Þjóðviljinn - 01.02.1989, Blaðsíða 4

þfOÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Að finna sér
sökudólg
Kalda stríðið fræga, sem menn eru nú að vona að sé
loksins dautt, hefur um langan aldur mótað málflutnjng
flestra þeirra sem hafa fjallað um alþjóðamál. Og þá með
þeim hætti að öll mál eru dregin undirtvískiptingu heimsins
milli austurs og vesturs. Síðan finna menn sér einn sökudólg
sem ber ábyrgð á allri svívirðu og hafa um leið sterka til-
hneigingu til að leysa andstæðinga sökudólgsins undan allri
synd, til að þau deilumál sem uppi eru falli með þægilegum
hætti að einfaldri heimsmynd.
Morgunblaðið hefurtil að mynda verið mikið tvíhyggjublað
og er það enn. Þar hefur gilt sú þumalfingursregla, að á bak
við hver ótíðindi í heiminum glitti í Sovétríkin, „heimsveldi
hins illa“, sem Reagan kallaði svo áður en hann ákvað að
bæta orðstír sinn í sögunni. Þangað má rekja böl heimsins.
Enn eitt dæmi um þessa heimssýn er leiðari sem birtist í
blaðinu á laugardaginn var og fjallar um Afganistan og Nik-
aragúa. Þar er minnt á miklar hörmungar sem langvarandi
hernaður hefur leitt yfir þjóðir þessara landa og þar með
mikið flóttamannavandamál. Og allt er þetta rakið til þess,
að í þessum löndum hafi Sovétríkin beitt fyrir sig byltingar-
seggjum til að þröngva upp á þjóðirnar „einræði og ofríki“.
Tvíhyggjan er söm við sig: hún einfaldar alla hluti svo
mjög að allur skilningur fer úr skorðum og margt fleira í
leiðinni. Hún gerir í þessu dæmi hér engan greinarmun á því,
að þótt Sovétmenn beri ótvíræða ábyrgð á langvarandi og
blóðugum ófriði í Afganistan, þá var það fráleitt að þeirra
frumkvæði að Sandinistar í Nikaragua gerðu löngu tíma-
bæra byltingu gegn illræmdum einræðisherra, Somoza,
skjólstæðingi Bandaríkjamanna. Það er heldur ekki þeim að
kenna að síðan hefur verið ófriður í landinu: það eru Banda-
ríkjamenn sem hafa haldið úti frá Honduras þeim málaher
sem hefur bæði staðið fyrir blóðbaði í landinu og komið í vegí
fyrir viðreisn efnahagslífs þar í landi.
Það er ekki nema rétt að byltingar skapa flóttamanna-
vandamál. Það gerðu líka bandaríska byltingin gegn breska
heimsveldinu fyrir tveim öldum (Bretavinir flúðu til Kanada)
og franska borgarabyltingin sem nú á tveggja alda afmæli.
Byltingar gerast vegna þess fyrst og fremst að tiltekið
stjórnkerfi er bæði ranglátt og vanmáttugt, því er sópað burt
með ofbeldi sem sækir sér réttlæti í þá kúgun sem valdhafar
beittu áður. Þetta dregur svo langan slóða á eftir sér - m.a.
verður hluti þeirra sem tapa pólitískir flóttamenn, aðrir flýja
blátt áfram sjálfan þann ófrið sem í landi geisar. Borgara-
stríð, með eða án erlendrar íhlutunar, gera alltaf mikinn
fjölda fólks flóttamenn í eigín landi - hvort sem væri í Súdan,
Eþíópíu, Líbanon. Samkvæmt því lögmáli tútnaði Saigon
mjög út af flóttafólki úr sveitum á seinni dögum Vietnam-
stríðsins, rétt eins og Kabúl, höfuðborg Afganistans, nú um
stundir. Fólk er ekki að velja pólitískan kost með slíkum flótta
heldur blátt áfram að leita sér skjóls þar sem það ekki lendir í
skotlínu.
Skilji menn þessar athugasemdir ekki sem svo, að með
þeim sé verið að drepa hörmungum og þá flóttamannavand-
amálum svo mjög á dreif að engan megi lengur sækja til
ábyrgðar. Öðru nær: Bandaríkin bera sína sekt, Sovétríkin
sína, arfur nýlendustefnu, gamallar og nýrrar kemur mjög
við sögu - einnig pólitísk spilling og valdseinokun í mörgum
ríkjum þriðja heimsins, þaðan sem flóttamannastraumar
helst koma. Þessir þættir blandast saman með mismunandi
hætti í hverju dæmi. Það ætti svo að vera hlutverk þeirra
sem um alþjóðamál skrifa að greina þá í sundur, reyna að
bæta ögn við skilning í stað þess að forherða menn í þeirri
fordómafullu heimsmynd, sem arfur kalda stríðsins hefur
eftir skilið.
