Þjóðviljinn - 24.08.1991, Blaðsíða 6

FBETTIR
Bessmertnykh hættir,
frjálslyndur forstjóri yfir KGB
Míkhaíl Gorbatsjov Sovétríkjaforseti vék utanríkisráðherra sín-
um, Aleksandr Bessmertnykh, úr starfi í gær, á þeim forsendum
að hann hefði verið beggja blands meðan valdaránstilraunin stóð
yfir. Bessmertnykh ber á móti því að svo hafi verið og segist hafa verið
veikur og rúmliggjandi þá dagana.
Andrej Fjodorov aðstoðarutan-
ríkisráðherra sagði í opnu bréfi sem
birt var í gær að sovéska utanríkis-
ráðuneytið hefði hegðað sér eins og
pólitísk hóra meðan valdaránstil-
raunin stóð yfir. Hefði það gefið
sendiráðum Sovétríkjanna fyrirskip-
un um að reyna að fá önnur ríki, sér-
staklega vestræn, til að viðurkenna
neyðamefnd svokallaða sem lög-
mæta stjómendur. I mörgum sendi-
ráðum var búið að taka niður mynd-
ir af Gorbatsjov, segir Fjodorov.
Bessmertnykh er 57 ára og hefúr
gegnt embætti utanríkisráðherra ffá
því í janúar, er hann var skipaður í
það sem eftirmaður Eduards She-
vardnadze. Bessmertnykh hefur ver-
ið talinn í hópi fijálslyndra stjóm-
málamanna og á að baki langan feril
í utanríkisþjónustu Sovétríkjanna,
var þannig um skeið ambassador
þeirra í Bandaríkjunum og í samn-
ingum um afvopnunarmál.
Atburðimir í stjómmálum Sov-
étríkjanna halda áfram að gerast
með hraðara móti og í gær var til-
kynnt að menn þeir þrir sem Gorbat-
sjov skipaði í fyrradag til að taka
við embættum vamar- og innanrík-
isráðherra og forstjóra KGB þefðu
þegar látið af þeim störfum. I stað
þeirra hefur Gorbatsjov nú skipað
Víktor Baranníkov, fyirum innanrik-
isráðherra Rússlands, innanrikisráð-
herra Sovétríkjanna, Jevgeníj Sha-
poshníkov, yfirhershöfðingja flug-
hersins, vamarmálaráðherra og Vad-
ím Bakatín forstjóra KGB.
Bakatín var innanríkisráðherra
Sovétríkjanna á undan Borísi Pugo
og vék úr því starfi undan þrýstingi
frá íhaldsmönnum, sem töldu hann
of fijálslyndan. Það fylgir sögunni
að honum sé nú ætlað að endur-
skipuleggja KGB.
Talið er að mannaskipti þessi
hafi verið ákveðin að nokkru fyrir
tilstilli Jeltsíns Rússlandsforseta.
dt.
Bessm-
ertnykh
- ráðu-
neyti
hans
kallað
pólitísk
hóra.
Tryggvi Þór Aðalsteinsson skrifar ffá Svíbióð
Af nýju lýðræði og skrýtnu
Nýtt lýðræði er nafnið á nýjum flokki í sænskum stjórnmálum.
Forystumenn hans eru tveir forstjórar, Bert Karlsson og Ian
Wachtmeister. Bert, eða Skara- Bert, er aðallega kunnur fyrir
skemmtigarð sinn í borginni Skara í Vestur-Gautlandi sem margir heim-
sækja. Hann er upphafsmaður flokksins, en lan kom síðar til sögunnar.
Bert, sem ekki hafði verið viðriðinn pólitík, tók upp á því að lýsa skoð-
unum sínum á ýmsum þjóðfélagsmálum sem leiddi til þess að stofnaður
var formlegur stjórnmálaflokkur. Ian Wachtmeister er sprottinn úr
gamalli aðalsætt og hefur aldrei þurft að hafa áhyggjur af að eiga ékki
til hnífs og skeiðar. Hann hefur komið víða við í sænsku atvinnulífi í
krafti auðs og ættar og gegnt forstjórastöðum. Athygli vakti fyrir nokkr-
um árum þegar Hans Werthén, einn kunnasti og virtasti forystumaður í
sænskum iðnaði, rak aðalsmanninn úr forstjórastóli fyrirtækis þar sem
hann hafði áhrif. Herra Wachtmeister naut ekki lengur trausts. En það
er hægt að dunda við fleira en stjórna fyrirtækjum. Til dæmis pólitík.
