Þjóðviljinn - 15.09.1990, Síða 5

ÞJOÐMAL
Atvinnumál á Suðurnesium
Staðsetning á Keilis-
nesi ekki meginmálið
r
Olafur Ragnar Grímsson: Arður Landsvirkjunar verði notaður til jöfn-
unar orkuverðs. Keilisnes líklegur staður en engin lausn fyrir Suðurnes-
in. Mannvirki hersins verði nýtt fyrir stórkostlegan „ heilsuiðnað “. End-
urskoðunarákvæði mikilvægari en upphaflegt orkuverð
Alþýðubandalagið í Keflavík
og Njarðvíkum efndi í
fyrrakvöld til opins fundar um
atvinnumál á Suðurnesjum og
hafði Ólafur Ragnar Grímsson
framsögu. Mjög fjölmennt var
á fundinum og mátti þar sjá
marga fulltrúa úr sveitar-
stjórnum og atvinnulífinu á
svæðinu. Hugsanlegt álver á
Keilisnesi var efst í huga
margra fundarmanna og Eyj-
ólfur Eysteinsson fundarstjóri
benti á að þrátt fyrir mikla Qöl-
miðlaumfjöllun væri þetta
fyrsta umræðan á opinberum
vettvangi um stöðu atvinnu-
mála á Suðurnesjum í Ijósi ál-
málsins. Fjármálaráðherra
fjallaði hins vegar einnig um at-
vinnumál íslensku þjóðarinnar
og efnahagsástand heimsins í
breiðari skilningi, enda taldi
hann það forsendu þess að unnt
væri að ræða af skynsemi um
málefni einstakra svæða.
Alusuisse brást í fyrra
Fjármálaráðherra upplýsti á
fundinum, til að skýra hve mikil-
vægt væri að ná hagstæðum skil-
málum í væntanlegri samninga-
gerð við Atlantsál, að ekki hefði
farið hátt hingað til, hvemig reynt
var í fyrra árangurslaust að fá
orkusölusamningnum við Alusu-
isse breytt á grundvelli svo-
nefndrar „hardship clause“,
vegna erfíðrar stöðu. Orkusamn-
ingur vegna nýs álvers, sem
tryggði endurskoðun, væri mikil-
vægari en byijunarákvæði um
orkuverð. Kæmi á daginn að eftir
10-15 ár yrði vetnisframieiðsla
eða orkusala um streng til Bret-
lands hagstæð, þá væri mikilvægt
fyrir okkur að geta tekið upp
samninginn. Hins vegar lægi eng-
inn texti enn fyrir um slíkt endur-
skoðunarákvæði.
Ólafur Ragnar skýrði ffá því,
að á mánudaginn yrði fyrsti fúnd-
urinn sem ríkisstjómin heldur
með forsvarsmönnum Lands-
virkjunar um álmálið og taldi að
hægt væri að ljúka samningagerð
fyrir 1. október, en mikilvægt
væri að fara að sjá fyrir endann á
málinu.
Meginatriðin þrjú
Evrópa siglir hraðbyri í það
að verða eitt markaðssvæði fjár-
magnshreyfmga, þjónustu og
vinnuafls. Islendingar geta ekki
slitið sig úr samhengi við þessa
þróun. Stærstu þáttunum í mótun
efnahagsþróunarinnar, sem við
þyrflum að tileinka okkur og taka
mið af, skipti Ólafur Ragnar í
þrennt:
1) Þróun þjónustu og há-
tæknigreina, með sérstakri
áherslu á menntað vinnuafl,
2) Breytí lífsviðhorf og lifn-
aðarhætti, sem auðveldaði okkur
að markaðssetja landið sem
heilsulind,
3) Lok vígbúnaðarkapp-
hlaupsins sem veldur því að fyrir-
tæki leita nýrra leiða og stað-
bundnar herbækistöðvar glata
þýðingu sinni.
Þessir þættir snerta alla, en at-
vinnulíf Suðumesja sérstaklega,
vegna vem vamarliðsins, sem
hefúr verið ein meginuppistaða
atvinnumála á svæðinu.