ÁB
KLIPPT OG SKORIÐ
Hvað skiptir máli?
í viðtali í blaðinu í dag vitnar
Eiríkur Guðjónsson í orð Gra-
hams Greene þegar hann sagði
að stjómmál á vesturlöndum
skiptu ekki máli miðað við
stjórnmál í Suður-Ameríku því
au væru ailtaf upp á líf og dauða.
framhaldi af því má velta fyrir
sér hvort eitthvað er í
stjórnmálum héma hjá okkur
sem skiptir máli upp á líf og
dauða. Varla staðnæmist maður
við efnahagsmálin þó að þau veki
langmesta ólgu hjá fólki. Sumum
finnst menningarmálin vera upp
á líf og dauða og rökstyðja það
með því að við deyjum út ef
menning okkar og tunga farast.
En alvarlegasta málið í íslenskum
stjórnmálum er vera bandarísks
setuliðs hér á landi og vera ís-
lendinga í hernaðarbandalagi.
Þar getur verið um líf og dauða
að tefla.
„Hvers vegna
Varðberg?“
Nú er verið að dreifa bæklingi í
framhaldsskólum um Nató þar
sem þrír stjórnmálaforingjar
ávarpa æskulýðinn, Þorsteinn
Pálsson, Jón Baidvin og
Steingrímur Hermannsson. Allir
mæla þeir með félagsskapnum en
Þorsteinn þó mest, enda fær hann
mest rými.
Það kemur ekki á óvart hvað
Þorsteinn Pálsson er hrifinn af
Nató, en hins vegar virðist hann
ekki fara hárrétt með orðið Varð-
berg. Hann segir í upphafi máls
síns:
„Orðið Varðberg merkir að
hafa gætur á - að vera á verði.“
í íslenskri orðabók Menning-
arsjóðs er þessi skýring við orðið
varðberg: „1 vaðberg, berg sem
gægjumaður við bjargsig er á. 2
gægjur, njósn; vera á varðbergi:
vera á verði, hafa gætur á; varð-
bergsmaður: köguður, gægju-
maður.“
Friðarhreyfing
Þorsteinn heldur áfram:
„Varnarsamstarf vestrænna ríkja
var stofnað til að sporna við út-
þenslu Sovéíríkjanna eftir
heimsstyrjöldina síðari. Þetta
samstarf hefur tryggt frið í Evr-
ópu í fjóra áratugi. Atlantshafs-
bandalagið er því í raun friðar-
hreyfing. Það er varnarbandalag
og stofnar því ekki til ófriðar, en
árás á eitt ríki skoðast sem árás á
öll. í því felst öryggi smáþjóðar
eins og íslands.“
Má þá með sama rökstuðningi
kalla Varsjárbandalagið friðar-
hreyfingu? Og hvað gerði Nató
þegar Breska heimsveldið stríddi
við íslendinga í landhelgisdeilun-
um? Og kemur Nató Norður-
frum að gagni í baráttunni við
sama heimsveldi?
Manni finnst eiginlega ástæðu-
laust að laða ungmenni að hern-
aðarbandalagi þegar „menn eru
að taka sundur vopn á megin-
landi Evrópu,“ eins og Guðrún
Agnarsdóttir komst að orði á
fundi Kvennalistans um vígvæð-
ingu. Við sendum bömin okkar
og unglingana til að keppa við
aðrar þjóðir í íþróttum, spila fyrir
þær og syngja fyrir þær, sem
skiptinema og venjulega ferða-
langa.
Börnin okkar eiga lítið erindi
við hershöfðingja og þeirra nóta.
Aldrei fleiri göt!
„Það birtir í Evrópu,“ segir
norska blaðið Ny tid í fyrradag og
er sammála Guðrúnu Agnars-
dóttur, „niðurstaða Ráðstefn-
unnar um öryggi og samvinnu í
Evrópu markar bæði endalok og
nýtt upphaf í sögu Evrópu.
Aldrei hafa múrarnir og járnt-
jöldin verið eins götótt síðan
þeim var komið upp eftir seinni
heimsstyrjöld.“
Það er bjartsýnn maður sem
þetta skrifar, en hann segist hætta
á að láta hlæja að sér, því þetta
samkomulag í Vínarborg sé eins
merkilegt og samkomulagið um
að útrýma meðaldrægum eld-
flaugum úr Evrópu. Nú hafi
nefnilega fengist inn ákvæði um
marinréttindi en fyrra samkomu-
lagið hafi ekki breytt daglegu lífi
neins beinlínis.
