Þjóðviljinn - 07.12.1989, Blaðsíða 11

MENNING
Liljublátt rökkrið
sem ég anda aö mér
Magnús Gezzon skrifar
Sigmundur Ernir Rúnarsson.
Stundir úr lífi stafrófsins, ljóð
AB 1989.
Þetta er þriðja bók skáldsins og
óneitanlega sú vandaðasta og
forvitnilegasta að mínu áliti.
Ljóðin eru flest stutt og hnitmið-
uð, laus við allt óþarfa orðagjálf-
ur. Eftir stendur kjarninn tær og
skínandi, fólginn í því sem ekki er
sagt. Fyrsta ljóðið er gott dæmi
um þetta:
Þagnir
Þögnin
greinir frá óþœgindum
sem felast í ósögðum orðutn
eins vilja orð
skýra frá kostum þagnarinnar.
Kaflar bókarinnar eru þrír, sá
fyrsti, Athugasemdir, segir helst
frá nótt, myrkri og vondum veðr-
um:
Rím
Nóttin og óttinn
eiga samleið
smjúga smurningu hurða
rýma saman
hús.
í þessu ljóði leikur skáldið sér
að rími, nóttin - óttinn, og rímar
þessi orð við húsin, sem öll eiga
það sameiginlegt að fyllast af
draugalegu marri á næturnar.
Einnig nefni ég þetta brot úr ljóð-
inu Langar nætur: „Eflist að
vetri/ og óttast ekki meir þær
ljósu nætur/ sem fylla brjóst mitt
óvæntu lífi.“ Ljóðmælandinn
fagnar vetrinum þar sem „Svip-
miklir djöflar nætur/ leika á svæfli
mínum.“
Annar kafli Staður og stund
einkennist af því að ort er um
einstaka mánuði, staði, nafn-
greint fólk og hversdagsleg atriði,
t.d. dauða flugu í snjöllu kvæði
sem nefnist Vökuljóð. Kvæðið f
Þingholtunum er laglegt tilbrigði
við þá þjóðtrú að eilífðarverur
hafi ekki skugga og bendir höf-
undur á að við nútímamenn gæt-
um hæglega verið framliðið fólk á
sveimi. Þetta líkist því sem Willi-
am Burroughs sagði eitt sinn þeg-
ar hann var spurður að því hvort
hann tryði á líf eftir dauðann:
Veistu nokkuð nema þú sért
dauður og lifir framhaldslífinu
núna?
/ Þingholtunum
Svo háttar til í mínum húsum
að engum skuggum stafar af
Ijósum
einsog þau berist hvaðanœva
Óneitanlega finnst aðkomufólki
þetta undarlegt
og staldrar stutt við.
Þriðji og síðasti kaflinn nefnist
Áköll. Þar skiptir um takt; ein-
semd, þunglyndi og vetur eru að
baki en ást, konur og unaður
kynlífsins koma til skjalanna,
þótt þeir þættir eigi sínar dökku
hliðar eins og fram kemur í kvæð-
unum Seinna, Hljóð, Orðsend-
ing, Komstu, sem lýsir efanum í
ástarlífinu, og Slit, en þar segir:
„Okkur hefur lærst að meiða
hvort annað með andvörpum/ í
stað orða.“
Á síðu 56 breytist tónninn og
hefst á þessari draumsæju
stemmningu:
Dalalœða
A mjúkum iljum
ferðu yfir
þögla mýri
slœðurnar á öxlum þér
eru tunglbjartar
í lygnum vötnum
hefurðu þvegið háls og bringu
heilsað nykri
álfurinn minn.
Núna tekur unaðurinn völdin
og nálægð líkama sem ljóðmæl-
andinn ann, en reynir að forðast:
Dans
Haltu fast um tnjöðtn mína og
hönd
úr lófunum streymir von
sem ég vil ekki skilja.
Auk þess vil ég nefna ljóðin
Ást, Kynni, Meðan þú sefur og
Rúm við glugga.
Hér er á ferðinni bók sem er
höfundinum til sóma og sýnir
hverju þögn og öguð vinnubrögð
fá áorkað.
Útlit og frágangur eru til mik-
illar prýði.
Verðlaunabók eftir
Bjarne Reuter
Iðunn hefur gefið út Kúbansk-
an kapal, spennandi skáldsögu
eftir Bjarne Reuter, einn þekkt-
asta og virtasta rithöfund Dana.
