Þjóðviljinn - 16.08.1991, Blaðsíða 6

Króatlskir þjóövaröarliðar með loftvarnabyssu á jeppa - enginn hörgull á vopnum.
Vopn flutt inn frá
Líbanon og A- Evrópu
Eitt af því sem viðheldur
ófriðarástandi í Júgóslavíu.
Þar að auki er landið sjálft mik-
ill vopnaframleiðandi
Eitt af því sem hamlar því að
friður komist á í Júgóslavíu er að
stríðs- og deiluaðilar virðast eiga
heldur auðvelt með að ná sér í
vopn, og mun það eiga við þá alla
jafnt, nokkumveginn.
Mikið af þessum, vopnum
kemur frá Líbanon. í rúmlega
hálfs annars áratugs borgarastríði
höfðu hinir ýmsu aðilar þar sank-
að að sér miklum birgðum vopna
sem þeir nú falbjóða á heldur
góðum kjörum. Júgóslavía hefur
sjálf verið mikill vopnaframleið-
andi og - útflytjandi og þaðan
kom mikið af vopnum stríðsaðila
í Líbanon. Nú eru þau vopn flutt
sömu leið til baka. Það finnst
deiluaðilum í Júgóslavíu hag-
stætt, því að þeir kunna vel á þau
vopn frá því að þeir gegndu þjón-
ustu í sambandsner sínum.
Vestrænn sérfræðingur um
vopnaverslun nefnir sem dæmi að
um 30.000 smálestum af vopnum,
skotfærum og öðrum herbúnaði
frá Líbanon hafi í s.l. mánuði ver-
ið skipað upp í hafnarborginni
Bar í Svartfiallalandi. Einna trú-
legast er að þau hafi lent hjá sétn-
íkum, skæruliðum þeim serbnesk-
um sem beijast gegn Króötum,
nema þá að einhverjir aðilar, í
Svartljallalandi eða annarsstaðar,
séu að birgja sig upp til vonar og
vara.
Hafnarstjómin í Bar segir að
vísu að farmur þessi hafi verið á
leið til þriðja lands, sem er í sam-
ræmi við það að Júgóslavía hefur
lengi gegnt mikilvægu hlutverki í
vopnaverslun sem umhleðslu-
iand. En sérfræðingar um þess-
háttar, eins og Herbert Wulf hjá
SIPRI í Stokkhólmi, segir að
vegna ókyrrðarinnar í Júgóslavíu
hafi vopnakaupmenn valtð önnur
lönd til þess hlutverks.
Talsvert af vopnum berst
einnig til Júgóslavíu frá öðrum
Austur- Evrópulöndum. Allrasíð-
ustu árin hefur mikið af vopnum
lent þar á svarta markaðnum,
einkum austurþýsk eftir að herinn
AÐ UTAN
Þorleitsson
þar var lagður niður. Upp hefúr
komist að um 10.000 rifflar af
gerðinni AK- 47 voru seldir ffá
Ungveijalandi til Króatíu s.l. ár,
og Vojislav Seselj, yfirforingi
sétníkanna, sagði nýlega í viðtali
við þýska vikuritið Der Spiegel að
hans menn hefðu einnig smyglað
vopnum frá Ungveijalandi.
Serbar gruna Þjóðveija um að
koma vopnum til Króata og Sló-
vena á laun og nýlega komst upp í
Bandaríkjunum um tilraunir þar
til að smygla vopnum til Króatíu,
þar á meðal eldflaugum ætluðum
gegn skriðdrekum og flugvélum.
Ekki er heldur talið útilokað
að sétníkar og fleiri serbneskir að-
ilar fái vopn frá Sovétríkjunum og
Kína. Sovétríjcin seldu Júgóslavíu
lengi vopn. Úr því hefur að vísu
dregið vegna erfiðleika heima
fyrir í Sovétríkjunum, en vegna
hefðbundinnar vináttu Rússa og
Serba er vart hægt að útiloka að
þeim síðamefndu kunni áffam að
berast eitthvað af vopnum frá
Sovétríkjunum.
Ekki þurfa stríðs- og deiluað-
ilar í Júgóslavíu heldur að sækja
öll sín vopn til annarra landa.
