Þjóðviljinn - 12.02.1991, Side 4

ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
Alþjóðlegt
samstarf
Einatt hættir áhugamönnum um íslenska menningu
við að setja svo stóran staf á orðið Menning að almenn-
ingur hrekkur undan og segir: Menning ar bara fyrir
menningarvita og listamenn sem fengið hafa viðurkenn-
ingu hinna fyrrnefndu.
En menning er fleira en það sem lesa má á bók, sjá
og heyra í leikhúsi, skoða á myndlistarsýningum, njóta á
tónleikum eða sjá í kvikmyndahúsum. Þjóðlífið allt er í
reyndinni hin íslenska menning, því hvar værum við
stödd ef við nytum ekki verkmenningar þeirra sem fram-
leiða eða sjá um hin margvíslegustu þjónustustörf í
samfélaginu?
Það er auðvitað að bera í bakkafullan læk að nefna
að við lifum í samfélagi þjóða þar sem breytingar hafa
verið örar á undangengnum áratugum og verða sýni-
lega einnig miklar á næstu árum. I mörgum tilvikum eig-
um við að geta valið eftir því sem okkur sem þjóð þykir
heppilegast. Þetta á við þegar teknar eru ákvarðanir um
samstarf við aðrar þjóðir, ekki síst á þeim sviðum sem
oftast eru öðrum frekar talin til menningar.
í þeim efnum skiptir miklu máli að íslendingar ein-
angrist ekki um of um leið og þeir halda fram sérkennum
þess sem íslenskt er. Þannig verður framhaldsskóla-
menntun og kennsla á háskólastigi að taka mið af því
sem gerist umhverfis okkur. Til að ná þessu þarf öfluga
íslenska háskóla, í senn alþjóðlega og þjóðlega, það
þarf trausta framhaldsskóla sem geta vísað nemendum
veginn til virkrar þátttöku í samfélaginu og það þarf síð-
ast en ekki síst rammíslenska grunnskóla og leikskóla,
sem búa börnin undir það hlutverk að standa á fótum
þess sem er umfram allt íslenskt.
Að kunna að búa til góða vöru, haglega gerða hluti,
að skila góðu verki í hvívetna vitnar um menningarstig
þjóðar. Að geta boðið fram vörur sínar kinnroðalaust í
harðri samkeppni við verkmenningu og kunnáttu ann-
arra þjóða, vitnar líka um menningarstig þjóðar. Þetta
hefur Islendingum tekist og eru þess vegna meðal auð-
ugustu þjóða heimsins, mælt á veraldlegan mælikvarða.
Skipting gæðanna innbyrðis er annað mál.
Breytingarnar sem hafa verið að eiga sér stað í Evr-
ópu stefna yfirleitt í átt til samruna, stærri eininga. Fyrir-
tæki eru að sameinast, til að búa sig betur undir harðn-
andi samkeppni. Evrópubandalagið mun í auknum mæli
fá á sigi einkenni þjóðríkis í stað bandalags, vissulega
með mörgum tungumálum og fjölskrúðugri menningu.
íslendingar geta haft hag af þessum breytingum ef
þeir kunna fótum sínum forráð, hagnýta sérstöðuna, en
taka um leið fullan þátt í alþjóðlegum viðskiptum og
menningarsamskiptum á eigin forsendum.
Sem dæmi um það hvernig hægt er að taka þátt í al-
þjóðlegu samstarfi á eigin forsendum má nefna allmörg
verkefni sem menntamálaráðuneytið hefur staðið að á
undanförnum mánuðum eða eru á vinnslustigi. Þannig
er nú í gildi rammasamningur á milli íslands og Evrópu-
bandalagsins um samvinnu á sviði vísinda og tækni
sem leiðir til þess að íslenskir vísindamenn fá aðgang
að rannsóknaáætlunum Evrópubandalagsins, sótt hefur
verið um aðild að rannsóknaáætlun á sviði náttúruham-
fara, íslensk fyrirtæki taka þátt í svokölluðu Evreka sam-
starfi, ísland er aðili að samstarfsáætlun sem fjallar um
samstarf skóla og atvinnulífs í Evrópu, einnig að Evr-
ópska kvikmyndasjóðnum og átti mikinn þátt í að stofn-
aður hefur verið norrænn kvikmynda- og sjónvarpssjóð-
ur. Þá má nefna að Háskólinn hefur gert fjölda tvíhliða
samninga við erlenda háskóla sem opna íslenskum
stúdentum leið inn í skóla erlendis.