Og svo kom að því að Ian
Wachtmeister hitti Skara-Bert og
sagðist vilja taka þátt í flokksstarf-
inu. Núna er Ian formaður flokksins
og sterki maðurinn. Hann er sagður
ráða öllu sem hann vill ráða. Skara-
Bert er að vísu á lista flokksins og
getur sagt eitt og annað skemmtilegt,
en stundum er það dálítið óheppilegt
og ekki ávallt djúphugsað. Fyrir
skömmu rak flokksdeildin í Ludvika
tvo unga menn úr flokknum vegna
þess að vitað var að þeir eru homm-
ar. Nú fannst ýmsum skorta skilning
og umburðarlyndi og Nýtt lýðræði
vera í vondum málum. Berti vildi
bæta úr og sagði við fréttamann
sjónvarps að hommar væru besta
fólk. Hann hefði til dæmis marga
svona í vinnu hjá sér! í vor, meðan
hann enn var formaður flokksins, sat
hann fyrir svörum í sjónvarpi í til-
efni þess að stefnuskrá flokksins
hafði komið út. Fréttamaðurinn vildi
fá skýringar á einstökum atriðum og
rökstuðning. Þá kom berlega í ljós
hversu yfirborðsleg og óljós stefna
flokksins er. Berti átti fá svör og
lenti í mestu vandræðum. Áður en
tveir sólarhringar voru liðnir hafði
hann sagt af sér formennskunni. Bar
við önnum við stjóm fyrirtækja
sinna. Nokkrum dögum síðar var
hann þó aftur kominn í ffemstu röð
flokksins sem hann hafði stofnað og
sagðist ætla að taka þátt í kosninga-
baráttunni svo sem tími hans leyfði.
Hins vegar sagðist hann ekki ætla að
taka sæti á framboðslista sem gæti
leitt til þingsetu. Hefði ekki áhuga á
að sitja á þingi. (Þetta átti eftir að
breytast.)
Nýtt lýðræði er borgaraiegur
stjómmálaflokkur, yst til hægri í
flestum málum. Flokkurinn sækir
stuðning helst inn í raðir Hægfara
einingarflokksins sem er íhaldssam-
ur borgaraflokkur og helsti málssvari
atvinnurekenda og viðurkenndra
hægri skoðana. Nýtt lýræði er af
mörgum talinn hreinn lýðskmms-
flokkur sem ekki er hægt að treysta.
Flokkurinn spilar á léttvæga stengi
en vinsæla. Meðal stefnumála
flokksins sem einna mesta athygli
hefúr vakið og glatt marga er krafa
um lægra verð á áfengi á bömm
landsins og að stöðumælavörðum
verði sagt upp! Flokkurinn minnir í
mörgu á Framfaraflokks Mogens
Glistmps í Danmörku og svipaðan
flokk í Noregi. Þessir flokkar náðu
vissulega langt i kosningum og nú er
sem sagt röðin komin að Svíþjóð og
vekur það ugg margra.
Svíar em, sem kunnugt er,
þekktir fyrir mannúðlega stefnu
gagnvart innflytjendum og flótta-
fólki. í aðalatriðum hefur verið ein-
ing um stefnu landsins i þessu efni.
