Þjóðviljinn - 02.03.1991, Page 8

Kynslóðin sem hóf barna-
skólagöngu, í upphafí raun-
verulegrar vélaaldar á íslandi,
þ.e.a.s. á árunum eftir seinni
heimsstyrjöldina, átti alls ekki
von á því að leggjast í ferðalög,
hvorki þá né síðar. Ástæðan var
einföld: þjóðin átti hvorki vegi
né samgöngutæki sem þurfti til
að gera ferðalög að almennings-
íþrótt.
Kortið af Islandi sýndi vissu-
lega „vegi“ um mikinn hluta
landsins en fjöldi byggðarlaga var
ekki í neinu vegasambandi við
umheiminn. Venjulegt vinnandi
fólk fór ekki út úr heimabyggð-
inni nema eiga brýnt erindi. Sjúk-
ir fóru stundum suður til að leita
sér lækninga, skólanemendur
fóru heiman og heim haust og
vor, stjómmálamenn létu stöku
sinnum sjá sig og athafnamenn í
sjávarútvegi eða menn í opinber-
um störfum fóru milli landshluta
vegna starfa sinna.
Slarkferð
til Ólafsfjarðar
Frá landshlutum sem fjær
lágu Reykjavík var næstum alltaf
farið með strandferðaskipunum
Esju, Heklu, Herðubreið eða
Skjaldbreið. Súðin sem hafði orð
á sér fyrir að fara hægt en býsna
örugglega heyrði til fortíðinni.
Á næstu árum var einangrun
byggðanna rofin yfir sumarið
með lagningu vega yfir fjöll og
fimindi, en í landinu vom hvorki
tæki né kunnátta, kannski ekki
einu sinni hugmyndaflug, til að
bora i gegn um fjöll. Því fór Qarri
að þessir vegir risu undir nafhi,
sérstaklega á vorin þegar langir
kaflar breyttust í illfærar vilpur
sem hétu mismunandi nöfnum,
líklega eftir landshlutum, slörk,
hvörf og ófærur eða annað álíka.
Ferðalög undir þessum kringum-
stæðum eru mörgum minnisstæð
og má ekki minna vera en rifja
upp eitt slíkt.
Það var vorið 1971 að undir-
ritaður var í kosningaslagtogi
með Stefáni heitnum Jónssyni og
Lúðvík Jósepssyni, þá þingmanni
Austurlands og fyrrverandi sjáv-
arútvegsráðherra. Stefán var
þama í fyrsta sinn í framboði og
lá því mikið við að komast í kall-
færi við Olafsfirðinga. Viðreisn-
arstjómin hafði þá setið að því er
manni fannst frá ómunatíð og
vinstri sinnum orðið mikið mál á
að komast í valdastóla, ekki síst
til að losa þjóðina undan oki land-
helgissamninganna við Breta.
Við lögðum af stað frá Akur-
eyri snemma dags enda var ætlun
þeirra félaga að hitta menn að
máli, slugsa á bryggjum og í fisk-
vinnsluhúsum áður en opinbert
fundarhald hæfist. Ekki hamlaði
veður fór okkar hið minnsta, enda
þótt nokkur dumbungur væri sem
breyttist fljótlega í þoku sem átti
eftir að standa mestan part dags-
ins. Þeir félagar settust inn í bíl-
inn hjá mér, klæddir að hætti
þeirra manna sem ætla sér mikinn
hlut í stjóm landsins, en slíkur
búnaður samanstóð í þá daga af
blankskóm, jakkafötum og slifsi.
Milli Akureyrar og Ólafsfjarðar
em rétt um 60 kílómetrar, meira
að segja í þá daga vel innan við
klukkutíma ferð.
Jeppinn lagðist
ákviðinn
Skemmst er frá því að segja
að hin vaska sveit var lungann úr
deginum að komast þessa leið,
enda þótt allur snjór væri horfinn
af láglendi fyrir löngu. Fyrsta
slarkið sem eitthvað kvað að var
við Fagraskóg, ca 20 km fyrir ut-
an Akureyri, mér fínnst eins og
það hafí verið nokkur hundmð
metra langt. Við stoppuðum dá-
litla stund, virtum fyrir okkur for-
ina sem samkvæmt kortinu átti að
vera þjóðvegur, og var sannarlega
ekki árennileg. Svo Iögðum við í
hann og nutum góðs af því að
Japanir höfðu smíðað handa okk-
ur hörkutól með sex strokka vél.