Bjarne Reuter hefur hlotið marg-
víslegar viðurkenningar fyrir
verk sín, nú síðast dönsku bók-
menntaverðlaunin Gullna lárvið-
arsveiginn, sem féll honum í
skaut eftir útkomu þessarar
bókar fyrr á árinu. Kúbanskur
kapall vakti þegar í stað mikla
athygli og varð ein söluhæsta bók
ársins í Danmörku.
Þetta er æsileg saga um afbrot
og svikræði, þar sem ekki er allt
sem sýnist. Útanríkisráðherrann
finnst myrtur og allir forkólfar
lögreglu og leyniþjónustu hefja
rannsókn á málinu. Á sama tíma
eru Johan Klinger og Otto félagi
hans að vinna að rannsókn á
morði gleðikonu sem fundist hef-
ur illa útleikin í höfninni. Getur
það verið að einhver tengsl séu á
J milli þessara mála?
Sverrir Hólmarsson þýddi bók-
ina.
Stalínskáldsaga
Rybakovs
Út er komin hjá Máli og menn-
ingu skáldsagan Börn Arbats eftir
sovéska rithöfundinn Anatoli
Rybakov, í þýðingu Ingibjargar
Haraldsdóttur. Þessi bók hefur
vakið mikla athygli á Vestur-
löndum að undanförnu og hefur í
hugum manna orðið að eins kon-
ar tákni Glasnost-stefnunnar,
enda eru í henni gerðar upp sak-
irnar við ógnir Stalínstímans.
Sagan gerist í Arbathverfinu í
Moskvu og fjallar um Sasha Pan-
kratov og vini hans. f upphafi
sögunnar eru þeir um tvítugt,
lífsglaðir, ástfangnir og trúaðir á
sósíalismann. En skjótt skipast
veður í lofti, Sasha er handtekinn
og sendur í fangavist til Síberíu.
A meðan herðir Stalín tökin í
Moskvu og hugsjónamennirnir
ungu bregðast við, hver með sín-
um hætti.
Anatoli Rybakov fæddist árið
1911, er verkfræðingur að mennt,
barðist í seinni heimsstyrjöldinni,
var handtekinn og sendur til Sí-
beríu. Hann mátti bíða þess í tut-
tugu ár að Börn Arbats fengjust
útgefin.
Bókin er 543 bls., prentuð hjá
Prentstofu G. Benediktssonar.
Hallgrímur Helgason gerði kápu.
Shirley McLaine
leitar inn á við
Bókaforlagið Birtingur hefur
nú sent frá sér nýja bók eftir
leikkonuna og metsöluhöfundinn
Shirley Mclaine. Bókin heitir
Leitin inn á við en íslensk þýðing
hennar er eftir Önnu Maríu
Hilmarsdóttur. í bókarkynningu
segir m.a.:
I metsölubókum sínum Á ystu
nöf og Dansað í Ijósinu lýsir Shirl-
ey MacLaine sínu eigin andlegu
ferðalagi og deilir með lesandan-
um þeim stígum er hún hefur fet-
að í leit sinni að innra friði og
skilningi. í Leitin inn á við hefur
hún sett saman hagnýta bók er
leiðbeinir lesandanum um þær
aðferðir sem nota má í krafti and-
legrar tækni til þess að auka á
heilbrigði, hamingju og meðvit-
und um heiminn umhverfis okk-
ur, jafnt sem hið innra með okkur
sjálfum.
Leitin inn á við byggir á röð
námskeiða sem höfundurinn hélt
um gjörvöll Bandaríkin. Shirley
MacLaine skýrir fyrir lesandan-
um hugmyndir um svokallaða al-
heimsorku sem er aflvaki okkar
allra. Hún kennir, að með því að
stilla orkustöðvar okkar megi
minnka streitu, losna við ótta og
draga fram bestu kosti okkar.
Dulræn reynsla
kvenna
Bókaútgáfan Skuggsjá, Hafn-
arfirði, hefur sent frá sér bókina
Dulræn reynsla, Frásagnir af dul-
skynjunum sjö íslenskra kvenna
eftir Guðnýju Þ. Magnúsdóttur.
Hér segja sjö íslenskar konur
frá reynslu sinni í þessum efnum.
Hvað ber að gera, ef við finnum
fyrir auknum dulrænum skynjun-
um? Hvers vegna verða sumir
miðlar en aðrir ekki? Hvernig líð-
ur þeim, sem sjá fyrir óhugnan-
lega atburði, eins og slys, áður en
atburðirnir gerast? Höfum við
lifað áður og þá ef til vill oft?
