Þjóðviljinn - 18.09.1990, Page 5

Skák og sam félag
Kasparov í
pólítískum ólgusjó
Menn eru vanir að líta svo á að
skákin sé utan við stjórnmál.
Margir hafa til dæmis talið að
jafnmargir hæfileikamenn so-
véskir og raun ber vitni hafi helg-
að sig skáklistinni vegna þess, að
þar gátu þeir verið tiltölulega
lausir við pólitíska duttlunga.
Eða öllu heldur: þótt pólitískir
duttlungar hafi komið við sögu,
þá hafí skákin að því ieyti verið
„stikkfrí“ að þar er um að ræða
mælikvarða á getu og hæfíleika
sem pólitískir ráðamenn fá engu
um breytt.
En hvað um það: það vekur
óneitanlega mikla athygli, að
Garri Kasparov heimsmeistari
hefur nú gefíð sig að stjórnmálum
og látið kjósa sig varamann í nýj-
um flokki sem nefnist Lýðræðis-
flokkur Rússlands (LR). Ekki síst
vegna þess að nú er stutt í það að
hann verði að setjast að einvígi
um heimsmeistaratitilinn við
Karpov, sem er ekki aðeins gam-
all andstæðingur í skákinni held-
ur og pólitískur andstæðingur um
leið.
Þvert
á skynsemina
í grein eftir Alexej Srebnítskíj
(apn) sem hér er stuðst við, er
það haft eftir Kasparov sjálfum,
að víst sé þetta undarleg uppá-
koma. Hann segir:
„Frá sjónarmiði skákmanns og
heilbrigðrar skynsemi er þetta
brjálæði - það virðist blátt áfram
heimska að fara að fást við
eitthvað sem krefst mikils tíma og
orku einmitt á því ári þegar keppt
er um heimsmeistaratitilinn og
skákmaður hlýtur að skera sem
mest niður allt sem ekki kemur
taflmennsku við.“
í þessu sambandi hefur ýmsum
dottið í hug að minna á það að
Gari Kasparov er sem skákmað-
ur frægur fyrir dirfsku sem virðist
ekki alltaf rökrétt. Sjálfur út-
skýrir hann áhuga sinn á því að
demba sér í pólitík á þessa leið:
„Sá sem hefur fylgst vel með at-
burðum í landinu sl. tvö ár, eink-
um í suðri, þeir sem voru í Bakú í
janúar leið, þeir taka margar á-
kvarðanir ekki á grundvelli
heilbrigðrar skynsemi heldur láta
þeir stjórnast af einhverskonar
dýrslegri eðlisávísun."
í þessu sambandi má minna á
það, að Kasparov, sem er sonur
65 ára í dag
armenskrar konu, neyddist til
þess að flýja ásamt ættingjum sín-
um frá fæðingarborg sinni Bakú í
Azerbædsjan þegar þar hófust
miklar ofsóknir gegn Armenum.
Hann býr nú í Moskvu ásamt
konu sinni ungri.
Út úr
fílabeinsturni
Borgarstríð milli Armena og
Azera hefur sem sagt haft veruleg
áhrif á þá ákvörðun heimsmeist-
arans að gefa sig að stjórnmálum.
En hér kemur fleira til. í viðtali
við nýtt blað, „Lýðræðis-
Rússland“, segir Kasparov á
þessa leið: „Ég er atvinnumaður í
skák, ég ætla ekki að binda trúss
mitt við stjórnmálin ein saman.
En núna er nafn mitt, vinsældir
mínar og þekking mín nauðsyn-
leg þeim sem berjast fyrir lýðræð-
isþróun ( samfélaginu.“
Sem fyrr segir hafa menn jafn-
an gengið út frá því sem vísu að
skák væri ópólitísk. Flestir höfð-
ingjar skákborðsins hafa lifað í
einangrun, gott ef ekki ffla-
beinsturni, sinnar listar. Að vísu
hefur Karpov, helsti keppinautur
Kasparovs um langt skeið, skipt
sér af stjórnmálum. En hann
sýndi aldrei neitt sjálfstætt frum-
kvæði á þvi sviði, í raun var hann
ekki að gera annað en styðja við
bakið á þeim sem með völdin
fóru á Brézhnevstíma. Hinsvegar
byrjaði Kasparov mjög snemma
að láta til sín taka sem andófs-
maður. Hann gekk í Kommúnist-
aflokkinn (og úr honum síðar) en
hann ætlaði bersýnilega aldrei að
Kjartan Helgason
bóndi í Unaðsdal á Snœfjallaströnd
„Ólafur jafnakollur nam land
frá Langadalsá til Sandeyrarár og
bjó í Unaðsdal," segir í Land-
námabók Ara prest sins fróða, og
hefur landnám hans tekið við af
landnámi Vatnsfirðinga, er náði
að Langadalsá að vestanverður.