Með þvi að halda áfram á þessari braut geta íslend-
ingar verið þátttakendur í alþjóðlegri þróun, nýtt kosti
hennar, en sneitt hjá ókostunum sem kunna að skapast
vegna smæðarinnar.
hágé.
Framboðsmál og
verklýðshreyfing
Þegar prófkjör fór fram fyrir
nokkru innan Alþýðubandalags-
ins til framboðslista í Reykjavík
lenti formaður Iðju, Guðmundur
Þ. Jónsson, í fjórða sæti. Ýmsir
höfðu það til marks um að hér
væri enn ein staðfestingin á því að
Alþýðubandalagið hefði fjarlægst
verklýðshreyfinguna, því Guð-
mundur stefhdi á annað sætið á
listanum og naut til þess fullingis
manna úr verklýðshreyfíngunni.
( Hér mætti nú skjóta inn
spumingu: heíði Guðmundur
komist í annað sætið, hefðu menn
þá ekki haft hátt um það, að með
þessu væri Alþýðubandalagið að
móðga konur og segja skilið við
þær? Það verður ekki á allt kosið).
Ýtt til hliðar?
Nema hvað: Alþýðublaðið var
í flokki þeirra sem töluðu háðs-
lega um verklýðsfjandskap Alla-
balla eins og það taldi hann birtast
í prófkjörinu. En skamma stund
verður hönd höggi fegin: næst
kemur að því að Alþýðuflokkur-
inn heldur prófkjör í Reykjavík.
Þar er til leiks kominn Þröstur 01-
afsson, sem hefur starfað fyrir
Dagsbrún og naut atfylgis manna
úr verklýðshreyfingunni eins og
fram kom f auglýsingum. En eins
og allir vita: ekki varð sú ferð til
frama. Og Þröstur Ólafsson lýsir
vonbrigðum sínum í stuttu viðtali
við Morgunblaðið á dögunum á
þá leið, að þama hafi „verklýðs-
hreyfingunni verið ýtt tií hliðar".
Skírskotun þrengist
Og spyrjum nú, í framhaldi af
því sem hér að ofan var sagt: er
það rétt að Alþýðubandalag og
Alþýðuflokkur séu að bregðast
sínum hefðum og uppruna, snúa
baki í verklýðshreyfinguna með
sínum framboðsmálum? Eða er
það svo, að einhver veigamikil
rök hnígi að því, að það sé ekki
lengur talið vænlegt til árangurs í
kosningum að skarta fúlltrúum
verklýðsfélaga í vonarsætum?
Hér koma nokkrir þættir sam-
an. En vafalaust skiptir það mestu
um þessa þróun, að oddvitar úr
verklýðshreyfingunni em ekki
„þægilegir" frambjóðendur.
Þar með er ekkert sagt um ein-
staklinga og þeirra ágæti. Hér er
barasta gert ráð fyrir því, að
„þægilegur“ sé sá ffambjóðandi
sem á fyrirffam tiltölulega auðvelt
með að höfða til margskonar kjós-
enda. Þeir sem hafa farið með
ábyrgð í verklýðssamtökum geta
vissulega haft slíka skírskotun
eins og aðrir. Samt hefúr þrengt
mjög að möguleikum þeirra til að
hafavíðtækt aðdráttarafl.
Ástæðan er sú hvemig þróast
hefúr samband verklýðsforingja
og þeirra sem þeir fara með um-
boð fyrir. Þeir sem með forystu
fara í samtökum launafólks eru af
aðstæðum mjög bundnir þvi að
reka erindi „sinna manna“. En
kjarabaráttan hefúr haft mjög
sterkar tilhneigingar til þess á
seinni tíð að snúast upp í ýfingar
milli einstakra samtaka og félaga
launafólks. Samanburðarffæðin
ríða húsum: ef þeir fá þetta þá
ætla ég að fá það sama í prósent-
um. Annars drögumst við aftur úr,
ég og mínir menn. Verkamenn
hér, sjómenn þar, opinberir starfs-
menn á enn öðrum stað - og kann-
ski margskiptir eftir starfsmennt-
un. Þetta þekkja allir alltof vel:
þess eru meira að segja opinber
dæmi að menn telja kjarabót ná-
grannans beinlínis kjaraskerðingu
fyrir sig. Þetta þýðir svo að hver
verklýðsfrömuður er merktur
hinni „þröngu samstöðu“ sem nær
til hans manna, en alls ekki hinna.
