Þjóðviljinn - 28.08.1991, Side 5

Fkéttbr
Margir eru mjög gagnrýnir á vinnubrögð kjararannsóknarnefndar. Mynd: Jim Smart
Kj ararannsóknamefnd
nýtur ekki lengur trausts
Það sem er einkennandi fyrir Kjararann-
sóknarnefnd er að hún nýtur einskis traust
lengur meðal þeirra aðila sem að henni
standa, þ.e. VSÍ og ASÍ. Þessir aðilar hafa báðir
margoft sagt að það sé ekkert að marka þessar
niðurstöður lengur. Það er eins og þeir geri sér
samt ekki grein fyrir hversu alvarlegt það mál er.
Ég kann ekki að skýra hvers vegna aðferðirnar
eru ekki endurbættar. Starfsmennirnir eru mjög
hæfir en svo virðist sem nefndin sjálf sé metnað-
arlaus." Þannig lýsir Sigurður Snævarr, hag-
fræðingur hjá Þjóðhagsstofnun, áliti sinu á
Kjararannsóknarnefnd ASÍ ogVSÍ.
Fjórum sinnum á ári sendir nefiidin frá sér
fréttatilkynningu og ftéttabréf þar sem skýrt er frá
þróun kaupmáttar á hveijum ársfjórðungi og fleiri
upplýsingum um vinnumarkaðinn. Niðurstöðumar
vekja jafrian mikla athygli sem von er, fjölmiðlar
birta þær sem „stóra sannleik" og leita viðbragða í
verkalýðshreyfingunni og víðar. Þjóðviljinn kannaði
hins vegar í vikunni álit manna á hversu áreiðanleg-
ar niðurstöður Kjararannsóknamefndar em og í ljós
kom að margir em afar gagnrýnir á vinnubrögðin.
Bolli Bollason, hagfræðingur hjá efhahagsskrif-
stofu fjármálaráðuneytisins, bendir t.d. á að í niður-
stöðum Kjararannsóíaiamefndar komi í ljós miklar
sveiflur milli ársfjórðunga í þróun kaupmáttar vegna
þess að nefndin tekur inn í sína útreikninga svokall-
aðar eingreiðslur, þ.e. desember- og orlofsuppbætur,
án þess að dreifa þeim yfir árið. „Þetta gerir það að
verkum að þeir fá út mjög miklar sveiflur, t.d. milli
síðasta ársfjórðungs hvers árs og þess fyrsta," segir
Bolli. „Sömu áhrif sjást í júní þegar orlofsuppbót er
Úrtakið er of óstöðugt og að taka ein-
greiðslur inn án þess að jafna þeim
yfir árið gefur mjög misvísandi mynd
amefhdar sem gefið verður út innan skamms.
Hann sagði að við útreikninga Hagstofunnar á
launavísitölunni væm eingreiðslur teknar inn en
dreifl á allt árið. ,Aðferð Kjararannsóknamefndar er
ekki vitlaus ætli menn að sjá hvað fólk fær í hend-
umar en ef menn em að velta fyrir sér samanburði á
laimabreytingum yfir tímann þá koma einkennilegir
hlutir út úr því,“ segir Hallgrímur.
„Kjararannsóknamefnd hefúr átt við viss vanda-
mál að stríða í gegnum tíðina og þau em til staðar
ennþá mörg hver. Þeir em með mjög stórt úrtak en á
móti kemur að þátttakan í könnuninni er misjöfn ffá
einum tima til annars. Þetta er fyrirtækjakönnun og
þeir missa út talsvert mikið af fyrirtækjum frá einum
árs'fjórðungi til annars. Urtakið er of óstöðugt og
það er meginvandinn. Þetta sést best á þeim útreikn-
ingum sem þeir hafa verið að gera undanfarin miss-
greidd. Að öðm leyti má segja um úrtakið að nefnd-
in sé klár á þeim göllum sem em á því, þ.e. fyrirtæki
detta út og önnur koma inn í staðinn frá einum árs-
fjórðungi til annars. Útreikningamir nú em a.m.k.
mun ömggari nú en þeir vom á árum áður. Stóra
vandamálið í þessu er að við, sem höldum utan um
launavísitölu ríkisstarfsmanna, getum ekki fengið út
sambærilegar tölur fyrir ASÍ hjá Kjararannsóknar-
nefhd og ástæðan er fyrst og fremst að eingreiðsl-
umar ragla myndina."
