Þjóðviljinn - 19.07.1989, Qupperneq 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Borgríkið við Faxaflóa
og landið allt
Eins og allir fjölmiðlaneytendur hafa orðið rækilega varir
við, brugðust ýmsir talsmenn hinna dreifðu byggða landsins
hart við nýlegri úthlutun Húsnæðismálastjórnar til félags-
lega íbúðakerfisins sem svo er nefnt. Það voru ekki síst
sveitarstjórnarmenn sem voru reiðir yfir því, hve stór hluti
nýrra íbúða sem koma eiga inn í þetta kerfi er á höfuðborgar-
svæðinu.
Þingmenn létu og til sín heyra og það var athyglisvert, að
strax fyrsta dag fréttaflutnings af máli þessu fengu menn að
heyra tvö fullkomlega andstæð sjónarmið þingmanna úr
einum og sama flokki. Sighvatur Björgvinsson fann úthlut-
uninni allt til foráttu og taldi hana svik við dreifbýlið og
stjórnarsáttmálann - en Karl Steinar Guðnason sagði út-
hlutunina fagmannlega unna og í samræmi við þarfir.
Þetta dæmi - og þeim mætti fjölga - minnir mjög rækilega
á það, að hver stjórnmálaflokkur á íslandi geymir í sér vísa
að tveim: að höfuðborgarsvæðisflokki og dreifbýlisflokki.
Þessi staðreynd er í rauninni stórpólitískt vandamál sem
menn þora vart að gefa gaum sem skyldi. í fyrsta lagi gera
þessar andstæður eftir búsetu það enn erfiðara en ella fyrir
hvern og einn flokk að koma fram fyrir þjóðina með skýra og
sérstæða stefnu. í annan stað bendir sá hiti sem hleypur í
umræðu um framtíð landbúnaðar og svo húsnæðispening-
ana nú síðast til þess, að íslenskt þjóðfélag geti vel klofnað í
fjandsamlegar fyjkingar þar sem annarsstaðar fara íbúar
„Borgríkisins" við Faxaflóa og hinsvegar allir landshlutar
aðrir. Sumir spá því meira að segja, að íslenskt flokkakerfi
kunni einmitt að slitna í sundur á þessum andstæðum.
Þegar mál eins og úthlutun Húsnæðismálastjórnar koma
upp er auðvelt að bera fram góð rök bæði fyrir því, að sjálf
húsnæðisþörfin eigi að ráða mestu um hana (og þá fær
höfuðborgarsvæðið mest) og svo fyrir því sjónarmiði að
lífsnauðsyn sé að taka sérstakt tillit til þeirrar stöðu víða í
dreifbýli að þar er vart hægt að byggja með öðrum hætti en
hið félagslega kerfi komi til. Hér er ekki önnur lausn til en
málamiðlun. Slík málamiðlun verður að byggjast á þeirri
meginforsendu að við þurfum allmikið á okkur að leggja ef
við viljum búa áfram í strjálbýlu landi, það er okkar herkostn-
aður í lífsstríði smárrar þjóðar, og þótt hann kosti nokkur
prósentustig í kaupmætti, þá verður svo að vera.
En þar að auki verða menn fyrst og síðast að stilla sig inn á
að sjá lengra en nef þeirra nær. Dreifbýlismenn verða að
taka mið af því, að ef þeir halda fast við að það sé sjálfsagður
hlutur að allt verði sem var, hvað sem það kostar, þá er þar
með vegið hættulega að möguleikum þjóðarsátta einskonar
í byggðastefnumálum. Borgríkismenn þurfa fyrir sitt leyti að
viðurkenna herkostnaðinn sem fyrr var nefndur, sem og
það, að það hlýtur að vaxa mönnum á landsbyggðinni mjög í
augum hve miklu auðveldara það hljóti að vera að lifa í
Reykjavíkurþægindum peningastreymis, sem er svo mikið
að borgin stendur kannski uppi með miljarð króna aukatekj-
ur sem ekki hafði verið gert ráð fyrir.
