Þjóðviljinn - 10.10.1990, Qupperneq 4

móÐinUINH
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
Þingmaður
íleitað
hugsjón
Ámi Gunnarsson alþingismaður skrifaði á föstudag grein
í Alþýðublaðið um stöðuna í íslenskum stjómmálum í dag
og það sem hann kallar tilvistarvanda jafnaðarmannaflokks.
Ámi getur þess réttilega að eftir að menn misstu trúna á
þjóðnýtingar í atvinnurekstri og nokkuð breið samstaða
náðist um velferðarkerfið, þá skorti jafnaðarmenn baráttu-
mál sem „vakið geta eldmóð og eflt baráttuþrek". Hann svip-
ast um eftir slíkum málum og fer þá helst í fótspor Oskars
Lafontaines hins þýska. Jafnaðaramenn á vorri tíð, segir
þar, eiga að hafa forystu í umhverfis- og þróunarmálum.
Þeir eiga að hætta að trúa á þann hagvöxt sem kemur litlum
minnihluta mannkyns til góða og kostar umhverfisspjöll. Ámi
hleypir sér í hugsjónaham, talar um nauðsyn nýs gildismats
og „fráhvarf frá þeirri stefnu síðustu áratuga sem kalla má
hagvaxtarstefnuna". Á öðrum stað fer hann hörðum orðum
um „hina svokölluðu framfara- og framleiðnistefnu" sem
fylgt hefur verið og tekið mið af hagvexti - hvað sem hann
kostaði.
Gott og vel. En nú er frá því að segja, að í sömu grein
skýtur Ámi Gunnarsson þingmaður óspart á Alþýðubanda-
lagið og einkum þá ráðherra þess flokks sem hafa vantrú á
ágæti þeirra álsamninga sem iðnaðarráðherra Alþýðu-
flokksins hefur lagt á borð. Þessir menn fá á baukinn fyrir
„afturhaldssemi og neikvæða íhaldssemi". Þingmaðurinn
telur menn þessa svo mjög úr takti við samtímann, að það
eitt sé skynsamlegt í stöðu íslenskra stjómmála í dag aö Al-
þýðufiokkurinn bindi trúss sitt við Sjálfstæðisflokkinn og
leggi upp með „viðreisnarstjóm" (næstu kosningum. Vænt-
anlega til að koma álmáli í höfn (sem Ámi er þó óánægður
með sem Norðurlandsþingmaður) og til að „taka mikilvæg-
ar ákvarðanir varðandi Evrópubandalagið“ sem getur eins
og á stendur verið feluformúla fyrir undirbúning að inngöngu
í það.
Hér rekur eitt sig á annars hom. Álmálið eins og það er
lagt upp er, hvað sem öðru líður, ofur venjulegt dæmi um
áframhald þeirrar „hagvaxtarstefnu“ sem þingmaðurinn var
áður að fordæma í nafni hugsjóna jafnaðarstefnunnar!
Hrifning af Evrópubandalaginu og sá fúsleiki að koma þang-
að sem mjög er sterkur í Alþýðuflokknum og Þorsteinn Páls-
son er búinn að setja á dagskrá hjá sér - allt er það dæmi-
gerð hagvaxtarhyggja. Sem er alltaf að halda því að okkur
að ef við höfum eitthvað minni hagvöxt en svarar til OECD-
meðaltals, þá sé úti um okkar gæfu og gengi. Þegar svo Al-
þýðubandalagið eða drjúgur hluti þess hefurfyrirvara um ál-
samninga og Evrópuhrifninguna þá er sá hugsunarháttur
reyndarekkitengdur„neikvæðri íhaldssemi". Heldurfyrstog
fremst því, að í þeim flokki hrærast mun meir með mönnum
þær hugmyndir sem Ámi Gunnarsson skrifar sjálfur upp á
þegar hann er að horfa yfir heiminn í heild. Hugmyndir sem
eru fyrst og síðast gagnrýni á bláeyga hagvaxtartrú. Gagn-
rýni á það hvemig hagvöxtur er gerður að mælikvarða á
þjóðfélög án þess að menn geri í alvöru tilraun til að átta sig
á því, hvað það er í hagvexti sem horfir til betra lífs og hvað
það er sem ýtir undir sóun og spillir lífsmöguleikum þjóða
þegar til lengri tíma er litið.