Frambjóðandinn og þingmaður-
inn sögðu ekki orð á leiðinni og
þögnin varð sérstaklega dramat-
ísk þegar jeppinn stoppaði i miðju
kviksyndinu og ég rak hann í
bakkgír með látum og náði að
koma í veg fyrir að hann settist
að. Öllum var okkur auðvitað
ljóst að þingmannsskæðin vom
ekki upp á það heppilegasta ef
farþegamir heföu þurft að fara út
við þessar aðstæður. En þar að
auki var Stefán einfættur og gekk
á gervifæti sem var honum auð-
vitað til trafala eins og á stóð. Við
komumst að lokum hjálparlaust
yfir og líka yfir eða framhjá öllum
þeim íjölda af hvörfum sem á leið
okkar urðu til Dalvíkur. Á leið-
inni milli Dalvíkur og Ólafsfjarð-
armúla gerðist svo það sem ég
haföi óttast mest í hveijum pyttin-
um á fætur öðmm: jeppinn lagðist
á kviðinn og varð ekki haggað.
Harðskeyttur ökumaður á góðum
aldri í þýðingarmiklum erinda-
gjörðum reynir að sjálfsögðu allt
Þvl miður varð ekki af
myndatöku í slarkferðinni til
Ólafsfjarðar. Meðfylgjandi mynd,
sem Hjörleifur Guttormsson tók á
kosningaferðalagi á Austurlandi
fjórum árum áður, sýnir vel
hverskonar „samgöngumannvirki"
vegimir gátu orðið. (Svona
dæmi er vísast enn að finna á
fáfamari vegum á vorin.) Þetta
hvarf vará Oddsskarðsvegi, milli
Eskifjaröar og Neskaupstaðar.
sem hann má til að koma farþeg-
um sínum á áfangastað og ekki
stóð á tilraununum. Lúðvík og
Stefán komust ótrúlega ldakklítið
út úr bílnum og á þurrt. En það
var alveg sama til hvaða ráða við
gripum, tjakkurinn fann enga
festu, grjót- og stauraburður kom
fyrir ekki. Eftir mikið puð og ár-
angurslaust lagði sjávarútvegs-
ráðherrann fyrrverandi af stað
fótgangandi til Dalvíkur að sækja
hjálp. Við Stefán sáum hann
hverfa inn í þokuna sem grúföi nú
yfir öllu og Stefán tók upp það
hjal sem hann einn kunni og var
stundum svo leiftrandi fyndið að
maður náði ekki andanum fyrir
hlátri. Um hvað hann talaði man
ég ekki lengur nema að hann taldi
að með þessu áframhaldi yrði það
seinunnið verk og torsótt einfætt-
um manni að komast inn á Al-
þingi Islendinga til varanlegrar
viðveru, enda væri almætti vega-
mála sýnilega á bandi íhaldsins,
sem allir vissu að fór með hin ver-
aldlegu völd í samgönguráðu-
neytinu. Við heyrðum loks í drátt-
arvél sem greiðvikinn Dalvíking-
ur ók, en Lúðvík stóð á beislinu.
Það reyndist ekki langrar stundar
verk að ná jeppanum upp með at-
beina Dalvíkingsins, sem ég man
ekki lengur hver var. Við héldum
ferðinni áfram og komumst að
lokum út í Ólafsfjörð. Mig minnir
reyndar að það hafi verið í þessari
ferð sem við urðum að skilja bíl-
inn eftir í Múlanum vegna þess að
snjóskriða féll á veginn.
Færtalladaga
Fundur var haldinn með Ól-
afsfirðingum eins og til stóð, en
ekki komst Stefán á þing í kosn-
ingunum sem ffam fóru litlu
seinna og fannst mér þó af undir-
tektum fiindarmanna að Ólafs-
firðingar væru allir af vilja gerðir
til að koma því í kring.
Er nú mál að linni inngangi að
því sem hér er ætlunin að segja
frá og vitnar um að nú er öldin
önnur í samgöngumálum; tillög-
um til þingsályktunar um lang-
tímaáætlun í vegagerð og vega-
áætlun fyrir árin 1991-1994 og
eftirmaður Stefáns Jónssonar á
þing, Steingrímur J. Sigfiísson
samgönguráðherra, mælti fyrir á
þingi í fyrradag.
Við gerð langtímaáætlunar er
innleitt nýtt hugtak, samgöngu-
svæði, „en það tekur til svæðis
umhverfis þjónustumiðstöð (þétt-
býli), þar sem fjarlægðir eru ekki
meiri en svo að sækja megi þjón-
ustu til miðstöðvarinnar a.m.k.
nokkrum sinnum í viku, og engir
þeir þröskuldar á vegakerfmu fyr-
ir hendi, sem hindri slíkt í veru-
legum mæli. Þjónusta við um-
ferðina svo sem vetrarþjónusta á
að taka mið af þessum svæðum,
þannig að hún er mest innan
svæða, en minni milli svæða,“
eins og segir orðrétt í greinargerð.