Að vísu er stefna stjómvalda og
framkvæmd oft gagnrýnd, en hjá
Nýju lýðræði hefur borið á fyrirlitn-
ingu gagnvart hörandsdökku fólki
og kynþáttafordómum. Slík sjónar-
mið em vissulega þekkt, en hafa
hingað til að mestu verið bundin við
einstaka öfgahópa. Nýtt lýðræði
boðar lægri skatta og einkavæðingu
á flestum sviðum og lætur sér í léttu
rúmi liggja hvað verður um þá sem
ekki hafa peninga til að borga fyrir
menntun og læknish’álp.í skoðana-
könnunum hefúr Ný áræði fengið
upp undir 10% fylgi, sem er meira
en t.d. Miðflokkurinn hefúr fengið
og mun meira en flokkur umhverfis-
sinna sem fékk menn kjöma á þing í
fyrsta skipti fyrir þremur ámm. Þetta
hefúr valdið því m.a. að rótgrónu
flokkamir em óöryggir gagnvart
Nýju lýðræði. Flestir flokkamir hafa
samt valið að sniðganga nýja flokk-
inn. Ingvar Carlsson leiðtogi jafhað-
armanna og forsætisráðherra lýsir
Nýju lýðræði sem „öfgaflokki" og
hafnar að ræða við fulltrúa hans.
Bengt Westerberg formaður Þjóðar-
flokksins er eini flokksleiðtoginn
sem kaus að ræða við Ian Wacht-
meister í sjónvarpssal fyrir nokkmm
dögum. Sú umræða var mesta þjark
og jók ekki tiltrú manna á aðals-
manninum sem stjómmálaleiðtoga.
Hæpið er að gera ráð fýrir að
Nýtt lýðræði fái jafn mikið fylgi í
kosningunum 15. september og
skoðanakannanir sýna. Hins vegar
em allar líkur á að flpkkurinn fái
menn kjöma á þing. í þeim hópi
verða forstjóramir báðir. Miðað við
viðhorf hinna flokkanna bendir allt
til þess að enginn þeirra hafi áhuga á
að starfa með Nýju lýðræði að lokn-
um kosningum og að flokkurinn
verði að mestu einangraður.
En hvemig er háttað hjá lýðræð-
inu innan Nýs lýðræðis? Að minnsta
kosti ef miðað er við það sem fólk á
að venjast úr flestum öðmm flokk-
um. Nýtt lýðræði hefúr engar rætur í
öðmm hreyfmgum og byggir ekki á
lýðræðislegum hefðum. Flokknum
er algerlega stýrt að ofan rétt eins og
hverju öðm fyrirtæki. Forstjóramir
þekkja ekki annað. Sem von er sætta
ekki allir sig við þetta og sumir sem
gengu til liðs við flokkinn í vetur og
vor hafa nú yfirgefið hann. Til að
mynda hafa nokkrir þeirra sem sam-
þykktu að taka sæti ofarlega á lista
flokksins sagt skilið við hann. í þeim
hópi er Karin nokkur Rutsdotter
Wistus í Uppsölum, en segja má að
hún hafi skipað „öraggt" sæti á
framboðslista flokksins. Hún segir
að lýðræði fyrirfinnist ekki innan
Nýs lýðræðis og buddan ráði því
hverjir muni verða fúlltrúar flokks-
ins á sænska þinginu næstu þrjú árin.
„Þeir sem borga mest til flokksins
skipa efstu sætin,“ segir Karin í
blaðaviðtali. Hún segir jafnframt að
hún og aðrir „afhopparar" muni gera
grein fyrir sjónarmiðum sínum innan
tíðar í opnu bréfi. Bengt Dalström,
auglýsingaforstjóri í Örebro, er í
hópi frambjóðenda Nýs lýðræðis.
Hann segir að þetta með peningana
og sæti á listanum sé tóm della. „Ég
hef auðvitað greitt í flokkssjóð og
borgað eitt og annað. En það nær
ekki einu sinni 10.000 krónum,“
(100.000 ísl. kr.), upplýsir hann les-
endur Örebro Kuriren og bætir við
að það sé erfitt með lýðræðið og seg-
ir: „Þetta lýðræði tekur svo langan
tíma. Við í Nýju lýðræði höfum ekki
tíma fyrir svoleiðis.“
Já, það er mörg raunin sem
manninn þjáir. Flokksheitið hefði ef
til vill átt að vera eitthvað annað.
Harðlínu-
kommar
eða eitthvað
annað?
Valdaránið virðist ekki þýða
afturhvarf til hins gamla komm-
úníska alræðis, heldur að upp er
tekið einræði án nokkurar sér-
stakrar hugmyndafræði.