Hvert förum við á milli jarð-
vistarskeiða? Hvar er heimurinn
„fyrir handan” og hvernig er
þessi heimur? Geta heimarnir
verið margir? Er rétt að við get-
um orðið jafnt fyrir áhrifum illra
afla sem góðra? Hvað er hægt að
gera til að verjast hinum illu
öflum? Eru draumar ferðalög á
önnur tilverustig? Um framan-
greind atriði og ýmislegt fleira er
fjallað í þessari bók.
Dulræn reynsla er 192 bls. með
myndum.
I DAG
þlÓÐVILIINN
FYRIR 50 ÁRUM
Framlög ríkisins til atvinnumála, sam-
gangnaog landhelgisgæslu lækka
minnst um 1.172.600 krónur. Ný út-
gjöld vegna gengisbreytinga og nýrra
embætta 500-600 þúsund krónur.
Þetta eru svör hinna „virðingarverðu"
við kröfum þjóðarinnar um aukna at-
vinnu og sparnað á opinberum emb-
ættumog bitlingum.
7. desember fimmtudagur 341. dagur
ársins, Ambrósíusmessa. Sólin kem-
uruppíReykjavíkklukkan 11.01 og
sestklukkan 15.35.
Viðburðir.
Jón Sigurðsson forseti lést þennan
dag árið 1879 eða fyrir 110 árum.
ÞjóðhátíðardagurFílabeinsstrandar-
innar.
APÓTEK
Reykjavík. Helgar- og kvöldvarsla lyfj-
abúðavikuna
1 .-7. des. er i Apóteki Austurbaejarog
BreiðholtsApóteki.
Fyrrnef nda apótekið er opið um helgar
og annast næturvörslu alla daga 22-9 (til
10 frídaga). Síðarnefnda apótekiö er
t opið á kvöldin 18-22 virka daga og á
laugardögum 9-22 samhliöa hinu fyrr-
nefnda.
LÖGGAN
Reykjavík sími 1 11 66
Kópavogur 4 12 00
Seltj.nes sími 1 84 55
Hafnarfj sími 5 11 66
Garðabær 5 1 1 66
Slökkvilið og sjúkrabílar:
Reykjavík sími 1 11 00
Kópavogur sími 1 11 00
Seltj.nes sími 1 11 00
Hafnarfj sími 5 11 00
Garðabær 5 11 00
LÆKNAR
Læknavakt fyrir Reykjavík, Sel-
tjarnarnes og Kópavog er í Heilsu-
verndarstöð Reykjavíkur alla virka daga
frá kl. 17 til 08, á laugardögum og helgi-
dögum allan sólarhringinn. Vitj-
anabeiðnir, símaráðleggingar og tíma-
pantanir í síma 21230. Upplýsingar um
lækna og lyfjaþjónustu eru gefnar í sim-
svara 18888.
Borgarspítalinn: Vakt virka daga kl. 8-
17 og tyrir þá sem ekki hafa heimilis-
lækni eða ná ekki til hans. Landspít-
alinn: Göngudeildin er opin 20-21.
Slysadeiid Borgarspítalans: opin allan
sólahringinn simi 696600.
Hafnarfjörður: Dagvakt, Heilsugæslan
simi 53722. Næturvakt lækna sími
51100.
Garðabær: Heilsugæslan Garðaflöt s.
656066, upplýsingar um vaktlækna s.
51100.
Akureyri: Dagvakt 8-17 á Læknamið-
stöðinni s. 23222, hjá slökkviliðinu s.
22222, hjá Akureyrarapóteki s. 22445.
Farsími vaktlæknis 985-23221.
Keflavík: Dagvakt. Upplýsingars. 3360.
Vestmannaeyjar: Neyðarvakt lækna s.
1966.
SJÚKRAHÚS
Heimsóknartímar: Landspítalinn: alla
daga 15-16,19-20. Borgarspitalinn:
virka daga 18.30-19.30, helgar 15-18,
og eftir samkomulagi. Fæðingardeild
Landspítalans: 15-16. Feðratími 19.30-
20.30. Öldrunarlækningadeild Land-
spítalans Hátúni 10 B. Alla daga 14-20
og eftir samkomulagi. Grensásdeild
Borgarspítala:virkadaga 16-19, helgar
14-19.30. Heilsuverndarstöðin við
Barónsstíg opin alla daga 15-16 og
18.30-19.30. Landakotsspítali: alla
daga 15-16 og 18.30-19. Barnadeild:
heimsóknir annarra en foreldra kl. 16-17
DAGBÓK
daglega. St. Jósefsspítali Hafnarfirði:
alladaga 15-16 og 19-19.30. Klepps-
spítalinn: alla daga 15-16 og 18.30-19.