Ólafúr Ragnar sagðist hafa
lagt það til í rikisstjóm, að strax
yrði hugað að framtíð atvinnulífs
á Suðumesjum, ekki ef, heldur
þegar herstöðin verði lögð niður.
Þrátt fyrir allar bollaleggingar um
álver þurfí að grípa til gagnráð-
stafana og athuga, hvemig nýta
megi mannvirki vamarliðsins og
aðstöðu þess um land allt.
Heilsurækt
í stað hersins
Ólafur Ragnar viðraði þá hug-
mynd, að við brottfor hersins væri
hægt að hagnýta byggingar og að-
stöðu á Keflavíkurflugvelli í öfl-
ugustu heilsuræktarstöð Islands,
þar sem reyndi á hugvit til að
markaðssetja hana á alþjóðavett-
vangi.
Fjármálaráðherra telur að tími
stóm fisksölusamtakanna sé lið-
inn. Markaðsstarf framtíðar verð-
ur tengt fyrirtækjunum sjálfum og
það þurfa þau að búa sig undir.
Efnahagsleg og þjóðhagsleg
rök hnígi öll að því að allan fisk
eigi að selja á innlendum mörk-
uðum, svo innlend fyrirtæki eigi
kost á að keppa við erlend.
íslendingar eigi í framtíðinni
að setja stíf skilyrði varðandi
þann stuðning sem Evrópuþjóðir
veita fiskvinnslufyrirtækjum.
Gagnstætt því sem oft er hald-
ið á lofti, er íslenska hagkerfið
einna smátækast varðandi ríkis-
sfyrki til atvinnulífsins og aðeins
Sviss lægra af Evrópulöndum.
Nær vonlaust er fyrir íslenskan
sjávarútveg að keppa við erlend
fiskvinnslufyrirtæki sem em jafn-
vel rúmlega 100% byggð fyrir
ríkissfyrki.
Ólafur Ragnar vill að þeir
sem nýti fiskimiðin greiði veiði-
leyfagjald með einhveijum hætti.
Kvótann þurfi að binda við
byggðarlögin svo ekki skapist
byggðastríð um hann. A næstu 2
ámm, gildistíma nýju fiskveiði-
laganna, þurfi að hugleiða nýtt
kerfi, þar sem allur afli verði seld-
ur innanlands. Þá muni möguleik-
ar Suðumesja styrkjast á ný
vegna nálægðar við flutningaleið-
ir í lofti og á legi.
Skilyrði okkar
Ólafúr sagði að samningurinn
við Atlantsál væri ekki í höfn og á
viðkvæmu stigi. Mikilvægustu
þættimir sem þyrfti að hugleiða
væm þessir:
1) Nógu hagstætt orkuverð.
Staðsetningarumræðan ein og sér
væri lítils virði. Væm verð og
skattamál óhagstæð, skipti stað-
setningin engu. Gagnrýni Al-
þýðubandalagsins á Straumsvík-
ursamningana hafi nú loks valdið
því að Islendingar létu sér ekki
lengur nægja lágt orkuverð,
tryggingarlausa samninga, sem
alþjóðleg verðbólga og lækkandi
dollaragengi hefðu leikið grátt.
Skynsamlegra væri að tengja
orkuverðið að hluta við markaðs-
verð á áli heldur en einhveijar
mills-tölur, en hafa þyrfti bæði
gólf og þak í orkusamningnum.
Nýtt álver eins og nú væri rætt um
yrði stærsta fjárfesting í sögu lýð-
veldisins. Þrátt fyrir von um arð-
semi væm þar talsverðir óvissu-
þættir. Næstu vikur ætti að nota til
að bregða ísköldu, viðskiptalegu
mati á það, hvort áhætta okkar
væri of mikil.
Ólafur Ragnar vill fá óháða
sérfræðinga, t.d. frá Háskóla ís-
lands, til að meta hagkvæmni og
áhættu samningsdraganna fyrir
okkur.
