Þjóðviljinn - 07.11.1989, Qupperneq 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Af vinsældum
ríkisstjóma
( einni af þessum skoðanakönnunum sem sífellt er verið
að efna til, kom það fram að ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar nyti lítilla vinsælda um þessar mundir. Rösk-
lega fjórðungur þeirra sem spurðir voru reyndust fylgjandi
stjórninni, um helmingur var andvígur henni og afgangurinn
var hlutlaus. Það var einmitt þessi skoðanakönnun sem fékk
Morgunblaðið til að lýsa því yfir, að margt væri líkt með
ríkisstjórn íslands og stjórnum í kommúnistaríkjum, eins og
rakið er í öðrum pistli hér í blaðinu í dag.
Vinsældir eða óvinsældir ríkisstjórna á íslandi virðast
fylgja tiltölulega einföldu mynstri. Um það leyti sem þær eru
myndaðar njóta þær góðs af gróinni trú manna á að nýir
vendir sópi best - almenningur virðist tilbúinn til að taka
fyrirheit og áform nýrrar stjórnar með velvild. Enda vill sá
sami almenningur það helst, að allt það skásta gangi eftir:
loforð ráðherranna eru hans óskhyggja. Svo siglir þjóðar-
skútan af stað með nýja menn í brúnni og lendir í misjöfnu
veðri eins og gengur. Og þá virðist vinsældalögmálið í fáum
orðum sagt á þessa leið: Ef að sæmilega gengur, ef vel
fiskast til dæmis og ef verðlag er c|Ott (en þetta tvennt ræður
náttúrlega meir um velmegun á Islandi en tíu ríkisstjórnir) -
ef sæmilega viðrar, þá hefur almenningur tilhneigingu til að
vera jákvæður í garð ríkisstjórnar. Ef að hinsvegar þarf að
sigla inn í samdráttarskeið og enginn ábyrgur aðili getur
lofað fólkinu öllu fögru handan við næstu lægð, þá er stjórn-
inni um kennt. Vinsældir hennar hrapa niður í fastan kjarna
harðra stuðningsmanna þeirra flokka sem að henni standa.
Nú má segja að þetta lögmál umgangist ekki stjórnmála-
menn eftir verðleikum þeirra og má það vel til sanns vegar
færa. En þeirra sök er þá sú, að þegar vel gengur þakka þeir
sjálfum sér vitanlega aukna velmegun og fleira þesslegt:
þetta er okkar skynsamlegu stjórn að þakka. Svo að það er
vart við öðru að búast en þeir fái skell þegar óbyrlega blæs.
Hvað sem því líður: Það má segja þeirri ríkisstjórn sem nú
situr það til hróss, að hún hrekkur ekki upp með andfælum
við skoðanakannanir eins og fyrr greinir og reynir að slá sér
vinsældir út á einhverja ódýra bjartsýni. Talsmenn hennar
neita því ekki að þótt vissum björgunaraðgerðum í atvinnulífi
eigi að heita lokið, þá sé enn á brattann að sækja - mest
vegna þess að við höfum gengið of nærri fiskistofnum okkar
á liðnum árum. Með þessu móti sýnir íslensk ríkisstjórn að
minnsta kosti mun meiri ábyrgðartilfinningu en þær stjórnir
sem nú hafa setið í Bandaríkjunum í forsetatíð Reagans og
Bush.Þessar stjórnir hafa haldið uppi töluverðum vinsæld-
um með fimlega hönnuðum leikaraskap í fjölmiðlum, þar
sem þess var vandlega gætt að sópa sem rækilegast undir
teppi opinberrar bjartsýni og bandarískrar sjálfumgleði öllu
því sem neikvætt var og erfitt. Auk þess sem sköpuð var
fölsk kaupgeta hjá fólki (einkum því sem meðaltekjur hefur
haft eða meir) með því að skera niður skatta hjá þeim sem
betur eru settir og vísa feiknalegum halla á ríkissjóði og
stórfelldri skuldasöfnun á komandi ár, á næstu kynslóðir. Nú
síðast er stjórn Bush að reyna að sannfæra sitt fólk með
bókhaldsbrellum um að fjárlagahallinn á næsta ári verði
„aðeins“ 110 miljarðir dollara - en fréttaskýrendur, m.a. í
Time, hafa það eftir fjárlaganefnd þingsins að hann verði í
raun 206 miljarðir dollara.