Hagstofa íslands reiknar út launavísitölu sem
notuð er við útreikning lánskjaravísitölu. Launavísi-
talan er fúndin út annars vegar með útreikningum
efnahagsskrifstofunnar á launaþróun opinberra
starfsmanna og hins vegar með eigin úfreikningum
Hagstofúnnar fyrir almennan vinnumarkað. Ekki er
hægt að notast við gögn Kjararannsóknamefhdar
þar sem þar byggjast útreikningar á einum ársfjórð-
ungi í senn en launavísitölu þarf að birta í hveijum
mánuði. Hallgrímur Snorrason hagstofustjóri segir
að til þessa hafi hreyfingar samkvæmt launavísitölu
Hagstofúnnnar og Kjararannsóknamefndar verið
mjög áþekkar en núna virðist vera mefri munur þar
á. Hann kvaðst ekki geta skýrt það á þessu stigi
enda ætti hann eftir að sjá fféttabréf Kjararannsókn-
A Vilborg Davíðsdóttir skrifar
eri og sýna alltaf dálítið öðmvísi niðurstöður eftir
því hvort þeir em með úrtakið í heild sinni eða með
þennan svokallaða paraða samanburð, þ.e. taka sér-
staklega út sama fólkið hjá sömu fyrirtækjunum á
milli ársfjórðunga. Auðvitað á maður von á ein-
hveijum mismun en niðurstöðumar hafa sýnt meiri
frávik en manni finnst eðlilegt." Kjararannsóknar-
nefhd reiknar einnig út fjölda vinnustunda og koma
þar í ljós aðrar niðurstöður en Hagstofan fékk í sinni
vinnumarkaðskönnun í april. Nefndin fær uppgefinn
Qölda vinnustunda hjá fyrirtækjunum og þegar
starfsmaður fær fost mánaðarlaun er gert ráð fýrir að
hann vinni 40 stundir á viku. Við það er bætt eftfr-
vinnunni. Aukastörf em ekki tekin með í dæmið
eins og gert er hjá Hagstofunni sem í sinni könnun
spurði einstaklinga beint hversu langur vinnutími
þeirra væri. „Munurinn liggur í því að þeir em ævin-
lega að kanna það sem þeir kalla vinnutíma fúll-
vinnandi," segir Hallgrímur. „Ég mundi telja að
þeirra vinnutímamælingar væm ekki góðar. I reynd
em þeir að oftelja allan tímann.“ Hann kvaðst þó
ekki útiloka að fólki hætti til að ofmeta eitthvað
fjölda vinnustunda þegar það væri spurt beint en
reynt væri að koma í veg fyrir það með því að
spyija bæði um vinnustundafjölda almennt og í síð-
ustu viku áður en könnunin er gerð.
Niðurstöður Hagstofunnar um vinnustunda-
fjölda em þær að lengd vinnuviku sé að meðaltali
um 44 klukkustundir í aðalstarfi. Þar af vinna karlar
að meðaltali 51 stund á viku og konur 35 stundir.
Karlar vinna að meðaltali 2 klst. í aukastörfúm og
konur 1,7 klst. samkvæmt könnun Hagstofúnnar.
Kjararannsóknamefhd hefúr hins vegar fengið
út að meðalvinnutími á viku sé um 46-47 stundir.
„Þeir sem vinna 3/4 vinnudags em kallaðir fúll-
vinnandi og hækkaðir upp í 40 stundir. Þama kynni
að vera oftalið um 1-2 stundfr á dag,“ segir Hall-
grímur.
Hann bætir þvi við að þessi talnfrigaraðferð geti
auk þess varla sýnt breytingar á vinnutímanum frá
einum tíma til annars þegar sviptingar em í efna-
hags- og atvinnulífi, þ.e. þegar fólk í 75% störfúm
bæti við sig vinnu þegar illa ári. Slíkt myndi ekki
koma fram í tölum nefhdarinnar vegna reikningsað-
ferðarinnar.
