Þjóðviljinn - 17.01.1990, Blaðsíða 3

FRÉTTIR
Slippsiödin
Um 130 manns
endurráðnir
Slippstöðin á Akureyri hefur
nú þegar endurráðið um 130
manns af þeim 210 sem sagt var
upp störfum fyrr í vetur. Ef ekki
rætist úr með verkefni handa
skipasmíðastöðinni á næstunni er
allt eins víst að uppsagnir 80
starfsmanna komi til fram-
kvæmda þann 1. febrúar.
Að sögn Sigurðar Ringsted
forstjóra Slippstöðvarinnar er þó
stefnt að því að til þessara upp-
sagna þurfi ekki að koma um
næstu mánaðamót. Þar ræður
mestu hvort fyrirtækinu tekst að
selja nýja skipið sem þar hefur
verið í smíðum. Rækjustöðin
Meleyri hf. á Hvammstanga vill
eignast skipið og er að leita leiða
til að fjármagna kaupin eftir að
stjórn Fiskveiðasjóðs hafnaði
lánsumsókn fyrirtækisins. Ef
tekst að selja skipið von bráðar er
allt að 4 mánaða vinna við lok-
afrágang á því sem ætti að tryggja
endurráðningu þeirra sem eftir
eru.
Að öðru leyti hefur verið nóg
að gera hjá Slippstöðinni við stór
sem smá viðhaldsverkefni í des-
ember og það sem af er þessum
mánuði sem reyndar var vitað
fyrir áður en gripið var til þess
ráðs að segja öllum mann-
skapnum upp störfum.
-grh
Akranes
Jóhann hættir
Jóhann Ársælsson, skipasmið-
ur, sem verið hefur bæjarfulltrúi
fyrir Alþýðubandalagið á Akra-
nesi undanfarin tvö kjörtímabil,
skýrir frá því í viðtali við Vestur-
landsblaðið 10. jan. að hann hafi
ákveðið að gefa ekki kost á sér til
setu í bæjarstjórn við kosning-
arnar í vor.
Aðspurður segist Jóhann ekki
vera að hætta vegna óánægju
með flokkinn og svarar svo: „Eg
er ekki í neinni fýlu við félaga
mína, hvorki hér né annars stað-
ar.“ Jóhann segir ennfremur:
„Ég hef átt í miklum önnum í
starfi mínu og hef því haft lítinn
tíma til að sinna bæjarmálunum.
Ég sé ekki fram á að það rætist úr
þessu í bráð. Auk þess er ég ekki
einn þeirra sem telja sig ómiss-
andi.“
Alþýðubandalagið hefur
myndað meirihluta með Fram-
sóknarflokki á Akranesi á kjör-
tímabilinu (og gleymdist þó að
geta þess á korti í Þjóðviljanum
um daginn), en Alþýðuflokkur-
inn að mestu starfað með meiri-
hlutanum. Jóhann Ársælsson
segist vera bjartsýnn á útkomu
Alþýðubandalagsins á Akranesi í
komandi kosningum, málefna-
staða flokksins sé góð, fjárhags-
staða bæjarins ekki slæm og fyrir-
tækin standi vel.
ÓHT
Símsmiðir
Laun hækka
Samkomulag hefur tekist á
milli fjármálaráðuneytisins og
Félags íslenskra símamanna um
leiðréttingu á launum þeirra
símsmiða sem eru í félaginu.
Samkvæmt því hækkar
óhreinindaálag símsmiða úr
4.332 krónum í 5.143 krónur á
mánuði og álag á yfirvinnu nemur
4.114 krónum miðað við 80 tíma
yfirvinnu á mánuði. Þessi hækk-
un á óhreinindaálagi nær sam-
kvæmt samkomulaginu til allra
símsmiða í FÍS sem áður náði að-
eins til hluta þeirra.
-grh
Á íslandi kannast hver einasti
maður við orðið „byggðastefna“.
