Þjóðviljinn - 04.04.1989, Page 3

FRETTIR
Bankakerfið
Enn hækka
vextir
Fátt bendir til þess að bankarn-
ir hyggist lækka raunvexti af
verðtryggðum lánum þótt útlán
hafi dregist saman en innlán
aukist. Raunvextir eru nú að
meðaltali hinir sömu og voru í
desember síðastliðnum. Hinsveg-
ar hækka nafnvextir jafnt og þétt
og nú síðast á laugardag 1. apríl.
Hækkuninn er nokkuð misjöfn
eftir bönkum. Til að mynda
hækkuðu vextir af skuldabréfum
úr 20,9% í 24,8% hjá flestum
bankanna nema Landsbankan-
um. Stjórnendur hans hækkuðu
úr 18% í 24%. Taka ber fram að
þeir létu hjá líða að hækka
nafnvexti síðast eða 21. mars.
Það er alkunna að bankar hafa
heimild til þess að hækka
nafnvexti 1., 11. og 21. hvers
mánaðar.
Á laugardag hækkuðu enn-
fremur víxlavextir úr 24,3% í
24,7% og yfirdráttarlán úr 27,9%
í 28,5%. Innlánsvextir almennra
sparisjóðsbóka hækkuðu úr
12,6% í 13,4% og skiptikjara-
reikninga (1 árs sparisjóðsbók)
úr 24 í 25,6%. Innlánsvextir af
almennum tékkareikningum
hækkuðu hinsvegar ekkert þann
1. apríl.
í desember voru raunvextir
banka að meðaltali 8,1% og þótti
nauðsynlegt að þeir færu lækk-
andi. Síðan hefur all mikið vatn
runnið til sjávar, fjöldi fyrirtækja
orðið gjaldþrota og margmenni
misst atvinnu sína. Eftirspurn
eftir dýrum lánum hefur minnkað
í efnahagssamdrættinum en
innlán aukist. Rökrétt afleiðing
þessa ætti að vera raunvaxta-
lækkun, eftirspurn minnkar stór-
um - varan (féð) lækkar í verði.
Og sú hefur orðið raunin á gráa
markaðinum; þar hafa raunvextir
lækkað um 1,5 af hundraði.
ks
Aprílgabb
Bjórkönnun
og selavernd
í stórblaði
Lescndum Þjóðviljans varð
heldur betur brugðið þegar þeir
fengu blaðið í hendur laugardag-
inn 1. aprfl. Þjóðviljinn hafði
stækkað um helming og var orð-
inn á cinni nóttu stærsta dagblað
landsins.
En það var fleira sem kom á
óvart í stórblaðinu. Á forsfðu
blaðsins bauð Höskuldur Jóns-
son forstjóri ÁTVR íbúum höf-
uðborgarsvæðisins í bjórdrykkju
í útsölu Áfengisverslunarinnar að
Stuðlahálsi. Þar var fólki boðið
að smakka 24 tegundir af bjór og
gefa þeim síðan einkunn eftir
gæðum.
Eithvað mun hafa verið um að
fólk kæmi við að Stuðlahálsi enda
gekk aprflgabb Morgunblaðsins
út á svipaða uppákomu á Stuðla-
hálsi, en samkvæmt því gátu
landsmenn fengið smyglbjór á út-
söluverði hjá ÁTVR. Þá var Tím-
inn einnig með smyglbjór á Stuðl-
ahálsi en hann átti þó ekki að
selja fyrr en eftir helgi.
Á baksíðu stórblaðs Þjóðvilj-
ans var sagt frá heimsókn sels í
Tjörnina og að samtök græningja
hefðu boðað til fundar við vökina
í norðurenda Tjarnarinnar til
verndar selnum. Hér var vita-
skuld einnig um aprílgabb að
ræða.
Við vonum að engum hafi
sárnað skensið þótt hann hafi
verið látinn hlaupa apríl. Þá
þökkum við Höskuldi Jónssyni
fyrir hans hlut í gabbinu.
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3
Frá síðasta miðstjórnarfundi flokksins í nóvember. Afstaða Steingríms og Svavars ræður mestu um átök á
fundinum annað kvöld.