2) Umhverfismálin. Fróðlegt
væri að bera saman umræðuna nú
og kringum 1960-1970. Andstætt
því sem þá var séu nú allir sam-
mála um að hér eigi að gilda
ströngustu umhverfisvemdar-
kröfur.
3) íslenskt forræði. Reynsl-
an hefði sýnt, að meirihlutaeign
væri ekki nauðsynleg og jafnvel
óæskileg. Mikilvægast sé að fyr-
irtækið lúti íslenskum lögum og
dómstólum. Það sé mikilvægur
áfangi að hafa náð því inn í fyrir-
liggjandi samningsdrög.
Sterk rök fyrir
Keilisnesi
Ólafur Ragnar benti á, að ál-
ver gæti bæði fært byggðarlögum
kosti og vandamál. Hann taldi að
enn væri ekki fullreynt, hvort aðr-
ir staðir á Suðumesjum en Keilis-
nes kæmu til greina, en rétt væri
að hugur hinna erlendu samn-
ingamanna stæði heldur til þess,
enda hefði þeim ekki verið boðið
upp á annan kost á þessu svæði.
Ólafúr las beint upp úr
skýrslu Byggðastofnunar, þar
sem færð em rök að því að 10%
mannafla við álver á Keilisnesi
myndu í byijun koma af Reykja-
nesi, en 90% af höfúðborgar-
svæðinu.
Ólafur Ragnar sagði að álver-
ið í Straumsvik væri fomaldar-
rokkur borið saman við nútíma-
verksmiðjur og varasamt að hafa
það í huga til viðmiðunar. Nú-
tímaáliðnaður byggðist á há-
tæknibúnaði, vélmennum og sér-
hæfðu vinnuafii.
Hann benti einnig á að sam-
setning vinnuaflsins yrði önnur
en í Straumsvík og minnstur hluti
þessara 10% úr Verkalýðs- og
sjómannafélaginu í Keflavík,
heldur úr tæknistéttarfélögum.
Skýrsla Hollustuvemdar um
umhverfisþættina væri ókomin,
en jákvæð niðurstaða hennar gæti
enn styrkt stöðu Keilisness. Ef
arðsemisútreikningar mæltu einn-
ig með Keilisnesi væm mjög
sterk efnisleg rök fyrir að stað-
setja það þar. en þá yrði að
tryggja að niðurstaðan yrði já-
kvæð fyrir þjóðarbúið í heild. Til
að tryggja samstöðu allra byggð-
arlaga væri það góður kostur að
nota hluta af tekjum Landsvirkj-
unar af orkusölunni til að jafna
orkuverð yfir allt landið og gera
samkeppnisaðstöðu allra fyrir-
tækja og hitunar- og orkukosmað
á landinu hinn sama. Þetta þyrfti
að vera byggt inn í sjálfan samn-
inginn og lögin um hann.
Hins vegar væri nýtt álver
engin allsheijar súkkulaðiterta á
borð þjóðarinnar. Mikið átak
þyrfli að gera í atvinnumálum
Suðumesja, hvort sem álver
kæmi á Keilisnes eða ekki.
Stjómmálafiokkar sem vilja reka
ábyrga efnahagsstefnu verði að
svara því, hvemig þeir vilji haga
efnahagsframkvæmdum á þessu
tímabili. Hér þurfi að grípa til
tímabundinna aðgerða í 2-3 ár til
að varðveita stöðugleikann og
halda verðbólgunni niðri. Næsta
ríkisstjóm verði að sýna kjark við
fjárlagatillögur ffam á árið 1995;
ef ekki verði beitt „fómarskött-
um“ og aðhaldi, yrði affaksturinn
enginn.
Keilisnes eða Kanada?
I almennum umræðum sagði
Jón Gunnarsson oddviti Vatns-
Ólafur Ragnar Grímsson f ræðustóli
I Glóðinni I fyrrakvöld, á fjölmenn-
asta stjómmálafundi sem lengi hef-
ur verið haldinn f Keflavfk. Næst
púltinu sitja Sólveig Þórðardóttir
Ijósmóðir, bæjarfulltrúi f Njarðvíkum
og Einar Gunnarsson trésmiður.