Þetta hugtak er stjórnmálamönn-
um hugleikið og í nafni þess setja
þeir lög, reglugerðir og færa til
fjármagn, oft við misjafnar
undirtektir. Húsnæðisstofnun
ríkisins hefur látið Félagsvísind-
astofnun gera fyrir sig þrjár
skýrslur um húsnæis- og búsetu-
mál, sem byggja á könnunum sem
stofnunin gerði sumarið 1988, og
voru tvær síðustu skýrslurnar
birtar á mánudag. Önnur þeirra
sem ber titilinn „Búsetuóskir og
fólksflutningar“ er af mörgum
talin bera mönnum frekar slæm
tíðindi, aðallega vegna þess að
fólk í vissum landshlutum virðist
una hag sínum frekar illa og
hyggst flytja búferlum.
Ein helsta breytingin frá fyrri
samfélagsháttum yfir í iðnaðar-
samfélag nútímans er færanleiki
vinnuaflsins. Það er nánast talið
forsenda þess að hægt sé að halda
iðnaðarsamfélagi gangandi að
vinnuafl þjóðfélagsins geti færst á
milli landshluta og borga án þess
að það sé mikið tiltökumál, allt
eftir sveiflum hagkerfisins, stór-
um og smáum. Islendingar búa
við frekar einhæft efnhagskerfi
þar sem ein atvinnugrein er allt í
öllu. Þjóðin fær um 70% þjóðar-
auðsins á hverju ári frá sjávarút-
vegi, sem síðan lýtur lögmálum
náttúrunnar. Sveiflurnar hér geta
því orðið mun grófari og
auðsýnni en þekkist í öðrum iðn-
ríkjum.
Á tímum mikils atvinnuleysis
ráða atvinnutækifærin á hverjum
stað sennilega mestu um það
hvert fólk flytur. En á góðæris-
tímum, þegar næga atvinnu er að
fá ráða aðrir þættir, eins og tæki-
færi til iðkunar félagslífs af ýms-
um toga, sjálfsagt miklu um af-
stöðu fólks til þess staðar sem það
er á.
Vestfirðingar
á faraldsfœti
í skýrslu Félagsvísindastofnun-
ar kemur fram að 32,6%
Vestfirðinga vildu búa annars
staðar en á Vestfjörðum og
40,4% íbúa á Norðurlandi vestra.
Þetta eru háar tölur og þessi tvö
landssvæði skera sig algerlega úr
hvað þær varðar. Ef Akureyri er
borin saman við þessi svæði þá
eru ekki nema 7,6% Akur-
eyringa sem vilja búa annars
staðar en þar.
Það einkennir Vestfirði að
þaðan flyst árlega mikið af fólki í
burtu og mikið af fólki flyst þang-
að á móti, þó ekki nái það að
jafnast út, þannig að þar fækkaði
fólki um 2,5% samkvæmt bráða-
birgðatölum Hagstofu íslands
fyrir árið 1989. Til Vestfjarða
flyst helst menntafólk sem kemur
þangað til kennslu og annarra
starfa að loknu námi og hefur
kannski ekki áform um að setjast
að á staðnum til frambúðar,
ásamt almennu verkafólki sem
lengi hefur getað gengið að vísri
atvinnu á þessu svæði, þó dregið
hafi saman annars staðar.
Þetta kemur heim og saman
við niðurstöðu Félagsvísinda-
stofnunnar. En í skýrslu hennar
kemur fram að þeir sem flytja
helst í burtu frá svæðum eins og
Vestfjörðum er ungt fólk sem
ætlar að sækja framhaldsnám og
þeir sem hafa að baki háskóla-
nám eða verklegt framhaldsnám.
Þetta fólk hefur úr fjölbreyttari
atvinnutækifærum að velja ann-
ars staðar og þá aðallega í
Reykjavík og nágrenni. Það hef-
ur líka sótt nám sitt til Reykjavík-
ur eða enn lengra og vanist lifn-
aðarháttum sem fjölmennið hef-
ur framyfir fámennið. Það er
einnig fróðleg staðreynd að á
Vestfjörðum, þar sem 32,6%
íbúanna vildu búa annars staðar,
vilja 62,5% þeirra sem ekki eru
aldir upp í landshlutanum búa
annars staðar, á meðan margfalt
færri þeirra sem hafa alist þar upp
vilja fara, eða 16,7%. Svipaða
sögu er að segja um Norðurland
vestra þó heldur fleiri heima-
manna vilji flytja þaðan en af
Vestfjörðum, 30,6%. En þann
mun má ef til vill skoða með mis-
munandi atvinnuástandi á þess-
um svæðum.