Það er margra hluta vegna mjög nauðsynlegt að menn,
hvar sem þeir í flokki standa, leggi tölvert á sig til þess að
skapa sæmilegan frið um skynsamlega byggðastefnu. Ef
þau mál eiga að verða höfuðsprengiefni í íslenskri þjóð-
málaumræðu, þá gerist það meðal annars að íslensk
stjórnmál verða aumlegri miklu en þau hafa verið. Vegna
þess m.a. að þá er verið að skipa þeirri alþýðu, sem léttúð-
ugt peningastreymi gengurfram hjá, hvar sem hún er niður
komin á landinu, upp í fylkingar eftir búsetu. Og það er afar
óholl liðsskipting fyrir þá von um réttlátt þjóðfélag sem menn
syngja enn um fyrsta maí, að minnsta kosti þeir sem ekki eru
alveg búnir að gleyma textanum.
KLIPPT OG SKORIÐ
Af sendiherra-
raunum
Hannes Jónsson heimasendi-
herra hefur sagt upp störfum
vegna ágreinings við utanríkis-
ráðherra og hefur verið gert
mikið úr því máli í fjölmiðlum.
Þarf reyndar sérstaka gúrkutíð til
að menn láti sér verða svo mikið
um það, að embættismaður
ákveður sjálfur að fara á eftirlaun
(en Hannes verður 67 ára í haust
hvort sem er).
Hinu er svo ekki að neita að
hægt er að hafa lúmskt gaman af
því sem sem upp úr mönnum velt-
ur í tengslum við þetta mál. Til
dæmis af miklu viðtali DV við
Hannes Jónsson sem blaðið birti
um helgina. En þar segir heima-
sendiherrann sem var á þessa
leið:
„Við höfum verið ákaflega lán-
samir íslendingar, því íslenska
utanríkisþjónustan hefur verið
byggð upp af mikilli fagmennsku,
skilningi og manngæsku og það
hefur gert það að verkum að góð-
ur andi hefur ríkt, líka vegna þess
að utanríkisráðherrarnir hafa
verið alveg frábærir mannvinir og
fagmenn alveg fram að þessu“.
Alveg fram að þessu, segir
Hannes og lætur þá vitanlega
skella í tönnum um það, að eftir
alla þessa yndismenn sé nú loks-
ins tekinn við embætti utanríkis-
ráðherra skilningslaus þrjótur og
ófaglegur með öllu og líklega
mannhatari í þokkabót! Eitthvað
mikið hlýtur að vera að þeim ráð-
herra sem truflar jafnfagurt
mannlíf og það sem Hannes Jóns-
son hefur fundið sér í utanríkis-
þjónustunni.
Paradísarheimt
Merkilegust í þessu dæmi er
reyndar sjálf lýsingin á utanríkis-
þjónustu íslendinga sem hinni
sönnu vin manngæsku og réttrar
visku mitt í kaldranalegri eyði-
mörk þjóðlífsins. Engu líkara en
við stöndum með hennar fulltingi
andspænis þeirri Paradísarheimt,
sem svifið hefur fyrir hugskots-
sjónum vonglaðra manna um
aldir. Hvort sem menn nú vildu
iýsa Paradísinni með þeirri fornu
• matargleði sem þekkt er úr kveð-
skap: „kláravín, feiti og mergur
með, mun þar til rétta veitt“. Eða ‘
þá að menn komist að þeirri
niðurstöðu, að sjálf hin sígilda
formúla kommúnismans hafi af
öllum stöðum ræst í íslensku
utanríkisþjónustunni: „Hver
vinni eftir hæfileikum og fái eftir
þörfum"....
Gaman að vera
krati
Þráinn Hallgrímsson, skrif-
stofustjóri ASÍ, skrifar króníku í
Alþýðublaðið nú um helgina.
Hann er í eilífðarsporum stuðn-
ingsmanna þeirra flokka sem
tengja sig við vinstrið og verka-
lýðinn: hvernig líður mönnum
eftir að þeir hafa flust úr siðferði-
legri yfirburðastöðu þess sem
gagnrýnir allkonar ósóma í „kerf-
unum“ úr stjórnarandstöðu í hina
„óhreinu" samábyrgð á því, sem
ER á dagskrá í hverri ríkisstjórn?