Þá segir að skil milli samgöngu-
svæða markist „af fjallvegum,
víðáttumiklu stijálbýli eða eyja-
sundum. Samgöngusvæði skal al-
mennt ekki vera stærra en svo, að
fjarlægð innan þess að þjónustu-
miðstöð sé ekki meiri en 70 km á
norðanverðu landinu og 100 km á
sunnanverðu landinu.“
Á áætlunartímanum (12 ár-
um) er stefnt að því að auka þjón-
ustuna þannig að stofnbrautum
verði haldið opnum alla virka
daga og alja daga þar sem umferð
er mikil. Á milli nágrannasvæða
eins og það er orðað verði haldið
opnu þrisvar til fimm sinnum i
viku og á sama að gilda um hring-
veginn og helstu stofhbrautir út
frá honum.
Jarðgöng fyrir vestan
og austan
Þá verður á áætlunartimanum
lögð meiri áhersla á umferðarör-
yggi og sett það markmið að
fækka umferðarslysum enda þótt
reiknað sé með að umferð aukist
að jafnaði úin 2% á ári. Tekna til
þeirra vegaframkvæmda sem
áætlaðar eru á að afla með bensín-
gjaldi og þungaskatti og er gert
ráð fyrir að heildarkostnaður
verði 74,1 miljarður króna sem
skiptist þannig:
Stofnbrautir 27,2
Þjóðbrautir 17,5
Jarðgöng 10,6
Höfuðborgarsvæðið 18,8
Áætluninni er síðan skipt nið-
ur í þijú tímabil og af þvi að jarð-
göng eru nokkuð á dagskrá um
þessar mundir er fróðlegt að líta á
verkefhin á því sviði en þau eru
Ólafsfjarðargöngin, sem nú er um
það bil að ljúka, Vestfjarðagöng,
sem á að ljúka á öðru tímabili
(innan átta ára), Austfjarðagöng,
sem á að ljúka innan 12 ára, og
lagfæring á Strákagöngum til
Siglufjarðar sem Ijúka skal á
fyrsta tímabili. Með Austfjarða-
göngum er átt við göng sem ijúfi
vetrareinangrun Norðfjarðar og
Seyðisfjarðar. Þegar öllum þess-
um miklu verkefhum verður lokið
á að vera komið bundið slitlag á
þá vegi þar sem reikna má með
100 bíla umferð eða meira á dag.
I árslok 1990 var búið að leggja á
2257 km en í lok tímabilsins á
þessi vegalengd að hafa meira en
tvöfaldast og getur bílafloti lands-
manna þá rúllað á 5350 kílómetr-
um af bundnu slitlagi og má sjá
breytinguna á meðfylgjandi korti.
Stórbrýr og
„fjarðaþveranir“
Til stórbrúarsmíða og svo-
kallaðra „fjarðaþverana" er reikn-
að með að veija um 1,5 miljarði.
Á fyrsta tímabili á að ljúka við
Dýrafjörð, Markarfljót, Breið-
dalsá og Vesturós Héraðsvatna í
Skagaflrði. Innan átta ára skal
lokið við Kúðafljót og innan tólf
ára við Gilsfjörð, Skjálfandafljót,
Jökulsá hjá Fossvöllum og Jök-
ulsá í Lóni og framkvæmdir hafn-
ar í Kolgrafarfirði. Nú er 751 brú
í vegakerfinu 10 metra löng eða
meira. Þar af eru 145 byggðar fyr-
ir 1950, þar af 2 fyrir árið 1910.
Á fyrsta tímabili er áætlað að
veija samtals 23,74 miljörðum til
vegagerðar, 26,34 miljörðum á
öðru tímabili og 28 miljörðum á
hinu síðasta. Það skal tekið fram
að þeir hálendisvegir sem nokkuð
hafa verið til umljöllunar að und-
anfömu eru ekki inni í áætluninni
og um hugsanleg Hvalfjarðar-
göng hefur eins og kunnugt er
verið stofnað sérstakt félag.
Lýkur þar með að segja frá
vegaáætlun, en svona í lokin má
minna á að Steingrímur J. Sigfus-
son samgönguráðherra hefur við
ýmis tilefni látið þau orð falla að
nýbyijaður áratugur ætti að kall-
ast samgönguáratugur. Verður
fróðlegt að sjá hvort þingheimur
leggur lóð á þá vogarskál með
samþykkt vegaáætlunar nú og
fjárveitingum slðar.
hágé.