Hitt er svo óleystur vandi, hvernig breyta mætti siðum
háttvirtra íslenskra kjósenda í þá veru, að þeir séu ekki í sinni
afstöðu fyrst og fremst að bregðast við batnandi eða
versnandi efnahagsástandi, heldur við þeim valkostum sem
stjórnarflokkar og stjórnarandstaða reiða fram. Og það skal
viðurkennt, að það er ekki auðvelt verk að fá þá til þess -
allra síst í þeim fjölmiðlahasar sem í æ frekari mæli neglir
athyglina niður við persónur stjórnmálamanna en síst við
það sem þeir hafa fram að færa.
íslenskir
flóttamenn?
Eitt af því sem Morgunblaðið
hefur haft mjög á hornum sér í
fjölmiðlum er svokölluð saman-
burðarfræði. Þá er átt við það, að
ekki megi bera saman vandamál
sem upp koma í ríkjum þar sem
kommúnistaflokkar hafa stjórn-
að og þau sem við sjálfir og
grannar okkar í landafræði og
stjórnskipan eiga við að glíma.
Þegar einhver slíkur samanburð-
ur skýtur upp kolli, telur Morg-
unblaðið þar fara selshaus
laumukommúnismans, sem er að
reyna að afsaka eða réttlæta ein-
hverja óhæfu fyrir austan það
fræga járntjald (sem nú er orðið
eins og hver önnur gauðrifin sfld-
arnót) með því að minna á
eitthvað hliðstætt hér heima.
Það var því spaugilegt nokkuð
að Morgunblaðið féll sjálft í
þessa samanburðargryfju á dög-
unum. Blaðið birti leiðara um ný-
lega skoðanakönnun sem sýndi
mikinn stuðning við Sjálfstæðis-
flokkinn og þar eftir rýrar vin-
sældir stjórnar Steingríms Her-
mannssonar. Leiðarinn klykkti
út með þessum samanburðar-
fræðum hén
„Jafn óvinsælir stjórnarherrar
og hér finnast nú aðeins í komm-
únistaríkjum, þar sem ráðamenn
keppast orðið við að skipta um
nafn og númer í von um að það
auki vinsældir þeirra meðal al-
mennings. Þá er sláandi að álíka
hátt hlutíáll íslenskra ríkisborg-
ara hefurkosiðaðflytjaúrlandi
það sem af er árinu og austur-
þýskra sem hefur valið þann kost
að lýsa andúð á stjórnarháttum
kommúnista með því að greiða
atkvæði með fótunum og flýja
Iand. Er þó vissulega ólíku saman
að jafna örbirgðinni í Austur-
Þýsícalandi og óstjórninni hér.“
Að flýja
til Svíþjóðar
Þetta er fróðleg klausa. í fyrsta
lagi greinir hún frá því, að svo
rammri heift er Morgunblaðið
slegið út í ríkisstjórnina að blaðið
er reiðubúið til að brjóta eigin
boðorð um óleyfilega „saman-
burðarfræði". Að vísu er eins og
leiðarahöfundur iðrist undir lok-
in þegar hann fer að segja að
„ólíku er saman að jafna“ - fer
síðan að tala um „örbirgð“ í
Asutur-Þýskalandi. Sem er
reyndar hæpið - eitt er að þar í
landi eru lífskjör eða neyslustig
lægra en í Vestur-Þýskalandi -
allt annað er örbirgð. eins og vik-
ið verður að síðar. I annan stað
getum við spunnið áfram saman-
burðarfræðina í aðra átt: fáum
dögum eftir að Morgunblaðið
komst að þeirri niðurstöðu að
hvergi væru stjórnarherrar jafn
óvinsælir og hérlendir - nema þá í
kommúnistaríkjum - komu þær
fréttir að mikil pólitísk vinkona
blaðsins, Margaret Thatcher,
væri nú komin með álíka mikið
fylgi í sínu landi og hin skelfilega
ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar!
En snúum okkur aftur að þeim
samanburði sem Morgunblaðið
gerði. Klippari hafði reyndar
heyrt einn vinstrimann benda á
þetta áður: það er sambærilegur
fjöldi Austurþjóðverja sem fer
vestur yfir og þeir íslendingar eru
sem nú fara til Svíþjóðar. Hann
bætti því svo við að reyndar hefðu
menn áður farið til Norðurlanda í
stórum stfl að leita sér kjarabóta
- ein slík bylgja reis mjög hátt á
viðreisnarárunum. Og hann
bryddaði upp á spurningu sem
sjaldan er á dagskrá: hver er
flóttamaður? Eru allir þeir flótta-
menn sem fyrst og síðast eru að
leita sér að betri lífskjörum? Eða
eru þeir einir flóttamenn sem
verða að fara að heiman, annars
eru þeir í háska staddir?