Mannréttindi
fyrir miljarð
Öll Evrópulönd nema Albanía
og bæði Bandaríkin og Kanada
tóku þátt í ráðstefnunni. Samsan-
lagt býr um miljarður manna í
þessum ríkjum sem nú standa að
veigamestu mannréttindayfirlýs-
ingu austurs og vesturs sem gerð
hefur verið. Um er að ræða með-
al annars ferðafrelsi, trúfrelsi,
réttindi minnihlutahópa og rétt-
indi fanga.
Ny tid hvetur norska vinstri-
menn til að sýna Ráðstefnu um
öryggi og samvinnu í Evrópu
meiri áhuga en hingað til:
„Evrópa er til umræðu núna.
Efnahagsbandalagssinnar reyna
að takmarka Evrópumenn við
þjóðirnar tólf í Efnahagsbanda-
lagi Evrópu. En Ráðstefna um
öryggi og samvinnu er raunveru-
legur vettvangur fyrir alla Evróp-
ubúa. Gegnum hana liggur leiðin
til haftalausrar álfu. Umhverfis-
mál þurfa að verða næsta megin-
mál Ráðstefnunnar. Hér er tæki-
færið fyrir Norðmenn til að hafa
áhrif á evrópsk stjórnmál."
Arvakir
embættismenn
Hvernig skyldi árvekni ís-
lenska útlendingaeftirlitsins sam-
rýmast réttindum manna til að
ferðast um heiminn? Tíminn
segir frá því með stóru letri í gær
að ísland sé komið inn á landa-
kort landflótta frana, íraka og Sri
Lankabúa sem hingað koma frá
öðrum Evrópulöndum, einkum
Norðurlöndunum. Ekki virðist
útlendingaeftirlitið fagna þessari
uppgötvun fjarlægra þjóða
manna því þeim virðist umsvifa-
lítið snúið til baka áður en þeir
komast almennilega innfyrir.
Embættismennirnir hika ekki
við að lýsa því hvernig menn eru
yfirheyrðir og leitað á þeim hátt
og lágt:
„Nýverið kom írani í Leifs-
stöð. Þegar Útlendingaeftirlitið
fór að grennslast fyrir um hvaðan
hann kom, sagðist hann vera að
koma frá Pakistan. „Við yfir-
heyrðum manninn hvað eftir
annað og spurðum meðal annars
út í það hvar hann hefði keypt dýr
og vönduð ítölsk föt sem hann var
í.
Við fundum út að hann hafði
komið í gegnum Amsterdam og
tilkynntum hollenskum yfirvöld-
um um að við hygðumst senda
hann til baka. Hann gaf sig ekki
fyrr en við vorum að skrá hann í
flug til Hollands. Hann reyndist
vera á snærum sextíu manna hóps
írana, er búið hafði í Álaborg í i
tvö ár.““ Ekki segir Tíminn frá
því í hvaða búð í Álaborg megi fá
þessi dýrindis ítölsku föt.
Annar maður kom frá Svíþjóð
en sagðist koma frá Sri Lanka, en
„...eftir að við höfðum skoðað
hann nákvæmlega fundum við í
öðrum sokknum hans kvittun frá
sænska útlendingaeftirlitinu þar
sem kom í ljós að hann var í tíma-
bundnu leyfi þar...“
Ætli það sé álíka erfitt að kom-
ast inn í ísland og Austur-
Þýskaland?
SA
60 manna hópur íranskra flóttamanna send-
ir mann til íslands tíl að kanría aðstæður:
Árvekni Útlendinga-
eftirlitsins
Ljóst er að ísland er komið inn á landakort
landflótta Irana, íraka og Sri Lankabua, en um
nokkurn tíma hafa hin Norðurlöndin einkum verið
vinsæll áfangastaður þessa fólks. Á sama tima og
hin Norðurlöndin herða löggjöf sína varðandi
fióttamenn, eykst ásóknin í að komast «1 Islands.
Nýlegt dæmi sýnir þessa þróun en þá var írönsk-
um manni snúið aftur í Leifsstöð þar sem upr
komst um lygasöqu sem hann hafði sounn:'
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 * 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Frétta8tjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pótursson, Kristófer Svavarsson, Maanús H. Gíslason,
ÓlafurGíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (Umsjón-
arm. Nýs Helgarb.), Sævar Guðbjömsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita-og prófarkalestur: Elías Mar, HildurFinnsdóttir.
Ljóamyndarar: Jim Smart, ÞorfinnurÓmarsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ.Pótursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingaatjóri: Olga Clausen.
Augiýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsia: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bflstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbrelðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsia: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjóm:
Síðumúia 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarbiað: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 S(ÐA - ÞJÓÐVILJINN, Miftvlkudagur 1. febrúar 1989