þar stærir borgarstjórinn sig
af því, að Reykjavíkurborg
hækki ekki sína skatta meðan rík-
ið hækki sínar álögur verulega til
að geta komið saman sínum fjár-
lögum.
Morgunblaðið svarar síðan á
sinn hátt þeirri spurningu, hvern-
ig á því stendur að borgin stendur
betur að vígi fjárhagslega en rík-
ið. „Það getur ekki verið náttúru-
lögmál“ segir blaðið. Síðan byrja
sígildar pólitískar æfingar sem
leiða til þess skjótt og auðveld-
lega að það er sannað sem sanna
átti: Reykjavík er efnuð borg
vegna þess að þar stjórnar Davíð
Oddsson og Sjálfstæðisflokkur-
inn „samhentur meirihluti undir
öruggri forystu". En ríkinu
stjórnar samsteypa vinstriflokka
og þá er voðinn vís.
Handónýtur
samanburður
Vitaskuld mætti lengi tína til
stærri og smærri röksemdir gegn
samanburðarfræðum af þessu
tagi. Ríkissjóður íslands á í vök
að verjast og leggst í erlendar lán-
tökur og þessháttar, hvort sem
forsætisráðherrann heitir Þor-
steinn Pálsson eða Steingrímur
Hermannsson. Það sem mestu
máli skiptir í þessu sambandi er
blátt áfram það að höfuðborg er
ekki ríki. Rekstrarvandinn allur
annar, skyldurnar við þegnana
meiri, gróði, tekjur og töp önnur.
Það er kannski ekki „náttúru-
lögmál" að höfuðborgir séu ríkari
miklu en landið sem er bakhjarl
þeirra - en það lætur nærri að það
sé að minnsta kosti markaðs-
lögmál á okkar dögum. Þróun at-
vinnuhátta um alla Evrópu er
með þeim hætti, að stærstu borgir
í hverju landi vaxa og eflast - þar
eru peningarnir og framkvæmd-
irnar. En jafnvel í litlum ríkjum
og þéttbýlum eins og Belgíu
hnignar „dreifbýlinu", smærri
bæjum og sveitum. Það kemur
síðan í hlut ríkisins á hverjum
stað að bera þann mikla og marg-
víslega félagslega kostnað sem af
þessari þróun leiðir, meðan höfu-
ðborgirnar geta fleytt rjómann af
þeim auði sem til verður í landinu
og þeirri tækniþróun sem arðbær-
ust er hverju sinni.
Gikksháttur
En þegar Morgunblaðið ýtir
fyrirhafnarlaust frá sér málavöxt-
um af þessu tagi, þá er ekki bar-
asta á ferðum gamalkunn hróp úr
pólitíkinni og fótboltanum: Okk-
ar menn eru bestir, ykkar menn
geta ekki neitt. Hér er enn einu
sinni á ferðinni sá einkennilegi
hroki íslenska íhaldsins, sem
gengur út frá því sem vísu að
Sjálfstæðisflokkurinn sé hrygg-
lengjan, hjartað, heilinn og sam-
viskan í íslenskum þjóðarskrokk,
en allar aðrar pólitískar hræring-
ar heimska og misskilningur, rétt
eins og hver annar botnlangi
(nema ef vera kynni einstaka
sinnum hæfilega lítill Alþýðu-
flokkur í friðsamlegri sambúð við
Flokkinn sjálfan). Það er einmitt
í þessum anda að leiðaranum í
Morgunblaðinu er valið nafn:
hann heitir “Borg á bjargi, ríki á
sandi“. Og honum lýkur með
þessum orðum hér:
„Munurinn á stjórn Reykja-
víkur annars vegar og ríkisins
hins vegar er skýr og afdráttar-
laus. Borgin stendur á bjargi en
ríkið á sandi.“
Guðsborg Davíðs
Eins og sjá má er Morgunblað-
ið að vitna í helga bók þar sem
segir frá húsum tveim (hér er rifj-
að upp eftir minni): annað var
reist á sandi og féll þegar steypi-
regn og flóð skullu á því og fall
þess var mikið, hitt var reist á
bjargi og stóð allt af sér. Lúther
hélt svo áfram með þetta stef í
frægum sálmi: Vor guð er borg á
bjargi traust. Bjargið, sú undir-
staða sem ekki bilar, er Drottinn,
trúin, hið rétta samband við guð-
dóminn. Og leiðarinn segir, beint
og óbeint: þetta náðarbjarg hafa
Reykvíkingar fært undir sitt hús
með því að kjósa Davíð Odds-
son, þeir hafa áttað sig á því að
guð er í Sjálfstæðisflokknum. En
ef landsmenn allir fara ekki að
þeirra skynsamlega fordæmi þá
er, samkvæmt bíblíutilvísunum
Morgunblaðsins, fullljóst hvern-
ig fara mun: þjóðarhúsið, sem
reist er á kviksandi vinstrisam-
skrulls einhverskonar, það er náð
fírrt, það mun sannarlega hrynja í
sviptibyljum vaxtakreppu og
sölutregðu og fall þess verður
mikið og maklegt.
Tilbrigði
við sálm
Það er líklega ókurteisin ein-
ber að mæta þessum biblíuteng-
ingum Morgunblaðsins með öðr-
um tilvitnunum : Sælir eru hóg-
værir. Við lifum í þeirri mótmæl-
andahefð að hver og einn er sín
Biblía, það er að segja: les hana
eins og honum sýnist og kemur
upp með það sem þægilegast er
fyrir hann sjálfan. En ein-
hvernveginn sýnist þessum klipp-
ara hér að Þórbergur Þórðarson
hafí kveðið nokkuð svo spám-
annlega um ofangreinda tilburði
til að tengja Davíðsborg Reykja-
vík við heilög mannvirki ritninga,
þegar hann sneri út úr fyrr-
greindum sálmi Lúthers með
þessum hætti hér:
Vor guð er borg á bjargi traust
sem bilar ekki í hríðum
þótt alltaf snjói endalaust
og öll séu fífl á skíðum,
Hann skrýðir oss í skraut,
hann skreytir hól og laut,
hann gefur okkur graut
og greiðir syndaþraut
svo lánstraust vex hjá lýðum.
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: DagurÞorleifsson.GuðmundurRúnarHeiðarsson,
Heimir Már Pétursson, Kristófer Svavarsson, Magnús H. Gíslason,
ÓlafurGíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (Umsjón-
arm. Nýs Helgarb.), SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson(íþr.).
Handrlta- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, Þorfinnur ómarsson.
Utlltstelknarar: Kristján Kristjánsson, Kristbergur Ó. Pótursson
Framkvæmdastjóri:HallurPállJónsson.
Skrif stofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
AuglýsingastjórLOIgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglý8ingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarbla ð: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SlÐA - ÞJÖÐVILJINN Þriðjudagur 24. janúar 1989