Alþýðubandalagið
Olafur Ragnar í
kröppum dansi
Tekistá um kjarastefnu á miðstjórnarfundi á annað kvöld. Gamlir
andstœðingar formannsins íforystu uppreisnarmanna, en óánœgja
með BHMR-launin nœr langt inní raðir Ólafsmanna. Maraþon líklegt
en sennilegast að niðurstaðan verði nokkurnveginn status quo, meðal
annars vegna þess að stjórnarþátttakan þolir ekkiflokksstyrjöld
Margir Aiþýðubandalags-
menn búa sig undir langan
og strangan miðstjórnarfund
annað kvöld, og renna sumir hug-
anum til maraþonfundarins
sumarið ‘86 um svokölluð Guð-
mundarmál, sem ekki lauk fyrren
undir morgun. Sennilegt er þó að
átakalínur á fundinum líkist frek-
ar öðrum frægum miðstjórnar-
fundi í flokknum, margradaga-
fundinum í haust meðan verið var
að mynda stjórnina.
Aðalhlutverkið á fundinum
annað kvöld er öruggt fyrirfram.
Það verður í höndum Ólafs
Ragnars Grímssonar flokksfor-
manns og fjármáiaráðherra. Til
fundarins er boðað að kröfu um
30 miðstjórnarmanna í þeim til-
gangi „að ræða afstöðu flokks-
ins“, fyrst og fremst formannsins,
í kjaradeilunum og „sérstaklega“
ákvörðun Ólafs Ragnars um að
borga BHMR-mönnum ekki
laun í verkfallinu.
Ljóst er að þessi ákvörðun fjár-
málaráðherra er mjög umdeild í
flokknum. Margir telja að Al-
þýðubandalagsmanni hafi verið
skylt að túlka vafaatriði á borð
við þetta stéttarfélögunum í hag
hvernig sem staðan var að öðru
leyti, - og margir telja einnig að
hvað sem líður grundvallarstefnu
hafi Ólafur hreinlega leikið af
sér, - með þessari einu ákvörðun
sinni þjappað BHMR saman
utanum Pál Halldórsson og fé-
laga hans í forystu sem áður hafi
verið að einangrast í óbilgjarnri
kröfustefnu, og þar að auki kom-
ið BSRB-forystunni í óþægilega
stöðu gagnvart háskólamönnum.
Tilfinningar
Þessi óánægja á sér talsmenn
víða í flokknum og nær langt inní
þær raðir sem hingaðtil hafa stillt
sér að baki Ólafi Ragnari - enda
margt um opinbera starfsmenn
og BHMR-félaga í því liði. Það
hvessir síðan tóninn í garð for-
mannsins að hart var deilt um
einmitt þetta í stóra verkfallinu
1984? og hefur því málið tilfinn-
ingagildi langt umfram raunveru-
lega vigt.
En stuðningur við ákvörðun
Ólafs er einnig talsverður. Þá er
sagt fráleitt að ætlast yfirhöfuð til
launa í verkfalli og kórrétt af ráð-
herra verkalýðsflokks að taka
ekki þátt í slíkri útþynningu verk-
fallsréttarins. Þessarar skoðunar
eru margir verkalýðsforingjar úr
ASÍ, og skýrast hefur Guðmund-
ur J. Guðmundsson orðað hana
opinberlega, en hún á sér einnig
talsmenn í þingflokknum og
meðal landsbyggðarmanna. Þáer
einnig bent á að BHMR hafi ekki
sýnt vott af samningsvilja og
stefni útúr öllu korti í samningun-
um: af hverju ætti formaður Al-
þýðubandalagsins í ráðherrastóli
að hjálpa BHMR með verkfall
sem beinist rakleitt gegn þeirri
kjara- og efnahagsstefnu sem er
forsenda og grundvöllur fyrir
ríkisstjórnarþátttöku flokksins?
í BRENNIDEPLI
Þessi skoðanamunur fer ekki
eftir armaskiptingu síðustu miss-
era í flokknum einsog sjá má til
dæmis á nafnalistanum undir
kröfunni um miðstjórnarfund, en
þar eru í hópi nokkrir einarðir
„Ólafsmenn" sem sumir skrifuðu
raunar undir með fyrirvara um
orðalag.
