Þjóðviljinn - 22.08.1990, Síða 3

FRETTIR
Ríkisstarfsmenn
Skiúfað fyrir
sjátfvirka þenslu
Ríkisendurskoðun: Fjölgun opinberra
starfsmanna innan rammafjárlaga.
Stöðugildumfjölgað um 2,7% á einu ári.
Rúmlega 15.000 stöðugildi hjá því opinbera
Frá fyrri hluta árs í fyrra og til
sama tímabils í ár fjölgaði
stöðugildum hjá því opinbera um
401 stöðugildi eða 2,7%. í
fjárlögum þessa árs er gert ráð
fyrir að stöðugildum fjölgi um
490. Samkvæmt athugun Ríkis-
endurskoðunar á breytingum á
ijölda starfsmanna ríkisins hefur
þessi aukning verið innan þess
ramma sem fjárlög mörkuðu.
Virðist því „sem tekist hafi að
setja fyrir þá sjálfvirku útþenslu á
starfsmannahaldi ríkisins, sem
hefur blasað við í ÖII þau önnur
skipti, sem Ríkisendurskoðun
hefur gert athuganir á
breytingum á fjölda starfsmanna
ríkisins,“ eins og segir orðrétt í
skýrslu Ríkisendurskoðunar.
í frumvarpi til fjárlaga 1990 var
gert ráð fyrir að stöðugildum hjá
því opinbera fjölgaði um 160. í
meðförum Alþingis bættust við
52 stöðugildi. Þá bættust einnig
við stöðugildi vegna breytinga á
lögum um verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga, eða um 250 talsins,
sem og að Unglingaheimili
ríkisins var flutt úr B-hluta
fjárlaga yfir í A-hluta og sett var á
fót meðferðarheimili fyrir unga
fíkniefnaneytendur.
Á fyrri hluta ársins var
heildarfjöldi stöðugilda þess
opinbera að meðaltali 15.241 í
stað 14.840 að meðaltali fyrstu
sex mánuði ársins 1989, er
jafngildir 2,7% aukningu milli
ára. Þess má geta til samanburðar
að milli áranna 1989 og 1988
fjölgaði stöðugildum um 0,9%.
Fjölgun mánaðar- og dag-
launafólks var mest á vegum
heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins eða um 129
stöðugildi og menntamálaráðu-
neytis um 118 stöðugildi.
I skýrslu Ríkisendurskoðunar
kemur fram að fjöldi
yfirvinnustunda sem hlutfall af
mánaðar- og dagvinnulaunum
var að meðaltali 19,8% hjá A-
hluta stofnunum ríkisins fyrri
hluta ársins eða 0,3% hærra frá
sama tímabili í fyrra. Hæst var
hlutfallið hjá stofnunum innan
samgöngu-, utanríkis-, dóms- og
kirkjumála- og iðnaðarráðuneyt-
is eða á bilinu 26-32% en lægst
hjá stofnunum æðstu stjómar
ríkisins, viðskiptaráðuneyti og
Hagstofunni, eða um 15%.
-rk
Búvörusamningur
Afuröaverö markaöstengt
Gunnlaugur Júlíusson: ídrögum að nýjum
búvörusamningi er gert ráðfyrir meiri
markaðstengingu en áður
Nýr búvörusamningur verður
að liggja fyrir áður en bænd-
ur panta áburð í vetur til notkun-
ar á næsta ári, svo þeir viti hvað
framtíðin ber í skauti sér, að sögn
Gunnlaugs Júlíussonar sérfræð-
ings hjá landbúnaðarráðuneyt-
inu. Núverandi búvörusamning-
ur rennur út í ágúst 1992 þannig
að slátrun haustsins 1991 verður
sú síðasta á gUdistíma samning-
sins.
Helstu breytingar sem eru fyr-
irhugaðar á samningnum eru að
hann verði markaðstengdari en
nú er. Gunnlaugur sagði
nauðsynlegt að byggja inn í
samninginn hvata fyrir bændur
og milliliði til að ná jafnvægi á
milli framleiðslu og sölu, þannig
að greinin verði meira samkepp-
nishæf.