Miklu af vopnum sínum hafa þeir
náð með því að ræna þeim eða
stela úr verksmiðjum og vopna-
búrum. Auk þess hafa sétníkar
viðurkennt að þeir hafi fengið
eitthvað af vopnum frá sambands-
hemum.
Gyðingum
fækkar ört með
blönduðum
hjónaböndum
Síðan árið 1985 hefur meir en
helmingur bandarískra
Gyðinga sem ganga í hjóna-
band tekið sér maka utan gyð-
ingdóms. Þrír fjórðu af börnum
í blönduðum hjónaböndum er
ekki alinn upp í gyðingdómi,
heldur annaðhvort í kristni
(41%) eða þá utan trúarbragða
(31%). Þeim Bandaríkjamönn-
um sem telja sig Gyðinga hefur
fækkað í 4,3 miljónir eða um
1,8% þjóðarinnar.
Þetta er þróun sem dregur dilk
á eftir sér. Ekki aðeins fyrir gyð-
ingasöfnuði; bandarískir gyðing-
ar hafa haft mjög mikil áhrif á
stjómmál í landi sínu og almen-
inngsálit (koma víða við sögu I
fjölmiðlum). Þegar samfélag
þeirra skreppur mjög saman dreg-
ur vitanlega úr þeim áhrifúm.
Auk þess er hér komið að
flókinni spumingu: Hvað er að
vera Gyðingur í heimi nútímans?
A fýrri hluta aldarinnar var staða
Gyðings í samfélaginu miklu
skýrari en nú, ef svo mætti segja.
Hún fólst ekki einungis í þvi að
menn sæktu synagógu (réttrú-
aðra, ihaldssmanna eða umbóta-
sinnaða). Hún var oft tengd notk-
un sérstaks tungumáls í innbyrðis
samskiptum (jiddísku). Til var
allskonar „trúlaus“ menningar-
starfsemi og pólitísk starfsemi á
jiddísku og tengd viðleitni til að
skilja „gyðingleik“ víðari skiln-
ingi en trúarlegum. Þegar svo
tengsl margra við gyðingdóm
fóm að dofna í Bandaríkjunum
vegna þess að þar vom menn
staddir í frægum „bræðslupotti“
allra þjóða, þá komu gyðingaof-
sóknir Hitlers í Evrópu til skjal-
anna og svo stofnun Israelsríkis
og minntu menn á hveijir þeir
vom, eða feður þeirra.
Nú er þetta allt mjög á undan-
haldi. Jiddískan er að deyja út.
Tengslin við samkunduhúsið em
daufari en áður. Samúðin með
ísrael gagnrýni blandin einatt.
Minningamar um fyrri ofsóknir á
undanhaldi. „Hugmyndafræðin“
sem gyðingar reyndu að treysta á
(og hefur mörg tilbrigði) á undan-
haldi, eins og reyndar önnur hug-
myndakerfi.
Að öllu samanlögðu tala
menn um, að það að vera banda-
riskur Gyðingur í dag sé „blanda
af óljósri samstöðu með Israel,
söknuði eftir liðinni tíð (sbr. kvik-
myndina Avalon) og ótta við nýj-
an gyðingafjandskap“, svo vitnað
sé til eins af talsmönnum banda-
riskra Gyðinga.
Hér við bætist það svo, að
blönduð hjónabönd höggva mikið
skarð í flokk Gyðinga. Fyrir 20-
30 ámm eða svo þótti það hinn
mesta ósvinna ef að gyðingar
fúndu sér maka fyrir utan sinn
hóp - sumir foreldrar syrgðu þá
son eða dóttur sem dauð væm.
(Og hið sama gerðu sumir kristnir
foreldrar sem lentu hinummegin
brúðarbekkjar). En andstaða við
blönduð hjónabönd er að mestu úr
sögunni nema þá meðal mjög
réttrúaðra Gyðinga. Þeir em
reyndar ekki meira en svo hrifnir
af því, að ungt fólk úr þeirra hópi
finni sér maka meðal Gyðinga
sem vantrúaðir em og daufir við
að hlýða Lögmálinu.
Forystumenn gyðingasam-
taka ýmiskonar sátu á þingi um
þessi mál í Los Angeles fyrir
skömmu. Þeir vom ffekar daufir í
dálkinn. Þeú vildu þó brýna fyrir
rabbíum að rækta sem best þau
rým tengsli sem margir sem
ganga í blönduð hjónabönd hafa
enn við gyðinglega siði - eins og
t.d. þann að efna til seider, páska-
máltíðar.