Kjarabætur
eða ótti
Við erum í rauninni alltaf að
blanda þessu tvennu saman í hug-
anum. Enda kannski ekki nema
von - því að skilin eru ekki alltaf
greinileg - „gráa svæðið“ stórt.
Austurþjóðverjar sem nú flytja
vestur eru ekki pólitískir flótta-
menn í þeim mæli sem þeir voru
rithöfundar og menntamenn sem
fyrir nokkrum árum voru hálf-
partinn neyddir til að fara úr
landi. Það fólk sem nú fer er sum-
part langþreytt orðið á að bíða
eftir nauðsynlegum pólitískum
umbótum í landinu, sumpart ótt-
ast það að þegar að uppgjöri
kemur verði átökin harkaleg,
jafnvel blóðug - og sumpart er
um að ræða ungt fólk og menntað
sem er fyrst og fremst að leita að
betur launuðum störfum í
Vestur-Þýskaiandi.
Ef við köllum allt það fólk
flóttamenn sem yfirgefur
heimkynni sín og vill setjast að í
öðrum löndum, þá hljótum við
að viðurkenna fyrst af öllu, að
flestir eru að leita sér betri kjara
og atvinnu. Það á jafnt við um
þær miljónir Mexíkana sem fara
(flestir ólöglega) yfir landamæri
Bandaríkjanna og þá „gistiverka-
menn“ úr atvinnuleysishéruðum
Suður-Evrópu, sem hafa ráðist í
óvinsælli störf í Vestur-
Þýskalandi, Frakklandi eða Belg-
íu. En þótt margt sé sameiginlegt
með öllu þessu fólki má samt
segja að ólíkt hafist menn að.
Sumir hverfa frá sæmilegum
kjörum í von um betri: við höfum
enga sérstaka samúð með þeim
og veigrum okkur við að kalla þá
flóttamenn. Aðrir eru að hverfa
frá mikilli örbirgð og allsleysi, og
við gerum ekki mikinn mun á
þeim í huganum og þeim sem erur
að flýja pólitískt ofbeldi, enda
verður í reynd stutt á milli þess-
ara hópa tveggja.
Tyrkneska
dæmið
Tökum dæmi af Tyrkjum.
Tyrkir eru í rauninni eitt stærsta
flóttamannavandamálið sem við
þekkjum og það sem stendur
okkur einna næst. Tyrkir eiga að
heita í Evrópu, Tyrkir eru sessu-
nautar utanríkisráðherra okkar í
Nató. Tyrkir sem hafa flúið land
verða taldir í miljónum, og þeir
hafa ekki síst lagt leið sína til
Vestur-Þýskalands til að vinna
ýmisleg „afgangsstörf" í velferð-
arríki. Þeir eru af öllum tegund-
um flóttamanna. Þar eru sæmi-
lega menntaðir menn sem fara
með þekkta fomúlu: „það er eng-
in aðstaða eða möguleikar
heima". Þareru alþýðumenn sem
flýja örbirgð og allsleysi fátækra
héraða. Og það eru líka
sannkallaðir pólitískir flótta-
menn sem eru að flýja ofsa og
grimmd tyrkneskra yfirvalda -
meðal þeirra eru ekki síst Kúrd-
ar, sem fá ekki að heita því nafni í
landinu heldur eru kallaðir
Fjallatyrkir.
Og það þarf enginn að efast um
að grimmdin og háskinn eru
raunveruleg. Amnesty var að
senda frá sér skýrslu þar sem
fundin voru 500 dæmi um pynt-
ingar í tyrkneskum fangelsum nú
á yfirstandandi ári einu saman -
og hafði tugur manna látið lífið
eftir pyntingar. Slíkar fregnir eru
ekki áberandi í fjölmiðlum -
hvort sem það stafar nú af tillits-
semi við sessunauta í Nató eða af
einhverju öðru, það er ekki gott
að vita.
ÁB
þJÓÐVILJINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími: 681333
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Ólafur H.Torfason.
Fróttastjóri: SiguröurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.)f Guðmundur
RúnarHeiðarsson, HeimirMár Pétursson, HildurFinnsdóttir(pr.),
ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurOmarsson
(íþr.), Þröstur Haraldsson.
Skrlfstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bilstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140kr.
Áskriftarverð á mánuöi: 1000 kr.
4 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 7. nóvember 1989