Sú armablöndun á sér meðal
annars skýringar í því að innan
flokksins er upp komin óþreyja í
stjórnarsamstarfinu. Mönnum
finnst miða hægt, og spyrja eink-
um um árangur í samningamálum
og vaxtamálum auk ókyrrðar
vegna hermála ýmissa og allskyns
ævintýra á gönguför utanríkis-
ráðherra.
ímyndarbreyting?
Þá þykja oddvitar flokksins
þrír hafa nálgast ískyggilega þann
ráðherrasósíalisma úr til dæmis
Thoroddsen-stjórninni, að ráða í
fyrsta lagi flestu einir og sjálfir og
taka í öðru lagi meira tillit til
framhaldslífs stjórnarinnar en til
stefnu flokksins og lýðræðislegra
ákvarðana innan hans.
Þannig hafa ýmis stórmál í
stjórnarsamstarfinu hvergi verið
rædd í flokknum utan ráðherra-
og þingmannafunda, til dæmis
Arnarflugsmálið, hlutafjársjóð-
ur, útvarpsmál, og fleira og
fleira.
Á það er svo bent líka að
stjórnarþátttakan hafi um margt
styrkt flokkinn verulega, og
hugsanlega „bjargað“ honum úr
eymd og volæði. I skoðanakönn-
unum hefur flokkurinn eflst á
marktækan hátt, og ríkisstjórnar-
þátttakan hefur gjörbreytt stöðu
hans gagnvart Kvennalistanum,
eytt minnimáttarkennd og upp-
gjafartónum innan flokksins og
breytt neikvæðum þáttum í
ímynd hans útávið. Hver talar
lengur um Alþýðubandalagið
sem verðbólguflokk?
Einmitt þarna finna ýmsir vörn
fyrir Ólaf Ragnar í BHMR-
launamálum, og segja þarft að
koma fyrir kattarnef því áliti á
flokknum að þar fari óábyrgur
veisluflokkur sem í ríkisstjórn
opni gullkisturnar og bjóði gest-
um og gangandi að sækja sér
hnefa, og fari svo í stjórnarand-
stöðu þegar allt er komið í
klandur.
Ólafi sjálfum er kært að hafa á
lofti þá kenningu að framtil 1971
hafi tímarnir sett það mark á
flokkinn að hann hafi verið orð-
inn eðlislægur stjórnarandstöðu-
flokkur og þessvegna gengið erf-
iðlega með ábyrgðina og mála-
miðlanirnar, - hluti af hræringun-
um síðan í flokknum stafi af átök-
um milli afla sem telja flokkinn
neyddan til eilífrar stjórnarand-
stöðu - til alþýðubyltingar eða
dómsdags - og afla sem vilja að
flokkurinn geti orðið burðar-
flokkur landstjórnar, einn eða
með öðrum eða í nýrri uppröðun
fylkinga.
Tvöföld andstaða
Flestir þeirra sem kröfðust
miðstjórnarfundarins koma
raunar úr þeirri deild flokksins
sem kenna mætti við tvöfalda
stjórnandstöðu, innri og ytri, -
fólk sem barðist hatrammlega
gegn formannsframboði Ólafs
Ragnars haustið ‘87 og greiddi at-
kvæði gegn stjórnarþátttöku
flokksins í septemberlok.
Meðal stuðningsmanna Ólafs-
einnig þeirra sem ekki hrópa
húrra fyrir afstöðu hans í BHMR-
deilunni - er fundurinn því gjarna
túlkaður sem tilraun til að koma
höggi á formanninn og stuðnings-
fylkingu hans, og þannig settur í
beint samband við átökin í Al-
þýðubandalaginu undanfarin ár.
Því má búast við að harðsnúin
sveit komi á fundinn annað kvöld
og freisti þess að snúa honum
uppí einhverskonar stuðningsyf-
irlýsingu við almenna stefnu fjár-
málaráðherra, með áherslu á
kjaramálin í heild sinni og af-
stöðu flokksins til þeirra.