„Þá eru menn ekki að semja
um fast framleiðslumagn sem er
óháð þróun á innanlandsmark-
aði,“ sagði Gunnlaugur. Hlutur
ríkisins í samningnum myndi
miðast við það magn búvara sem
selt er á innanlandsmarkaði, með
einhverju hlutfallslegu álagi en
ekki föstu álagi eins og nú tíðk-
ast. Þetta segir Gunnlaugur vera
grundvallarbreytingu, sérstak-
lega hvað varðar sauðfjárrækt-
ina, þar sem bændum hefur verið
tryggt ákveðið fast verð fyrir
ákveðið magn afurða, nær alger-
lega óháð markaðnum.
Óánægjuraddir eru á meðal
kúabænda vegna þess að ekki er
lengur hægt að versla með
fullvirðisréttinn, eða mjólkur-
kvótann. Gunnlaugur sagði nú-
verandi ástand hafa varað í eitt og
hálft ár. Þá hefði verið tekið fyrir
þessi viðskipti þar sem þau voru
að hluta farin úr böndunum og á
sínum tíma hefðu menn verið
sáttir við breytinguna.
Gunnlaugur sagði nauðsynlegt
að breyta þessum málum aftur,
þannig að menn geti verslað með
kvóta svo eðlileg þróun geti átt
sér stað í greininni. Það væri ekki
rétt að í drögum búvörusamn-
ingsins væri komið í veg fyrir
verslun með fullvirðisrétt. „í
reglugerð sem var gefin út í vor
var liðkað til fyrir þessu aftur og
ég hef trú á því að það verði opn-
að á þetta innan skamms,“ sagði
Gunnlaugur. Þetta væri hægt að
gera algerlega óháð búvörusamn-
ingi.
Niðurgreiðslur á landbúnaðar-
vörum jukust verulega með til-
komu matarskattsins, að sögn
Gunnlaugs. Það væri því erfitt að
tala um hvað hreinar niður-
greiðslur vegna gildandi búvöru-
samnings ættu eftir að verða
miklar á þeim tíma sem eftir er af
gildistímanum. í september í
fyrra, þegar þessi mál voru
könnuð, sagði Gunnlaugur
heildar niðurgreiðslur hafa verið
7-800 miljónir króna. Þá hefði
endurgreiðsla á virðisaukaskatti
hins vegar verið um það bil 3,2
miljarðar króna. Ríkið væri því í
raun að færa stórar fjárhæðir
fram og til baka en hreinar niður-
greiðslur hefðu dregist saman
síðustu ár.
Innan hagsmunasamtaka
bænda er bent á að ríkið geti með
ýmsum hætti haft mikil áhrif á
þann markað sem afskipti ríkisins
ættu að markast af samkvæmt
samningsdrögum. Ríkið gæti til
að mynda breytt skattlagningu og
leyft innflutning á samkeppnis-
vörum. Bændur hafa því margir
hverjir áhyggjur af því öryggi eða
öryggisleysi sem markaðstengdur
samningur hefði í för með sér.
-hmp
Sala Hraðfrystihúss Kefla-
víkur á togaranum Aðalvík
KE til Útgerðarfélags Akureyr-
inga á dögunum fyrir 450 milj-
ónir króna hefur vakið mikla
athygli. Einkum og sér í lagi
fyrir þá staðreynd að þar með
var bundinn endir á togaraút-
gerð frá Kefiavík, að minnsta
kosti í bili. Með því að selja
togarann og hátt í tvö þúsund
tonna kvóta teija menn sig hafa
afstýrt gjaldþroti Hraðfrysti-
hússins, en fimm mánaða
greiðslustöðvun þess rann út
um svipað leyti og hluthafa-
fundur fyrirtækisins sam-
þykkti söluna.