Hefur Unaðsdalur löngum verið
stórbýli og þangað var kirkja flutt
frá Stað á Snæfjöllum um miðjan
sjöunda áratug liðinnar aldar.
Kjartan Gunnar tók við búi í Un-
aðsdal um 1950, en þá hafði móð-
ir hans Guðrún Ólafsdóttir frá
Strandseljum í Ögursókn (móð-
ursystir Jóns Baldvins ráðherra)
búið þar, ekkja, en hún missti
mann sinn Helga Guðmundsson
1945, mikinn dugnaðar- og at-
orkumann. Börn þeirra hjóna
urðu mörg og ólst Kjartan upp í
glaðværum systkinahópi, - hinn
fimmti í röðinni.
Ég minntist í upphafi þessara
fáu orða á landnámsmann í Un-
aðsdal og er ljóst, að hann tók sér
bólfestu þar sem honum hefur
þótt bezt henta, og má vel hugsa
sér að þar hafi skógur vaxið og
verið bæði búsældarlegt og fag-
urt. En bændur á 20. öld gerðust
og landnámsmenn í vissum skiln-
ingi og nutu þeirrar tækni er hér
varð kunn uppúr síðustu styrjöld;
varð Kjartan eigi eftirbátur neins
í þeim leik. Tún eru þar nú geysi-
leg og hefur þurft margt hand-
takið til að færa út hið ræktaða
land. Nýtízkulegt íbúðarhús,
stórt og hentugt reistu þau hjón
Kjartan og Stefanína laust fyrir
1960, og er öll jörðin vel hýst, bú
stórt og gagnsamt. Er oft
mannmargt í Unaðsdal á sumrin
er sól tekur að verma jörð eftir
kaldan vetur. Þá er eigi síður
margt um manninn f stoíu Kjart-
ans og Stefaníu eftir venjulegar
messugerðir, svo og ennfremur ef
eitthvað sérstakt þarf að inna af
höndum í Unaðsdalskirkju. Er
gestrisni mikil hjá þeim hjónum
svo sem var í tíð Helga heitins og
Guðrúnar.
Kjartan varð snemma nokkuð
framámaður í málefnum sveitar
sinnar. Oddviti til margra ára,
sýslunefndarmaður og löngum í
skólanefnd. Var gott með honum
að starfa. Hin síðari ár hefur
hann verið meðhjálpari í kirkj-
unni og farizt það vel úr hendi
jafnan. Er mér ljúft bæði og skylt
að þakka það starf, svo og hitt, að
þá veður var hryssingslegt eða
snævi þakin jörð var oftlega
brugðið á það ráð að flytja guðs-
þjónustu í stofu þeirra hjóna. Var
þar allt til reiðu er hafa þurfti,
kertaljós á borði, dúkað hvítu og
kann ég þeim hjónum hinar
mestu þakkir fyrir móttökur all-
ar.
Svo vill til, að sami múrari múr-
aði bæði hér og í Unaðsdal. Barst
eitt sinn í tal, eitthvað um aðstoð-
armenn, oft kallaðir handlangar-
ar hjá slíkum, og man ég að hann
taldi sig eigi hafa haft röskari
mann í slflct en Kjartan. Kom mér
það eigi á óvart og munu allir er
til þekkja lipurðar og dugnaðar
afmælisbarnsins, ekki undrast
slík ummæli.
Kona Kjartans, frú Stefanía, er
Ingólfsdóttir frá Skjaldþingsstöð-
um í Vopnafirði. Er mjög
jafnræði með þeim hjónum, svo
sem sagt var til foma. Dugnaðar-
kona og er allt snyrtilegt og hrein-
legt innanhúss, en þó hefur hún
löngum haft í ýmsu að snúast við
sjálf bústörfin.
Eiginlega er tvöfalt afmæli í
Dal, með því húsmóðirin á sitt
þann 17., þótt eigi séu þau jafn-
aldra.
Beztu kveðjur til ykkar, með
þökk fyrir góð kynni.
Sr. Baldur Vilhelmsson,
prófastur Vatnsfírði
Kasparov: Þetta er náttúrlega brjálæði, en samt...
vera þar til þess eins að segj a j á og
amen við öllu sem að honum væri
rétt.