Annars sýnist svipuð þróun
verða allsstaðar í sæmilega fijáls-
um samfélögum þar sem minni-
hlutahópar eins og Gyðingar sæta
ekki neinum beinum ofsóknum.
Gyðingar skiptast (í grófum drátt-
um) í þijá hópa: Þá sem losa sig
við trú feðranna (sjaldan þó með
því að taka aðra trú), þá sem em
hálfvolgir (líkt og hinir „nafn-
kristnu“ í kristnum samfélögum)
og svo rétttrúaða, sem fylgja
strangt eftir fyrirmælum trúarinn-
ar. Þróunin er svo sú, að það
fækkar í miðjunni (hinum hálf-
volgu) - þeim fjölgar mest sem
ganga út úr hópnum, og svo fjölg-
ar nokkuð þeim sem gera sér gyð-
ingdóm að kjama sinnar tilveru.
En þeir em svo ekki mjög stór
minnihluti meðal þeirra sem af
gyðinglegu bergi em brotnir.
ÁB tók saman
IÐNSKÓLINN í REYKJAVÍK
Innritun í kvöldnám - öldungadeild - fer fram í
Iðnskólanum í Reykjavík á Skólavörðuholti dag-
ana 19. og 20. ágúst kl. 14.00-18.00.
Innritað verður í eftirtalið nám:
1. Meistaranám (sveinsbréf fylgi umsókn)
2. Almennar greinar
3. Grunnnám í rafiðnum
4. Rafeindavirkjun
5. Tölvubraut
6. Tæknibraut (lýkur með stúdentsprófi)
7. Tækniteiknun
Innritunargjald er kr. 13.000,-
Nánari upplýsingar gefnar í skrifstofu skólans.
Skrifstofan er opin virka daga kl. 09.30-15.00,
sími 26240.
Blökkumenn fylgja
apartheidsinna til grafar
Gerhardus Koen, 36 ára
gamall bóndi af Búaþjóð,
var í gær borinn til grafar í
grafreit ættar sinnar skammt
frá Bloemhof í Óraníu. Hann
var einn þriggja manna, sem
létu lífið í átökum við lögreglu
er þeir og margir aðrir apart-
heidsinnar reyndu að hleypa
upp fundi fyrir F.W. de Klerk
Suður-Afríkuforseta í Venters-
dorp, vestur af Jóhannesar-
borg.
Koen fylgdu ekki aðeins til
grafar ættingjar hans og fleiri
hvítir menn, heldur og um 40
blökkumenn.
Þeir em vinnufólk á búgarði
Koens. Gaddavírsgirðing er um-
hverfis grafreitinn til að halda bú-
peningi frá honum og stóðu
svörtu syrgjendumir utan girð-
ingar meðan athöfnin við gröfina
fór fram, sungu sálma og kona
ein í hópnum varð svo yfirkomin
af sorg að hún hné niður. Að at-
höfninni lokinni komu blökku-
menn inn fyrir girðinguna, létu
blóm falla á Iíkkistuna og hjálp-
uðu til við að moka yfir.
Sumum viðstaddra frétta-
manna kom nokkuð á óvart að
blökkumenn skyldu fylgja apart-
heidsinna til grafar. En sam-
skiptasaga hvítra suðurafrískra
bænda, sem flestir em Búar, og
blakkra vinnumanna þeirra er
orðin löng og margslungin. Sum-
ir bændanna em hrottar við
vinnufólk sitt, aðrir leitast við að
auðsýna því sanngimi, enda þótt
þeir láti það oftast finna að þeir
séu að eigin dómi hátt yfir það
hafnir. Þeir þekkja sumir vel til
blökkumanna og tala tungumál
þeirra reiprennandi.
HANDBRAGÐ MEISTARANS
Bakarí
Brauðbergs
Ávallt nýbökuð brauð
-heilnæm og ódýr-
Aðrir útsölustaðir;
Hagkaup-Skeifunni
-Kringlunni
-Hólagarði
Verslunin Vogar,
Kópavogi.
Brauðberg
l.óuhólar 2-6 slmi 71539
Httwnbei* 4 sítni 77272
6 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 16. ágúst 1991