Enn er flest óljóst um málatil-
búnað og fylkingar á miðstjórn-
arfundinum, og í gærkvöldi var
ekki ljóst hvernig forystumenn
tillögunnar um fundinn ætluðu að
reka sín mál, en fastlega má búast
við einhverskonar fordæmingar-
tillögu, sem hugsanlegt er að
samþykkt yrði að lokum út-
vötnuð og tvíræð. Einnig er til í
dæminu að fram komi van-
trauststillaga á Ólaf Ragnar, og
yrði þá sennilegast mætt með til-
lögu um fullt traust til formanns-
ins.
Sennilegast er í bili að upp-
reisnin fjari út í ræðuhöldum - og
það mun ætlun sumra þeirra sem
undir skrifuðu. Þótt fundartími
sé ekki sem heppilegastur væru
slíkar umræður í flokknum alls
ekki óeðlilegar. Aðeins einn mið-
stjórnarfundur hefur verið hald-
inn síðan ríkisstjórnin komst á
laggir, og þeim fundi varð af ýms-
um ástæðum ekki mikið úr verki.
Svavar situr hjá
Útfjörun er einkum sennileg
vegna þess að engin sókn gegn
Ólafi Ragnari í formannsstóli á
nokkurn möguleika á árangri án
fulls stuðnings og þátttöku ráð-
herranna Svavars Gestssonar og
Steingríms Sigfússonar og án þess
að hafa á bakvið öflugan meiri-
hluta í þingflokknum. Þar líta
hinsvegar flestir á miðstjórnar-
fundinn sem mjög óþarfa truflun
á versta tíma, og þótt þeir Svavar
og Steingrímur þjáist ekki af of-
urást í garð Ólafs Ragnars og
helstu rnanha þaríkring er þeim
fráleitt í hug að ráðast gegn hon-
um nú. Það væri að leggja undir
hvorttveggja, viðkvæmt valda-
jafnvægi innanflokks og sjálft líf
ríkisstjórnarinnar sem þeir sitja í
og einmitt nú má ekki við nokkru
minnsta áfalli.
Vísast er að á miðstjórnarfund-
inum verði fyrst og fremst loftað
út, blásið fram þeirri óánægju
sem um sig hefur grafið, skýrðar
þær línur sem uppi eru um stefn-
una. Formanninum og fjármála-
ráðherranum gæti orðið þessi
uppreisn holl lexía um samráð og
vinnustíl, en sennileg niðurstaða
einsog staðan er nú er að enn
styrkist það taktíska forystu-
bandalag sem myndaðist í
flokknum við stjórnarþátttökuna
í haust þarsem stjórnarsinnar úr
„flokkseigendafélaginu“ tóku
höndum saman við Ólafsmenn
gegn andstæðingum stjórnarþátt-
töku, sem best er lýst með
nöfnum leiðtoganna Ásmundar
Stefánssonar og Álfheiðar Inga-
dóttur.
En auk þess að dagur getur
gjörbreytt stöðunni í pólitík er
Álþýðubandalagið óútreiknan-
legt og áreiðanlegast að skrifa um
það fréttaskýringar eftirá og ekki
fyrirfram. Kannski miðstjórnin
lýsi yfir stuðningi við BHMR
gegn fjármálaráðherranum?
Kannski verður Ólafur Ragnar
settur af og Birna Þórðardóttir
kosin til forystu f staðinn?
Kannski formaðurinn krefjist
traustsyfirlýsingar og hóti ella
landsfundi strax? Eða þingkosn-
ingum? Kannski verða meirihátt-
ar tíðindi í samningunum á morg-
un og húrrahróp á fundum annað
kvöld?
Á sinn hátt felur krafa um
miðstjórnarfund í sér ögrun við
áhrifavald formannsins og setur
stöðu fjármálaráðherrans í tíma-
bundna óvissu. Hitt er svo al-
þekkt í herfræði og stjórnmálum
að atlaga sem geigar er alltaf
þeim í hag sem fyrir verður.
Eða einsog sagði í frægum
söngleik um önnur átök og deilur
fyrr í sögunni:
Ó, ó, ó, — þetta er indælt stríð.
-m