Mynd: Kristinn.
leysustrandarhrepps meðal ann-
ars, að ffesta ætti gildistöku
kvótalaganna um áramót, því
annars yrði útgerðin komin á ör-
fárra hendur eftir 2 ár. Hann
gagnrýndi vinnubrögð Byggða-
stofnunar varðandi spár um upp-
runa vinnuafls við álver í Keilis-
nesi. Logi Þormóðsson fiskverk-
andi minnti á að Straumsvíkur-
verið hefði valdið öngþveiti á
bátafiota Suðumesjamanna með
því að soga til sín vélstjóra og yf-
irmenn og þéttbýlisstaðimir á
Norðurlandi mundu flosna upp ef
álver færi í Eyjafjörð. Annars
vildi hann byggja á gullkistu
hafsins ffekar en stóriðju. Logi
taldi það lagabrot eftir gildistöku
nýju kvótalaganna, þar sem auð-
Iind sjávar er lýst sameign lands-
manna, ef allur fiskur verður ekki
seldur á innlendum mörkuðum.
Jóhannes S. Guðmundsson velti
því upp hvort eðlilegt væri að
þjónustufyrirtækin græddu svo
mikið að þau drægju fiskvinnslu-
fyrirtækin upp á núllið i yfirliti
yfir afkomu fyrirtækja 1989.
Oddbergur Eiriksson skipasmiður
vildi að það væri gert opinbert nú
eftir 20 ára rekstur í Straumsvík
hvað við hefðum í raun og vem
haft upp úr raforkusölunni, í ljósi
þeirra fúllyrðinga Sjálfstæðis-
manna á sínum tíma, að svipull
væri sjávarafli og ekki á hagnað
af honum treystandi. Sigurbjöm
Ólafsson vélsmiðjustarfsmaður
taldi að fiskvinnslan þyrfti að
eiga helming kvótans og fúrðaði
sig á því að anga lénsskipulagsins
skyldi haldið í nýju fiskveiðilög-
unum. Sólveig Þórðardóttir yfir-
ljósmóðir og bæjarfúlltrúi í
Njarðvíkum spurði hvort það
væri rétt að ef álverið kæmi ekki á
Keilisnes yrði það byggt í Kan-
ada. Ólafur Ragnar taldi það nær
útilokað, því við hefðum tolla-
samninga inn í Evrópu sem Kan-
ada hefði ekki. Sr. Oddur Einars-
son starfsmaður sveitarfélaganna
í álversmálum taldi hins vegar að
erlendu aðilamir hefðu augastað á
Kanada ef ekki yrði af ffam-
kvæmdum hér. Meginatriðið væri
að álver yrði staðsett þar sem hag-
kvæmast væri fyrir þjóðarheild-
ina, arðinum mætti deila á lands-
byggðina alla. Hörður Hallsson
spurði hvort Suðumesjamenn
fengju kvóta í staðinn fyrir „Ál-
bak“, sem hann fúllyrti að Akur-
eyringar nefndu skipið sem þeir
keyptu nýlega af svæðinu. Fjár-
málaráðherra benti á að ef nýtt
kerfi kæmist á í kvótamálum yrði
skráningarstaður skipa ekki aðal-
atriðið, þegar allir hefðu jafna
möguleika til að kaupa aflann.
Styrkir til
kvikmyndagerðar
Kvikmyndasjóður íslands auglýsir eftir um-
sóknum um styrki til kvikmyndagerðar.
Umsóknum skal skilað ó skrifstofu Kvik-
myndasjóðs, Laugavegi 24, 101 Reykjavík,
fyrir 15. nóvember 1990.
Sérstök eyðublöð fóst ó skrifstofu Kvikmynda-
sjóðs og eru umsóknir því aðeins gildar að
eyðublöð Kvikmyndasjóðs séu útfyllt sam-
kvœmt skilyrðum sjóðsins.
Stjórn Kvikmyndasjóðs íslands
Laugardagur 15. september 1990 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5