Þungt í
þorpurum
íbúar smærri staða, með íbúa-
tölu undir 200 einstaklinga og á
bilinu 200-1.000 manns reynast
vera hvað óánægðastir með sinn
hag. Tæp 40% fólks á þessum
stöðum segist í könnunum Fé-
lagsvísindastofnunar vilja búa
annars staðar. En íbúar staða
með yfir 10 þúsund íbúa eru mun
ánægðari með sinn búsetustað,
aðeins 3,8% þeirra vilja búa ann-
ars staðar og 9,7% íbúa höfuð-
borgarsvæðisins vilja búa annars
staðar en þar. Þegar svör þeirra
sem hafa flutt eða eru í flutninga-
hugleiðingum eru skoðuð, kemur
í ljós að atvinnu- og kjaramálin
lenda í fyrsta sæti sem ástæða
flutninganna. í öðru sæti er fé-
lagsleg þjónusta og menning, og
félagslíf lendir í þriðja sæti.
Ef Vestfirðir eru skoðaðir í
þessu samhengi, þar sem menn
hafa þóst sjá einna mesta vá í lofti
varðandi búferlaflutninga, þá
hafa flutt þaðan á undanförnum
fimm árum 25% íbúanna, sem
svarar til þess að á fimm árum
flyttu 25 þúsund Reykvfkingar úr
borginni. Á þessu sama tímabili
fluttu 17% landsmanna allra á
milli byggðarlaga, þannig að
Vestfirðingar eru 8% yfir lands-
meðaltalinu. Eins og komið hef-
ur fram hefur atvinna verið trygg
á Vestfjörðum til langs tíma.
Fólk er því ekki að flýja atvinnu-
leysi þó það gæti verið að flýja
litla fjölbreytni í atvinnulífinu.
Þá liggur beinast við að skoða
þær ástæður sem lentu í öðru og
þriðja sæti sem orsök brottflutn-
ings; félagslegu þjónustuna og
menninguna og félagslífið. Það er
varla óvarlegt að áætla að fólk á
landsbyggðinni almennt og þá
sérstaklega þar sem fámenni er
og lítið um þjónustu og félagslíf,
óski sér eitthvað af þeim „lífs-
gæðum" sem það verður vitni að í
gegnum fjölmiðla og ferðalög að
standa til boða á fjölmennari
stöðum. í þessu samhengi er
fróðlegt að skoða mannfjölda-
breytingarnar á síðasta ári, sam-
kvæmt bráðabirgðatölum Hag-
stofunnar.
Er þetta
menningarþorsti?
Þá fjölgaði á höfuðborgar-
svæðinu, Suðurlandi og Suður-
nesjum um 0,6-1,4%. Hólmavík
skar sig úr á Vestfjörðum eitt
þorpa með fjölgun upp á 3%. En
fækkun varð á öllum öðrum
minni stöðum á svæðinu: Á Patr-
eksfirði 6%, en þar búa nú álíka
margir og árið 1960, á Flateyri
fækkaði fólki um 12% og Suður-
eyri um 5%. Á sama tíma stóð
íbúafjöldi ísafjarðar og Bolung-
arvíkur í stað, þar sem fjöl-
mennið er mest og þjónustan og
í BRENNIDEPLI
Eins og Reykjavík er
lítil London eða
París, gœtu
Isafjörður og
Bolungarvík orðið
litlar Reykjavíkur,
svona rétt eins og
Akureyri
félagslífið væntanlega meira þar
en á hinum stöðunum.