Þegar verið er að hugsa um stöðu þessara mála allra er
mönnum stundum ráðlagt að láta það fara saman að hugsa
um hnöttinn allan og reyna að breyta í þeim anda ástandinu
heima hjá sér. Ámi Gunnarsson fer í öfuga átt: hann skrifar
upp á það sem stækir markaðshyggjumenn kalla „dalakofa-
sósíalisma" þegar hann hugsar afstrakt um heiminn og hag-
vaxtartrúna. En þegar komið er að íslandi hér og nú, þá er
allt óbreytt, gagnrýni á hagvaxtarhyggjuna einföldu lögð til
hliðar og tekin bein stefna á nýjar ástir samlyndra hjóna,
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks.
Þetta þreytta lamb þáði stuðning Heimis Kristinssonar (göngunum um árið.
En menn falla auðveldlega ( gildmr þegar meta skal heildarstuöning við
landbúnaðinn, eins og sannast hefur f umræðunum um AMS-gildin.
Mynd: ÓHT
Landbúnaðardæmið
Misskilningur á tölum sem
landbúnaðarráðuneytið sendi til
GATT vegna alþjóðaviðskipta
með búvörur hefur haft afleiðing-
ar víða í fjölmiðlum og túlkun
manna. DV, Stöð 2 og Þorvaldur
Gylfason prófessor (í Morgun-
blaðsgrein í gær) hafa m.a. gefið
til kynna að nýju upplýsingamar
um svonefnd AMS-gildi staðfesti
tölur sem settar voru fram fyrr á
árinu af gagnrýnendum landbún-
aðarkerfisins um kostnað þjóðar-
búsins af landbúnaðinum. Meira
að segja Þjóðviljinn birti á laugar-
daginn að liðurinn „markaðs-
stuðningur“ í AMS-útreikningun-
um þýddi framlag íslenska ríkis-
ins til landbúnaðarmála.
Þessu er ekki svona varið.
AMS- markaðsstuðningstalan er í
raun munurinn á heimamarkaðs-
verði á ákveðinni vöru og verðinu
þar sem varan fæst ódýrust í
heiminum.
Dæmi: Ef kartöflur eru ódýr-
astar í Hollandi, þá er reiknað út
hve mikill munur er á kartöflu-
verðinu þar og í öðrum löndum.
Þessi reiknistærð, munurinn, er
svo hluti af AMS-gildinu. Komi
það svo t.d í ljós að kartöflur kosti
það sama í Belgíu og á íslandi, þá
væri AMS-gildið hið sama í þess-
um tveim löndum, miðað við
botnverð Hollands.
Og þama er gildran sem DV,
Stöð 2, Þorvaldur Gyldason og
fleiri hagfræðingar féllu í. Svo
notuð séu orð Steingríms J. Sig-
fússonar um þetta á opnum fúndi
á Húnavöllum sl. sunnudag: Sam-
anburðurinn miðast við það að
við ætum vömna hráa út úr vöm-
geymslum erlendis.
AMS-gildið lýsir nefnilega
ekki fjárframlögum ríkis, ekki
raunvemd í krónum talið í tiltekn-
um ríkjum, heldur er það reikni-
stærð sem hægt er að nota í al-
þjóðlegum samanburði, áður en
skilgreindir em allir kostnaðar-
þættimir sem mynda loks verðið
til neytenda.
Þannig segir AMS-talan etv.
lítið og kannski ekkert um stuðn-
ing ríkisins við kartöflufram-
leiðslu í Hollandi, Belgíu og á Is-
landi. Hugsanlegt er að mikill
munur sé í löndunum á niður-
greiðslum, búsetustyrkjum, sölu-
og dreifingarkostnaði, virðis-
aukaskatti á mat osfrv., sem
reyndar er víðast raunin. Efiir er
svo að athuga, hvað það mundi
kosta neytendur í löndunum
tveimur í aðfiutningskostnaði og
öðmm gjöldum að fá hollensku
kartöflumar fiuttar til sín, hveijar
hugsanlegar niðurgreiðslur em
osfrv.
Mergurinn málsins er sá, að
Alþjóðatollabandalagið vill fá
tölur frá aðildarþjóðum um það,
hvað það kostar að framleiða bú-
vömr í heimalandinu, miðað við
það verð þar sem varan fæst ódýr-
ust. Þannig er það laukrétt hjá
Gunnlaugi Júlíussyni hagfræð-
ingi í Þjóðviljanum í gær, að sé
markaðsstuðningurinn skv. AMS-
gildinu 8,7 miljarðar á núvirði á
Islandi, þýðir það ekki fjárfram-
lag ríkisins. Um er að ræða reikn-
aðan mun á lægsta heimsmark-
aðsverði og íslensku verði.
