Þjóðviljinn - 02.03.1991, Qupperneq 5

hágé.
Um djarfleg svör
og sitthvað fleira
Vinnubrögð skipta máli í stjórnmál-
um,“ stóð í leiðara Morgunblaðsins á
fímmtudaginn var og hefur blaðið áreið-
anlega oft verið miklu fjær sannleikan-
um en í þetta sinn. Vinnubrögð skipta
ekki bara máli í stjórnmálum, heldur
miklu máli. Stíll, ímynd, blær, andrúms-
loft eða hvað menn vilja kalla þá um-
gjörð sem stjórnmál eru einatt í, skiptir
líklega meira máli nú en oftast áður. Ég
segi líklega, því menn mega ekki gleyma
því, að í stjórnmálum fyrri tíma skiptu
þessi fyrirbæri líka miklu máli. Jónas
frá Hriflu, sem kom eins og stormur inn
í pólitíkina á fyrsta fjórðungi aldarinn-
ar, hafði sannarlega sinn stíl. Það er rétt
að nefna hann í þessari andrá því Al-
þýðusambandið verður 75 ára 12. mars
næst komandi og kom Jónas rækilega
við fæðingarsögu sambandsins, sem
varð reyndar líka stjórnmálaflokkur er
bar heitið Alþýðuflokkur. Þetta er sami
flokkurinn og nú um stundir hefur talið
vissara að hengja „Jafnaðarmanna-
flokkur Islands“ við nafnið af skiljanleg-
um ótta við að menn væru búnir að
gleyma hugtakinu jöfnuður þegar
minnst er á flokk þennan.
Glannalegur gáski á dögum
Nýsköpunarstjórnar
Olafur Thors, sem lengi var einn
áhrifaríkasti leiðtogi Sjálfstæðisflokksins,
hafði svo sannarlega sinn stíl á hlutunum.
Þegar Nýsköpunarstjómin með aðild Sósí-
alistaflokksins, Alþýðuflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins var mynduð í október
1944, var það ekki sist vegna pólitiskra
stílbragða hans sjálfs annars vegar og Ein-
ars Olgeirssonar áhrifamesta foringja Sósí-
alistaflokksins hins vegar, sem það tókst.
Það gekk erflðlega að koma stjóminni
saman fyrst og fremst vegna þess að Al-
þýðuflokksmenn áttu erfitt með að sætta
sig við þá staðreynd að kominn var nýr
flokkur til vinstri við þá, með meira fylgi
meðal kjósenda og öflugan stuðning í
verkalýðshreyfíngunni. Olafur var harður
málafylgjumaður fyrir þann málstað sem
hann barðist fyrir, en gamansemi hans, sem
stundum varð að glannalegum gáska, var
viðbrugðið. Einar Olgeirsson segir
skemmtilega sögu af Ólafi í bókinni „Is-
land í skugga heimsvaldastefhunnar“ sem
Jón Guðnason skráði og kom út hjá Máli
og menningu árið 1980. Hann ræðir um
samskipti Brynjólfs Bjamasonar sem var
menntamálaráðherra í stjóminni og Ólafs:
„Ég stenst ekki freistinguna að segja eina
sögu af þeim frá verstu ámm kalda stríðs-
ins. Ólafur hringir til Brynjólfs og breytir
nú svo um málróm að hann þykist viss um
að vera óþekkjanlegur, og segir: „Brynjólf-
ur, mér er falið að tilkynna yður að það eigi
að taka yður af klukkan hálf tvö á morgun."
Brynjólfur svarar að bragði: „Láttu ekki
svona, Ólafur, heldurðu að ég þekki þig
ekki?“ Ólafur: „Hvemig í andskotanum
fórstu að finna það út að þetta væri ég?“
Brynjólfúr: „Hver heldurðu að væri svo
elskulegur að láta mig vita þetta fyrirfram
nema þú?“
Mörg tilsvör Ólafs við ýmis tækifæri
urðu víðffæg og má fúllyrða að gamansam-
ur stíll hans hafi reynst honum og Sjálf-
stæðisflokknum býsna notadrjúg í pólitísk-
um átökum.
Því er á þetta minnst hér, þegar ætlunin
er að ræða lítillega um vinnubrögð og stíl f
nútíma stjómmálum, að menn þurfa ekki
að halda að þeir séu að finna upp hjólið í
þessum efnum. Vinnubrögð hafa alltaf
skipt máli i stjómmálum.
Breytir Sjálfstæðisflokkurinn
um stíl?
Um næstu helgi glíma Sjálfstæðismenn
við þann vanda að ákveða nafh á formann-
inum. Þeir segjast ekki þurfa að velja á
milli mismunandi skoðana, þeirra Þor-
steins Pálssonar og Davíðs Oddssonar, þar
falli allt í einn og sama farveginn. Leiðara-
höfúndur Morgunblaðsins á fimmtudaginn
var hafði djúpa samúð með fúlltrúum á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins að þurfa að
velja á milli manna sem sagt er að séu ekki
einasta perluvinir, heldur styðjist þeir við
sama „kjamann“ í flokknum.
Vafalaust er talsvert til í því að þeir fé-
lagar em á svipuðum nótum um marga
hluti, en að einu leyti em þeir eins og svart
og hvítt: þeir hafa gerólíkan stíl. Annar
hinn dæmigerði þolinmóði nuddari sem
komist getur býsna langt svo lengi sem
enginn ógnar honum. Hinn kappsfullur og
geislar af löngun til að ráða, helst af öllu
einn, fer ekki dult með það og segir nokk-
um veginn þetta: Allir hafa sagt, líka Þor-
steinn, að ég sé framtíðar forystumaður
flokksins. Treystið dómgreind minni,
stundin er mnnin upp.