Á undanförnum áratug hefur
átt sér stað mikil breyting í lifnað-
arháttum landsmanna og þeim
kröfum sem þeir gera almennt til
lífsins og í daglegu máli eru
kölluð „lífsgæði“. Reykjavík hef-
ur til að mynda tekið stakka-
skiptum, breyst úr frekar fá-
breyttum smábæ á alþjóðavísu
yfir í netta borg sem býður þegn-
um sínum og gestum upp á fjöl-
breyttari þjónustu og félagslíf en
áður. Þetta þýðir að höfuðborg
landsins og eina borg þess, er
annar staður en áður og síðan má
deila um hvort hann er betri eða
verri. En eitt er víst að „lífsgæði"
borgarinnar freista margra, ekki
bara Reykvíkinga.
Nú ætlast sjálfsagt enginn til
þess að hægt sé að bjóða upp á
sömu þjónustu og sömu „lífs-
gæði“ um allt land, jafnt á Kópa-
skeri, ísafirði og í Reykjavík.
Hitt er hins vegar ljóst að fólk
hefur nú aðrar hugmyndir um
hvernig það vill eyða dögunum
en það gerði fyrir áratug síðan.
Það er að sjálfsögðu helst hjá
unga fólkinu sem þessi breyting
kemur fram, enda er það ein af
niðurstöðum Félagsvísindastofn-
unnar að það sé unga fólkið sem
helst leiti burt úr heimahögunum
á landsbyggðinni.
Bœttar samgöngur
Þær raddir hafa heyrst eftir að
samgönguráðherra tók þá
ákvörðun að flýta jarðgangagerð
á Vestfjörðum, að þeim pening-
um yrði illa varið þar sem „eng-
inn vildi búa þarna“. Þetta við-
horf einkennist af töluvert mikilli
skammsýni. í fyrsta lagi geta ís-
lendingar illa leyft sér að leggja
byggð á Vestfjörðum af vegna
þess hvað svæðið liggur vel við
gjöfulustu fiskimiðum okkar og
svo er það ósköp einfaldlega
rangt að „enginn vilj i búa þarna“.
Fólk vill búa öðruvísi þarna, þe.
það gerir sams konar kröfur til
„lífsgæða" og höfuðborgarbúar.
Vestfirðir eru það svæði sem
orðið hefur útundan hvað varðar
ferðamannaþjónustu, ferða-
menn erlendir jafnt sem inn-
lendir sækja ekki svæðið. Ástæða
þess er sjálfsagt margþætt, kynn-
ingarstarfsemi og svo framvegis,
en samgöngur hafa örugglega
ekki hvað minnst áhrif. Með
jarðgöngum sem tengja saman
þéttbýlisstaði á Vestfjörðum
styttast vegalengdir og allur
ferðamáti verður mun auðveld-
ari, hvort heldur er yfir sumar-
tímann eða vetrartímann. Með
auknum ferðamannastraum gæf-
ust ekki einungis ný og fjöl-
breyttari atvinnutækifæri á Vest-
fjörðum, helduryrðu menningar-
leg áhrif ferðamannastraumsins
einnig til þess að lyfta upp félags-
lífinu og mannlífinu í heild.
Öll þjónusta yrði betri og hag-
kvæmari og hægt verður að veita
annars konar þjónustu vegna
þess að fleiri verða til að njóta
hennar og kaupa hana. Eins og
Reykjavík er lítil London eða
París, gætu ísafjörður og Bolung-
arvík orðið litlar Reykjavíkur,
svona rétt eins og Akureyri. Það
er annað að bregða sér á milli
staða á Vestfjörðum í gegnum
jarðgöng um vetrarmánuðina en
yfir þungfæra fjallvegi, jafnvel þó
vegalengdir séu ekki miklar. Fólk
setur eðlega fyrir sig mögu-
leikann á því að það komist ekki
aftur heim til sín, vegna þess að
fennt hefur á milli margra metra
hárra ruðninga rétt á meðan það
skrapp bæjarleið.
Það hefur verið stefna nokk-
urra ríkisstjórna að auka sjálf-
stæði sveitarfélaga. Aukið sjálf-
stæði, ásamt samgöngubótum
sem tengja staði innan landshluta
með öruggarra hætti, er forsenda
þess að hægt verði að skapa betra
og eftirsóknarverðara mannlíf í
einstökum landshlutum og skatt-
borgararnir ættu að vera reiðu-
búnir að greiða fyrir betra
mannlíf.
-hmp
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3