Allar dyr lokaðar
Skuldir Hraðífystihússins
voru um slðustu áramót rúmar
500 miljónir króna og svo virðist
sem allar tilraunir til að fá nýtt
fjármagn inn í reksturinn hafi
mistekist. Skiptir þá engu hvort
leitað var til opinberra sjóða eða
ekki. Allsstaðar var komið að
lokuðum dyrum. Skýringuna á
því segja Suðumesjamenn vera
þá að þeir séu ekki skilgreindir í
kerfínu sem landsbyggð og njóti
því ekki þeirrar aðstoðar sem hún
fær að öllu jöfhu hjá því opin-
Nú eröldin önnur I henni „Stónj miljón”, eins og Hraðfrystihús Keflavíkur var
nefnt á sínu blómaskeiði. Búið er að selja eina togara fyrirtækisins norður til
Akureyrar og allt á huldu um framtíð atvinnurekstrar í húsnaeði þess.
Úr togurum í trillur
bera. Virðist sem sambýlið við
herstöð Bandaríkjamanna á Mið-
nesheiði og nálegðin við höluð-
borgarsvæðið valdi þar mestu
um._
I þeirri viðleitni stjómenda
fyrirtækisins að fá inn nýtt fjár-
magn virðist sem eigendur þess
hafi ekki verið tilbúnir til að láta
viðbótarfjármagn af hendi til
rekstursins einir og sér. Stærstu
hluthafar Hraðfrystihússins em
Samband íslenskra samvinnufé-
laga með 67%, Keflavíkurbær
með um 20%, Kaupfélag Suður-
nesja með 12% og Verkalýðs- og
sjómannafélag Suðumesja með
1%. Vitað er að Sambandið reyn-
ir eftir mætti að selja eins mikið
og það getur af eignum sínum til
að koma rekstri sínum á réttan
kjöl og var alls ekki þess megnugt
að útvega meira fé í rekstur Hrað-
ffystihússins. Fyrir það var eini
kosturinn að selja togarann og
kvóta hans þeim aðila sem bauð
hæst. Ekki spillir fyrir að með
kaupunum skuldbindur Útgerðar-
félag Akureyringa sig til að
kaupa hlutabréf Hraðfrystihúss-
ins fyrir 75 miljónir króna, en alls
nemur hlutafé fyrirtækisins um
100 miljónum. Líklegt er talið að
eldri hluthafar Hraðfrystihússins
kaupi frystihúsið, lausafjármuni
og annað, en brunabótamat húss-
ins er um 200 miljónir króna.
Haldlrtil skipaskipti
Hinsvegar er það með öllu
óvíst hverskonar starfsemi muni
fara fram í ffystihúsinu í næstu
framtíð. Hraðfrystihúsið hefur
ekki verið þar með fiskvinnslu
síðan isfisktogaramir Aðalvík og
Bergvík fóm norður til Sauðár-
króks í skiptum fyrir frystitogar-
ann Drangey SK sem síðar fékk
nafnið Aðalvík KE. Þegar um-
rædd skipaskipti vom gerð var
það undir merkjum hagræðingar
og endurskipulagningar og svo
virðist sem það hafi aðeins náð til
þeirra fyrir norðan en ekki til
Hraðfrystihússins í Keflavík.
Allavega er þeirra síðasti togari
farinn til Akureyrar án þess að
nokkuð komi í staðinn. Áð vísu
hefur útgerðarfélagið Eldey boð-
ið í rækjutogarann Hafþór sem er
í eigu ríkisins og með 650 tonna
rækjukvóta og 165 tonna þorsk-
kvóta. Á annan tug tilboða hafa
borist í Hafþór og munu viðræður
sjávarútvegsráðuneytisins við til-
boðshafa hefjast í næstu viku.
í BRENNIDEPLI
Hvort hmn togaraútgerðar í
Keflavík mun hafa einhver áhrif á
afstöðu ráðuneytisins til tilboðs
þeirra Eldeyjarmanna skal ósagt
látið. Trúlega ræður þó mestu um
afstöðu ráðuneytisins hvort til-
boðshafar séu tilbúnir að láta skip
sem fyrir em í rekstri í úreldingu,
á móti því að fá Hafþór, sem til
skamms tíma var gerður út frá
Isafirði.