Bundið slitlag í árslok 1990
Bundið slitlag samkvæmt markmiðum
Skattheimta eða þjónustugjöld
Steingrímur J. Sigfússon: Vel vert athugunar að gera Vegagerð ríkisins að sjálfstœðu Jyrirtæki.
Bensíngjald ekki frekar skattheimta en afnotagjöld Pósts og síma
Steingrimur J. Sigfússon sam-
gönguráðherra tók ekki illa I þær
hugmyndir þingmanna, í umræð-
um um vegaáætlun í sameinuðu
þingi á fimmtudag, að Vegagerð
ríkisins verði sjálfstætt fyrirtæki.
Nokkur umræða varð um eðli
samgöngumála og hvar leggja
ætti áherslur í þeim málum, á
fundinum þar sem Steingrimur
mælti fyrir tveimur þingsályktun-
artillögum um vegaáætlanir sem
kynntar eru hér í opnunni.
Ólafur Þ. Þórðarson, Frfl.,
sagði að menn hefðu ekki viljað
líta á Vegagerðina sem þjónustu-
fyrirtæki heldur vildu menn lita á
bensíngjald og þungaskatt sem
hreina skattheimtu. Þetta taldi
þingmaðurinn alrangt því þá ætti
hið sama að gilda um Póst og
síma en ekki væri litið á gjöld
þeirrar stofnunar sem skatt-
heimtu. I svipaða átt gengur
breytingartillaga Kristins Péturs-
sonar, Sjfl., um að koma á fót
Mannvirkjasjóði samgönguffam-
kvæmda. Hvorttveggja gengur út
á það að Vegagerðin geti tekið lán
til framkvæmda umfram vega-
áætlun sem umferðin síðan borg-
aði fyrir.
Samgönguráðherra lýsti þeim
áherslubreytingum sem orðið
hafa í vegamálum síðustu ár og
ber þar helst að geta nýs flokks
stórframkvæmda en í þann flokk
fellur jarðgangagerð, stærri brýr
og þveranir og stórframkvæmdir
á þjóðvegum á höfuðborgarsvæð-
inu. Steingrímur sagði að áður
hefði mikið átak verið gert í lagn-
ingu bundins slitlags en að ljóst
heföi verið að dýrustu ffarn-
kvæmdimar heföu ekki getað
beðið enda í mörgum tilvikum
orðnir þröskuldar í eðlilegri
byggðaþróun. Þessi áherslubreyt-
ing var gerð vorið 1989.
Steingrímur sagði að nú væri
nauðsynlegt að ná upp slaka sem
orðinn væri í bensíngjaldinu en
það var lækkað á blýlausu bensíni
til að örva sölu á þess. Eins sagði
ráðherra að gert væri ráð fyrir
átaki í innheimtu þungaskatts.
Grundvallaratriðið væri að um-
Olafur Þ. Þórðarson:
ferðin borgaði kostnaðinn, en gert
er ráð fyrir því, utan að 350 milj-
ónir króna koma frá ríkissjóði í ár.
Sjálfstæðismenn sem tóku til
máls gagnrýndu þó að ekki væri
eins stórt átak nú í lagningu bund-
ins slitlags og verið heföi. Gert er
ráð fyrir með markmiðum lang-
tímaáætlunar að bundið slitlag
rúmlega tvöfaldist og sagði Stein-
grímur að nú sæi fyrir endann á
því að bundið slitlag yrði lagt á
alla þjóðvegi.
Eiður Guðnason, Alfl., boðaði
þingsályktunartillögu þess efnis
að endurskoðuð verði lög um
þjóðvegi í þéttbýli. Honum fannst
óeðlilegt að t.d. Reykjavíkurborg
kæmi ekki inn í dýrar fram-
kvæmdir einsog Höföabakka-
gatnamót. Þá setti þingmaðurinn
spumingarmerki við það að Bú-
staðavegurinn væri á ábyrgð rik-
isins sem þjóðvegur þegar vegur-
inn væri frekar íbúðargata í
Reykjavík en þjóðvegur.
I lok máls síns sagði Stein-
grímur að samgöngur væru for-
senda samkeppnishæfni þjóðar-
innar og þá sérstaklega lands-
byggðarinnar og að ekkert annað
dygði í þeim málum en stórátak.
Hann sagði þó að fjármagn væri
takmarkað og að í þessum áætlun-
um heföi verið gengið styttra en
hann heföi viljað. -gpm
I markmiðum langtlmaáætlunar I vegagerð er gert ráð fyrir að bundið slitlag hér á landi rúmlega tvöfaldist.
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 2. mars 1991
Laugardagur 2. mars 1991 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9