Er á dagskránni þótt ekki væri
nema vegna þess að hendur
hverrar ríkisstjórnar eru rækilega
bundnar af lagasmíð og stjórnar-
athöfnum margra kjörtímabila á
undan. Og niðurstaðan er vitan-
lega sú að honum líður ekki vel.
Honum fannst gaman hérna
um árið (ekki ýkjalangt síðan)
þegar Alþýðuflokkurinn var á
uppleið undir forystu nýs for-
manns sem fór um landið og:
„veifaði launaseðli Jóns Jóns-
sonar vinstra megin við miðju.
Landbúnaðarmafía framsóknar
og íhalds skyldi skotin og dysjuð.
Húsnæðiskerfið reist úr rústum.
Gjörgæslu fyrirtækja yrði að
ljúka. Velferðarkerfið skyldi var-
ið til lands og sjávar. Heilbrigð
fyrirtæki áttu að verða driffjöður
velferðarinnar enn á ný. Alþýðu-
flokkurinn átti lausnarorð í
hverju máli“.
Vont að vera
krati
Þá var gaman að vera krati,
segir Þráinn. En þeir tímar eru
liðnir:
„Við vöðum í pólitískum
óhreinindum upp fyrir haus.
Rykfallinn launaseðill Jóns Jóns-
sonar liggur nú hægra megin við
miðju á borðum ráðherranna.
Þungan daun leggur af matar-
skattinum, sem enginn vill lengur
við kannast, en alls enginn af-
nema heldur. Landbúnaðar-
maddaman hefur á sig blómum
bætt. Einum verðlausum loð-
feldi. Þrír miljarðar þar. Hús-
næðiskerfinu sem við lofuðum
landsmönnum við hátíðlega at-
höfn í kjarasamningum 1986 höf-
um við gleymt. Húsbréf með
markaðsvöxtum eru framtíðin.
Fiskeldið er orðið að martröð.
Og nú ætlum við, Hrólfur minn,
að rækta nytjaskóg. Miklir menn
erum við.“
Þetta er skemmtilega skrifaður
pistill, ekki vantar það. Hann
lumar á þeirri sjálfhæðni sem of
sjaldan sést í pólitískum skrifum.
Og hann lýsir vel vissum eilífðar-
vanda, sem fyrr segir: til hvers
eru menn „að missa meydóm-
inn“? Eða eins og Þráinn segir
líka: „Höfum við bara óhreinkað
okkur til einskis?... Var það
þetta sem við vildum?" Og hver
er sá að hann kannist ekki við
þetta og annað eins og hugsi
kannski um leið með nokkrum
söknuði til hinna sælu og ábyrgð-
arlausu daga þegar Helvíti það
voru hinir, borgararnir og kerfis-
gaurarnir og allir þeir leppalúðar
og lúðulakar?
Eigi með hvelli
en snökti
Verst að pistill Þráins er eins og
svo margar aðrar ræður manna úr
flokkum sem vilja tengja sig við
vinstrið og verkalýðinn: hún
endar í spurningu, sem er
eitthvað dösuð og máttfarin og
varla að ætlast sé til að nokkur
svari. („Eða var það eitthvað
meira?“ spyr Þráinn að lokum).
Hitt er svo víst, að ef menn ætla
að halda áfram að vera til í pólitík
þá eru þeir neyddir til að finna
einhver haldbær svör við því
hvert þeir ætli héðan að halda.
Eins þótt menn séu staddir í
heimi þar sem áætlanabúskapur
er gjaldþrota, Bandaríkjamenn
mestu skuldasafnarar heimsins,
og hagfræðingar búnir að gefast
upp á því að spá í framtíðina: við
vitum aðeins hvað gerðist, ekki
hvað gerast muni...
Mannshöfuðið er nokkuð
þungt. ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
litgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjóri: Árni Bergmann.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aöiir biaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.),
KristóferSvavarsson, ólafur Gíslason. SigurðurÁ. Friðþjófsson
(umsjm. Nýs Helgarblaðs), ÞorfinnurOmarsson(íþr.), ÞrösturHar-
aldsson.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrlfstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Eria Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innbeimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjóm:
Sfðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síöumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr.
Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áskrtftarverð á mánuði: 1000 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Ml&vikudagur 19. júlí 1989