Það vatt
upp á sig
Afskiptasemi hans byrjaði
með óánægju með margt í hinum
sovéska skákheimi, óánægju sem
hann dró enga dul á, heldur viðr-
aði óspart m.a. í viðtölum við
fréttamenn af Vesturlöndum.
Slikt þótti síst við hæfi þá, og
uppskar Kasparov mikinn fjand-
skap þeirra sem réðu ríkjum í
íþróttanefnd ríkisins (sem er
einskonar íþróttaráðuneyti).
Oddvitar nefndarinnar drógu
enga dul á að þeir gerðu allt til að
tryggja það að Karpov væri áfram
heimsmeistari og voru þarmeð
reiðubúnir til að leggja hnullunga
í götu Kasparovs.
Sumir hafa legið Garri Kaspar-
ov á hálsi fyrir það, að á þessum
árum leitaði hann stuðnings eins
helsta valdamanns Kommúnist-
aflokksins, Alíjevs, flokksfor-
manns í Azerbædsjan. En Alíjev
er einn þeirra sem hafði margt
misjafnt á samviskunni eins og í
ljós kom síðar í birtu málfrelsis-
ins. Kasparov segir á þá leið um
þennan tíma, að honum hefði
aldrei tekist að komast alla leið
að heimsmeistaratitlinum ef
hann hefði ekki átt sína áhrifa-
miklu verndara. En það sem
mestu skipti: Ég, segir Kasparov,
notaði aldrei þessa aðstoð áhrifa-
manna til að skaða aðra.
Hvað vill
hinn nýi flokkur?
Eftir að breytingaskeiðið,
kennt við Gorbatsjov, hófst, hef-
ur Kasparov látið til sín taka í
hópi þeirra sem hafa viljað gera
einna róttækastan uppskurð á
kerfinu. Um leið er það ljóst að
hann rekst ekki vel í flokki. Þegar
á stofnþingi „Lýðræðisflokks
Rússlands“ lenti hann upp á kant
við aðalforingja hans, Nikolaj
Travkín, sem vildi sem óskertast
foringjavald yfir hreyfingunni.
Travkín hafði sitt fram, en þó tel-
ur Kasparov sig hafa óbundnar
hendur og hefur stofnað innan
LR sína órólega deild „frjálsra
demókrata“.
Hvað vill hinn nýi flokkur
Kasparovs? Það verður ekki svo
glöggt séð af almennum yfirlýs-
ingum um pólitískt og efnahags-
legt frelsi, um skýran valkost sem
leyfir ekki að „okkar flokki sé
ruglað saman við hina“. Undir
eitthvað slíkt taka svotil allar pól-
itískar hreyfingar í Sovétríkjun-
um um þessar mundir. Eitt er
víst: flokkur Kasparovs leggur
áherslu á að hann sé andkomm-
únískur. Kasparov útskýrir þetta
á þá leið, að hann hafni bolsé-
vismanum, þeirri hugmynda-
fræði sem vill leggja í rústir til að
byggja á ný, hugmyndafræði sem
þolir ekki önnur sjónarmið.
Garri Kasparov er, sem fyrr
segir, varaformaður hins nýja
flokks. Auk þess er hann formað-
ur hlutafélags, sem stofnað hefur
verið til að reka flokkinn. Þetta
hlutafélag gefur út blaðið
„Lýðræðis-Rússland" og ætlar að
stunda m.a. útgáfustarfsemi.
Kasparov, sem hefur rekið fjár-
mál sín af kunnáttu og talsverðri
hörku, leggur sjálfur fram drjúg-
an hluta hlutafjár.
Og svo á hann að tefla við
Karpov nú í október...
Þökkum innilega samúð og vinarhug við andlát og útför
móður okkar, tengdamóður og ömmu
Soffíu Sigurhelgu
Sigurhjörtur Pálmason
Anna Pálmadóttir
Haukur Pálmason
Hreinn Pálmason
Friðrik Pálmason
Sigríður Pálmadóttir
og barnabörn
Sigurhjartardóttur
Unnur Vilhjálmsdóttir
Guðmundur Guðmundsson
Aðaiheiður Jóhannesdóttir
Karóla Sander
Kristján Sæmundsson
Maðurinn minn og faðir okkar
Stefán Jónsson
rithöfundur og fyrrverandi fréttamaður
lést á heimili sínu, Dunhaga 21, aðfaranótt 17. sept.
Fyrir hönd aðstandenda
Kristíana Sigurðardóttir
og börn hins látna
Þriðjudagur 18. september 1990 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5