Hér skal engu spáð um til hvers kosn-
ingaraunir landsfúndarfulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins leiða, hvor þeirra félaga, Þor-
steinn eða Davíð, fer með hinn eftirsótta
sigur af hólmi. Þó að Davíð eigi sjáanlega
talsvert af gamansemi í sínum fómm er
ekki víst að hún dugi honum langt þegar
komið er á þann hólm þar sem aðrir fiokk-
ar em fyrir. Hingað til hefúr borgarstjórinn
ekki þurft að semja við neina nema sjálfan
sig. Þegar kemur að landsstjómarmálum
verður annað uppi á teningnum. Þótt Sjálf-
stæðisflokkurinn standi nú vel, í skoðana-
könnunum, dugir það skammt þegar að
stjómarmyndun kemur eftir kosningar. Þá
er það fylgið á kjördag og þingstyrkurinn
sem skiptir máli. Vissulega bendir allt til að
flokkurinn verði áfram stærstur flokka, en
hann er allt of langt frá hreinum meirihluta
til að geta reiknað með að fá tækifæri til að
beita sömu aðferðum við landsstjómina og
Þb
gefnu
tilefni
Þessu fólki verður
Alþýðubandalagið að
gefa djarfleg svör, ekki
einasta um
bráðaðkallandi
vandamál, heldur líka
um það sem koma skal,
hverskonar umhverfi
flokkurinn vill skapa
veniulegu vinnandi
fólki.
notast er við í borgarstjóm Reykjavíkur.
Kjarkur og dirfska duga vissulega vel í pól-
itík, frekja getur líka komið sér vel í ein-
staka tilfelli, en hentar ekki í samsteypu-
stjómum til langframa. Verði Davíð kosinn
breytist stíll Sjálfstæðisflokksins úr tiltölu-
lega farsælum en leiðinlegum þumbara-
skap í glannalegt sjálfstraust (hér mætti
vissulega nota hvassari texta!) sem ekki er
víst að fari vel í þjóðina, jafnvel þó því
fylgi snertur af skemmtilegheitum á köfl-
um.
Djarfleg svör
Kosningabaráttan er auðvitað hafin fyr-
ir nokkm, þótt hún fari tiltölulega hægt af
stað. Slagurinn um hylli kjósendanna kem-
ur til með að harðna, stíll flokkanna, fram-
gangsmáti frambjóðendanna mun ráð
miklu um gengi þeirra í kosningum. Þetta
má enginn skilja svo að málefnin skipti
ekki máli; ekki er hægt að kasta öllu fýrir
róða til þess eins að ná athygli. I þjóðfélag-
inu er hópur fólks sem býr við afar bága af-
komu. Hópurinn er ekki stór og lætur yfir-
leitt lítið í sér heyra. Eðli málsins sam-
kvæmt lætur Alþýðubandalagið sig miklu
skipta að bæta kjör þessa fólks. Pólitísk af-
staða þess er eins og gefúr að skilja mis-
munandi og ekki endilega í samræmi við
áhuga flokkanna á kjömm þess. Millistétt-
in er aftur á móti fjölmenn og það er hún
sem greiðir stærstan hluta skattanna. Þetta
em þær þúsundir fjölskyldna um land allt
sem hafa sæmilega og í mörgum tilfellum
ágæta afkomu, en þurfa oftast að vinna
mikið. Frá þessum heimilum kemur stærsti
hluti þeirra skólanemenda sem em á kjör-
skrá, í þessum hópi er mest að vinna fyrir
stjómmálaflokkana. í eðlilegum ákafa sín-
um til að bæta kjör þeirra verst settu hættir
vinstri sinnum einatt til að gleyma mikil-
vægi þess að höfða til þessa hóps um leið.
Ég hef áður í þessum pistlum talað um
skapandi pólitík og tel ástæðu til að nefna
hana aftur. Launamenn á Islandi, sem að
yfirgnæfandi meirihluta njóta sæmilegra
kjara, vilja skapandi pólitík. Um leið og
þeir em í langflestum tilvikum reiðubúnir
að taka þátt í að bæta lífskjör þeirra sem la-
kast em settir vilja þeir pólitískar aðgerðir
sem koma þeim til góða í einu eða öðra
formi. Vegna þess að hópurinn er svo fjöl-
mennur skiptir gríðarlegu máli að ná at-
hygli hans, gefa svör við spumingum sem á
honum brenna og sýna fram á hvað til
standi að gera og snertir hann. Þessu fólki
verður Alþýðubandalagið að gefa djarfleg
svör, ekki einasta um bráðaðkallandi
vandamál, heldur líka um það sem koma
skal, hverskonar umhverfi flokkurinn vill
skapa venjulegu vinnandi fólki.
Flokkurinn hefúr undanfarin ár átt erf-
iða vist, þjakaður af innbyrðis átökum,
svipmót hans og stíll hefur ekki verið upp-
örvandi fyrir kjósendur. Auðvitað er ennþá
skoðanamunur um ýmis mál í flokknum,
og er Alþýðubandalagið í þeim efnum eng-
in undantekning frá öðmm stjómmála-
flokkum. Á hinn bóginn ætti engum að
vera betur ljóst en vinstri sinnum að það
sem sameinar skiptir miklu meira máli en
hitt sem sundrar, ef ætlunin er að ná árangri
í stjómmálum. Kosningabarátta Alþýðu-
bandalagsins hlýtur að taka mið af þessum
augljósu sannindum.
Laugardagur 2. mars 1991 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5