Til þess að fá botn í dæmið
þarf að reikna m.a. aðfiutnings-
gjöld, dreifingarkostnað og
álagningu, fyrir nú utan það hvað
það mundi yfirleitt kosta okkur að
framleiða ekki búvörur. Fjárfest-
ingar, vinnuafl og margfeldisáhrif
landbúnaðarins em mikil stærð,
sem þyrfti að meta með ná-
kvæmni til að geta svarað því til
fulls, hver yrði hagur okkar af því
að draga úr búvömframleiðsl-
unni.
Miljón króna
áhættan
Það er áhættufjármagn á fleiri
vígstöðvum en í stóriðjumálum.
DV upplýsir í gær, að þeir sem
taka þátt í prófkjöri Sjálfstæðis-
flokksins i Reykjavík, þar sem
þingsætið er „dýrast“ að mati
blaðsins, geti reiknað með því að
þurfa að eyða í það svo sem einni
miljón króna hver. Einn kandídat-
anna, þekktur þingmaður segir
DV, reiknar með 300 þús. kr. út-
gjöídum í prófkjörsbaráttuna. Og
blaðið bendir jafnframt á að ein
miljón sé um það bil árslaun þing-
manns eflir skatta. Hins vegar sé
líklegt að sumir þeirra geti leitað
lil fyrirtækja um fjárhagslegan
stuðning.
Það væri fróðlegt að sjá lík-
indareikninga um arðsemisvon-
ina af þessu áhættuljármagni. 17
manns vilja róa upp á hlut í próf-
kjöri Sjálfstæðismanna, og 17
miljóna fjárfesting er talsverð út-
gerð. Ákveddu nú prófkjörsfram-
bjóðendur Sjálfstæðisflokksins
að leggja niður allt skrum og aug-
lýsingastarfsemi og veija kosn-
ingafénu, eins og DV áætlar það,
t.d. til Landgræðslusjóðs, þá
mundi ráðstöfúnarfé hans aukast
um tæp 450%. Og 2 miljóna af-
gangur væri af kosningafénu ef
frambjóðendurkysu að létta af
ríkinu kostnaðinum i ár við skóg-
ræktarátakið á Fljótsdalshéraði.
Hitt sætir þó etv. jafhmiklum
tíðindum, að einum væntanlegra
ffambjóðenda, Friðriki Eysteins-
syni, var hafhað af Sjálfstæðis-
flokknum. Skýringin var sú, að
tveir meðmælendur hans voru
ekki formlega gengnir í flokkinn
og fylgdu þó inntökubeiðnir
þeirra með prófkjörstilkynningu
Friðriks til Valhallar. Friðrik segir
flokkinn hafa tafið fyrir því að
þessir tveir meðmælendur hans
fengju eyðublöðin i hendur. En
Friðrik Eysteinsson vill fá að
eyða sinni áhættumiljón eins og
aðrir og fróðlegt verður að teljast,
að Sjálfstæðisflokkurinn hafni
inngöngubeiðnum. Friðrik hefur
kært úrskurð yfirkjörstjómar
flokksins og nú reynir á frelsið.
Allir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík nema
Ragnhildur Helgadóttir gefa kost
á sér í prófkjörinu og þingmaður
Borgaraflokks/Sjálfstæðisflokks,
Ingi Bjöm Albertsson, er líka
með. Bjöm Bjamason, aðstoðar-
ritsstjóri Morgunblaðsins og son-
ur Bjama Benediktssonar, fyrrum
forsætisráðherra, bættist svo í
hópinn á síðustu stundu ásamt
Davíð Oddssyni. Fjórar konur
reyna nú fyrir sér i prófkjörinu,
Lára Margrét Ragnarsdóttir,
Rannveig Tryggvadóttir, Sólveig
Pétursdóttir og Þuríður Pálsdóttir.
ÓHT
þlÓÐVKIINN
Síðumúla 37 —108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjórí: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Helgi Guömundsson
Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: Sigurður Á. Friðþjófsson.
Aðrir blaðamenn: Bergdís Ellertsdóttir, Dagur
Þorteifsson, Elias Mar (pr.), Garðar Guðjónsson,
Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pétursson,
Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.), Kristinn
Ingvarsson (Ijósm.), Nanna Sigurdórsdóir, Olafur
Gíslason, Þrbstur Haraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Steinar Haröarson.
Auglýsingar: Sigriður Sigurðardóttir, Svanheiður
Ingimundardóttir, Unnur Ágústsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gisladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir, Þorgerður Siguröardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Skrifstofa, afgreiösla, ritstjóm, auglýsingar:
Siðumúla 37, Rvík.
Sími: 681333.
Simfax: 681935.
Auglýsingar: 681310,681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð í iausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverð á mánuöi: 1100 kr.
4 SfÐA— ÞJÓÐVIUINN Miðvikudagur 10. október 1990