Og þá er ekki annað en að vitna í
hið fomkveðna: frændur em
frændum verstir.
Þingsæti Dagsbrúnar
Það er af þessum sökum að
verklýðsfrömuðir eiga um þessar
mundir erfitt uppdráttar í pólitík.
Finnist slíkir á alþingi er eins víst
að þangað séu þeir komnir fyrir
löngu.
Margir vitna til þess að lengi
vel hafi stórt verklýðsfélag, Dags-
brún, „átt“ annað sætið á lista
sósíalista og síðar Alþýðubanda-
lagsins í Reykjavík. Það er alveg
rétt. Og það var, vel á minnst, ekki
aðeins tengt þvi að þar voru ágæt-
ir menn á ferð. Það var líka tengt
stöðu kjaramála. Það var reyndar
svo um langt skeið að engu var
líkara en Dagsbrún væri kjarabar-
áttan í landinu. Það fóru varla aðr-
ir í verkfall en Dagsbrúnarmenn (
já og prentarar). Það biðu allir eft-
ir því sem Dagsbrún gerði. Allar
viðmiðanir vom við Dagsbrúnar-
kaup og kjör. Það gerði hlut þessa
verkamannafélags enn stærri, að
t.d. verslunarmenn vom varla
komnir á vettvang og opinberir
starfsmenn höfðu alls ekki samn-
ingsrétt.
Fjölmiðlaþinfpnenn
Því er svo ekki að neita að
þetta er um margt dapurleg þróun.
Islensk stjómmál þjást af mörgum
kvillum, en þá ekki síst þeim, að
ýmsar gamlar leiðir til að eignast
fjölbreytt mannval á þingi em að
lokast eða hafa lokast. I staðinn
koma svo þeir sem kunna á fjöl-
miðlagaldur og öðlast forskot á
hugsanlega keppninauta með því
að komast oft á sjónvarpsskjái.
Og þar getur allt gerst. Það var
enginn hissa á ffegnum um að
Framsóknarflokkurinn í Reykja-
vík væri að bera víumar í fegurð-
ardrottningu sér til trausts og
halds. Næst getur sá fokið á þing
sem stendur sig sæmilega í evr-
ópskri söngvakeppni. Og spyija
má: af hverju reynir Borgara-
ílokkurinn ekki að fá sterkan
mann eins og Jón Pál til að lyfta
sér á kreik.
ÁB.
ÞJÓÐVILJINN
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f.
Framkvæmdastjóri: HallurPáll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson
Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: Sigurður Á. Friðþjófsson.
Aðrir blaðamenn: Bergdís Ellertsdóttir, Dagur
Þorieifsson, Elías Mar (pr.), G. Pétur Matthiasson,
Garðar Guðjónsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hildur Finnsdóttir (pr.k Jim Smart (Ijósm.), Kristinn
Ingvarsson (Ijósm.), Ólafur Gíslason, Ragnar
Karisson, Sævar Guðbjörnsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristln Pétursdóttir.
Auglýsingastjórí: Steinar Harðarson.
Auglýslngar: Sigríður Sigurðardóttir, Svanheiður
Ingimundardóttir, Unnur Ágústsdóttir.
Afgreiöslustjórí: Hrefna Magnúsdóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir,
Þorgeröur Slgurðardóttir, Þórunn Aradótir.
Bilstjórí: Jóna Sigurdórsdóttir.
Skrífstofa, afgreiðsla, rítstjóm, auglýsingar:
Siðumúla 37, Rvlk.
Sími: 681333.
Simfax: 681935.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð i lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverð á mánuöi: 1100 kr.
4.SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 12. febrúar 1991