Svo segir sænskur hagffæð-
ingur og sérfræðingur í málum
Sovétríkjanna, Anders Aslund, í
grein í Svenska Dagbladet sem
birtist á þriðja degi valdaránsins í
Moskvu. Það skal tekið ffam að
Aslund er mjög hægrisinnaður og
hefúr m.a. gagnrýnt bandarisku
leyniþjónustuna fyrir að hafa of-
metið efnahagsstyrk Sovétríkj-
anna.
Ummæli hans er forvitnilegt
innlegg í umræðuna um það hvort
valdaræningjamir séu „harðlínu-
kommar“ eða eitthvað annað.
Svarið virðist liggja i augum uppi:
þeir koma úr gömlum „hörðum“
kjama Kommúnistaflokksins. En
þar með er ekki hálf sagan sögð,
að dómi hins sænska hagfræðings
og margra fleiri. Þegar hann lýsir
þeim valdaræningjum sem enn á
miðvikudag ge»-ðu sig líklega til
að fara með \ óld í Moskvu, þá
segir hann:
„Hin nýja stjóm sýnist ekki á
þeim buxum að taka upp aftur
hina gömlu tilskipanahagstjóm,
heldur mælir með markaðbúskap-
arumbótum og einkavæðingu, eins
þótt um leið sé boðuð bæði launa-
stöðvun og frysting verðlags. Sov-
éskir forystumenn hafa um langt
skeið talað sig út í velvild í garð
þeirra efnahagsumbóta sem Pinoc-
het tók upp í Chile og efnahags-
legra breytinga sem Franco stóð
fyrir á Spáni. Hugsun þeirra er sú
að best sé að innleiða markaðsbú-
skap með einræði.“
(Hér er ástæða til að rifja það
upp að Pinochet hershöfðinga,
sem rændi völdum af vinstristjóm
í Chile, honum var margt fyrirgef-
ið á Vesturlöndum vegna þess að
hann notaði einveldi sitt til að
koma á ströngum markaðsbúskap,
ekki síst á kostnað hinna fátæk-
ustu.)
Hvers vegna hafa flokks-
broddar eins og valdaræningjamir
í Moskvu áhuga á einkavæðingu?
Svarið er, segir sænski hagffæð-
ingurinn, að einnig þeir telja
kommúnismann dauðan og hafa
blátt áfram viljað hrifsa til sín per-
sónulega sem mest úr dánarbúinu.
Hann segir í grein sinni:
„Fram er að fara umfangsmikil
einkavæðing meðal nómenklatúr-
unnar (æðstu manna í sovésku
stjómkerfi). Þetta þýðir að for-
stjórar ríkisfyrirtækja og flokks-
broddar selja ríkiseigur og fyrir-
tæki sjálfum sér fyrir lágt verð.“
ÁB tók saman.
Alþingi
l'SLENDINGA
Frá fjárlaganefnd Alþingis
Fjárlaganefnd Alþingis ráðgerir að gefa sveitarstjórn-
armönnum kost á að eiga fund með nefndinni dag-
ana 23.-27. september.
Upplýsingar og tímapantanir í síma 624099 frá kl. 8-
16 eigi síðar en 18. september n.k.
o
SJÓNVARPIÐ
Útboð
Sjónvarpið I.D.D. óskar eftir tilboðum í gerð kvik-
myndar sem ætluð er yngstu áhorfendunum. Myndin
er hluti af samnorrænum myndaflokki þar sem hver
mynd er sjálfstætt verk sem sýnd verður á öllum
Norðurlöndunum.
í tilboðinu þarf að felast eftirfarandi:
1. Lengd um 25 mínútur.
2. Sögumaður skýri myndina.
3. Lítið sem ekkert tal.
4. Verktaki velur sjálfur handritið.
5. Hugmynd að handriti fylgi tilboöinu ásamt kostn-
aðaráætlun.
6. Kvikmyndin afhendist í nóvember 1992.
7. Handrit verði afhent fullbúið í desember 1991.
8. Utboði þarf að skila til Siónvarpsins í lok septem-
ber1991.
Nánari upplýsingar veitir fulltrúi barnaefnis hjá Sjón-
varpinu.
Síða
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 24. ágúst 1991