Vestmannaeyjum: alla virka daga 15-
16og 19-19.30. SjúkrahúsAkraness:
alladaga 15.30-16 og 19-19.30. Sjúkra-
húsið Húsavík: alla daga 15-16 og
19.30-20.
ÝMISLEGT
Hjálparstöð RKI. Neyðarathvarf fyrir ung-
lingaTjarnargötu 35. Sími: 622266, opið
allansólarhringinn.
Sálf ræðistöðin. Ráðgjöf i sálfræöilegum
efnum. Sími 687075.
MS-félagiðÁlandi 13. Opiðvirkadagafrá
kl.8-17.Síminner 688620. ’
Kvennaráðgjöfin Hlaðvarpanum Vestur-
götu 3. Opið þriðjudaga kl.20-22,
fimmtudaga 13.30-15.30 og kl. 20-22, •
sími21500, símsvari
Sjálfshjálparhópar þeirra sem orðið hafa
fyrir sifjaspellum, s. 21500, simsvari.
Upplýsingar um eyðni. Sími 622280,
beint samband við lækni/hjúkrunarfræðing
á miðvikudögum kl. 18-19, annars sím-
svari.
Samtök um kvennaath varf, sími 21205.
Húsaskjól og aðstoð fyrir konur sem beittar
hafa verið ofbeldi eða orðið fyrir nauðgun.
Samtökin '78. Svarað er í upplýsinga- og
ráðgjafarsíma félags lesbía og homma á
mánudags- og fimmtudagskvöldum kl. 21-
23. Símsvari á öðrum tímum. Síminn er
91-28539.
Bilanavakt rafmagns- og hitaveitu: s.
27311. Rafmagnsveita bilanavakt s.
686230.
Vinnuhópur um sifjaspellamál. Simi
21260 allavirkadagakl. 1-5.
Lögfræðiaðstoð Orators, félags laga-
nema, er veitt í síma 11012 milli kl. 19.30
og 22.00 á fimmtudagskvöldum.
„Opið hús“ krabbameinssjúklinga
Skógarhlíð 8 er „Opið hús'' fyrir alla krabb-
ameinssjúklinga og aðstandendur þeirra á
fimmtudögum kl. 17.00-19.00.
Samtök áhugafólks um alnæmisvand-
ann sem vilja styðja við smitaða og sjúka
og aðstandendur þeirra. Hringið í síma 91 -
22400 alla virka daga.
GENGIÐ
6. des. 1989
kl. 9.15.
Sala
Bandaríkjadollar............. 62.78000
Sterlingspund................ 98.70600
Kanadadollar................. 53.99700
Dönskkróna.................... 9.10510
Norsk króna................... 9.23640
Sænskkróna.................... 9.86490
Finnsktmark.................. 15.01020
Franskurfranki............... 10.34860
Belgískur franki............ 1.68230
Svissneskurfranki............ 39.44710
Hollensktgyllini............. 31.32190
Vesturþýsktmark.............. 35.32920
Itölsk líra................... 0.04798
Austurrískursch............... 5.01740
Portúg. Escudo................ 0.40570
Spánskurpeseti................ 0.54730
Japansktyen................... 0.43678
Irsktpund.................... 93.18100
KROSSGÁTA
Lárétt: 1 fornsaga4
kimi6léleg7hama-
gangur 9 hljóðar 12 fur-
ða14kjaftur15málmur
16 hlýða 18 prik 20
kvæði21 heiti
Lóðrétt: 2 gegnsæ 3
lengd 4 bjartur 5 klampi
7batna8málið10fál-
maði 11 skakkri 13at-
orku17vafa18eyktar-
mark
Lausn á siðustu
krossgátu
Lárétt: 1 labb 4 fold 6
rýr7ergi9ásar12
æskan14lát15úði16
nótan 18sáir20maul
21 ritir
Lóðrétt: 2 aur 3 bris 4
fráa5lóa7eflast8
gætnir10snúnar11
reisla13kot17óri18
ami
Fimmtudagur 7. desember 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11