Eins og gefur að skilja finnst
mörgum í Keflavík það fjandi
hart hvemig komið er fyrir tog-
araútgerð í bænum, svo ekki sé
meira sagt. Fyrir daga kvótans var
þar rekin blómleg togaraútgerð,
en síðan þá hafa þeir hver á fætur
öðmm verið seldir á brott. Á
þessum tima hafa verið seldir
samtals níu togarar frá Keflavík,
Njarðvík og Garði og eftir em að-
eins þrír togarar ffá Sandgerði og
tveir úr Grindavík. Aftur á móti
hefur trilluútgerð blómstrað á
sama tíma sem togaraútgerðin
hefur smám saman verið að
hrynja. I dag em gerðar út frá
Keflavik hátt í fimmtíu trillur sem
vom aðeins örfáar í upphafi kvót-
Herstöðvaandstæð-
ingar vöruðu strax
við þeirri þróun í
upphafi bandaríska
hernámsins að það
gæti orðið skeinuhætt
sjávarútvegi á Suður-
nesjum. Þau varn-
aðarorð hafa þegar
rœst með þeim afleið-
ingum að togaraút-
gerð í Keflavík heyrir
sögunni til, í bili að
minnsta kosti.
ans og rém þá aðeins yfir hásum-
arið.
Að því hefur verið ýjað að op-
inberir styrkir til sjávarútvegsfyr-
irtækja fyrir norðan og vestan eigi
sinn þátt í því hvemig fyrirtækin
þaðan geti fjármagnað skipakaup
í öðrum landsfjórðungum svo
sem á Suðumesjum. Vafalaust er
eitthvað til í því, en á móti kemur
að sjálfir hafa Suðumesjamenn
almennt ekki verið neitt sérstak-
lega áhugasamir um að slá skjald-
borg um þá útgerð og fiskvinnslu
sem þar hefur verið rekin. Þó er
vert að geta stofhun útgerðarfé-
lagsins Eldeyjar sem sett var á
laggimar til að spyma við fótum
og efla útgerð á svæðinu. Þá hef-
ur Fiskmarkaður Suðumesja
sannað gildi sitt, en með tilkomu
hans hefur smáfyrirtækjum á
sviði fiskvinnslu fjölgað allnokk-
uð sem hafa sérhæft sig í vinnslu
hinna ýmsu fisktegunda fyrir er-
lenda viðskiptavini.
Timburmenn
hermangsins
Hinu er þó ekki að leyna að
sífellt erfiðara hefur verið fyrir
fiskvinnslustöðvar að fá þann
mannskap sem þær þurfa. Það
virðist nefnilega vera í tísku að
allt sé betra en að vinna í fiski og
skipta þá launin engu. Betra sé að
vinna í sjoppu eða uppá Velli hjá
Kananum. Ohefl hermangið hjá
Bandaríkjaher og íslenskum aða.1-
verktökum á Miðnesheiði og í
næsta nágrenni hefur sogið til sín
vinnuafl frá sjávarútveginum á
svæðinu með þeim afleiðingum
sem sífellt hafa verið að koma
betur i ljós. Það er því heldur nöt-
urlegt að sjá það og heyra þegar
forystumenn Suðumesja koma
hver á fætur öðmm ffarn í fjöl-
miðlum og barma sér yfir því að
bandaríski herinn vilji draga sam-
an seglin og þar með sé verið að
stefna atvinnuöryggi ibúanna í
hættu.
Strax í upphafi hemámsins
vömðu herstöðvaandstæðingar
við þessari þróun sem gæti hent
sjávarútveginn í samkeppni við
hermangið sem svo sannarlega
hefur komið á daginn. Þá vildi
enginn hlusta og nú súpa Suður-
nesjamenn af þeim beiska drykk
sem er hrun togaraútgerðar í
Keflavik og samdráttur i fram-
kvæmdum og mannaráðningum
hjá Bandaríkjaher.
-grh
Miövikudagur 22. ágúst 1990 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 3