Sigurður Snævarr, forstöðumaður tekjuáætlana-
og tekjuspárdeildar Þjóðhagsstofhunnar, segir að
niðurstöður Kjararannsóknar um kaupmátt á árun-
um 1989-1990 séu ekki í góðu samræmi við vem-
leikann. ,J>eir em með 6,5% heildarlaunahækkun og
þessi niðurstaða getur ekki verið rétt Hún er undir
taxta og vemlega misvísandi. Þetta er miklu lægra
en allar aðrar vísbendingar gefa til kynna og okkar
niðurstöður era allt aðrar. Astæðan er líklega sú að
úrtakið árið 1989 var mjög lélegt og þar komum við
strax að helsta galla þeirra aðferða sem beitt er og
það er óstöðugleiki í úrtaki," segir Sigurður. „Þeir
hafa að vísu reynt að bæta úrtakið en það hefúr engu
að síður reynst mjög óstöðugt. Þetta er mjög stór
galli. Auk þess má kalla það sofandahátt hjá Kjara-
rannsóknamefnd að sundurliða ekki nákvæmlega
eingreiðslumar og jafna þeim yfir árið eins og lang-
flestir gera.
Og það er gríðarlega mikill galli á þessum rann-
sóknum að það er ekki hægt að draga neinar mark-
tækar ályktanir af breytingum á einstökum starfs-
stéttum eða atvinnugreinum. Það þyrfti þá að
stækka úrtakið mjög mikið. Hvað varðar vinnutim-
ann hefði maður helst viljað fá að sjá raunvemlega
Tölur um verkfallstíðni eru svo
forkastanlegar að það tekur engu tali
greidda vinnutíma til að samanburður við erlendar
kannanir sé mögulegur."
Sigurður segist auk þess vera mjög gagnrýninn
á upplýsingar Kjararannsóknamefndar um verkfalls-
tíðni. „Þær tölur em svo forkastanlegar að það tekur
engu tali,“ segir hann.
í grein eftir Ómar Harðarsson, sem birtist í
Samfélagstíðfridum 1989, er að finna harða gagn-
rýni á þessa skráningu verkfallsdaga. Þar segir m.a.
að skilgreining nefhdarinnar á hvað sé verkfall sé
illa brúkleg og að skilgreiningar og skráningarað-
ferðir hennar séu breytilegar frá ári til árs og jafnvel
á milli vinnustaða.
,JEg skil ekki af hveiju Alþýðusambandið hefúr
ekki gert athugasemdir við þetta," segir Sigurður.
„Þetta sýnir að ASÍ pg VSÍ hafa í raun og vem enga
trú á þessari nefnd. Ég held samt að Kjararannsókn-
amefnd hafi verið einstaklega heppin með starfs-
menn og að Gylfi Ambjömsson, forstöðumaður
hennar, sé mjög hæfúr. En ég tel að metnaðarleysi
nefndarinnar sé mjög mikið. Menn segjast afhir og
afhir ekki trúa niðurstöðunum en það er eins og það
sé bara yppt öxlum yfir þeirri staðreynd. Það finnst
mér vera mjög alvarlegt því þessar upplýsingar em
notaðar sem gmnngögn við mat á kjarasamning-
um.“
Endur-
skoðunar-
nefndin
fullskipuð
Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra hefur skipað
nefnd til að endurskoða fisk-
veiðistefnuna og móta heild-
stæða sjávarutvegsstefnu, sem
tekur til veiða, vinnslu og mark-
aðssetningar sjávarfangs.
Gert er ráð fyrir að nefhdin
skili tillögum sínum fyrir árslok á
næsta ári.
Fyrr í sumar höfðu þeir Magn-
ús Gunnarsson framkvæmdastjóri
SÍF og Þröstur Ólafsson aðstoðar-
maður utanríkisráðherra verið
skipaðir til að veita nefndinni for-
stöðu. En eins og kunnugt er þá
náðist ekki samkomulag meðal
stjómarflokkanna um formann
nefndarinnar og því var brugðið á
það ráð að skipa tvo menn, einn
frá hvorum flokki, til að veita
henni forstöðu.
Aðrir nefndarmenn era þeir
Ámi Vilhjálmsson prófessor,
Bjöm Dagbjartsson ffamkvæmda-
stjóri, Pétur Bjamason fiskeldis-
firæðingur, Vilhjálmur Egilsson al-
þingismaður, Þorkell Helgason
prófessor og sérlegur aðstoðar-
maður heilbrigðisráðherra og Öm
Traustason skipstjóri.
Nefndinni hefur verið falið að
hafa samráð við sjávarútvegsnefnd
Alþingis. Þá hafa helstu hags-
munaaðilar í sjávarútvegi verið
beðnir að tilnefha menn til setu í
sérstakri ráðgjafanefnd, sem muni
starfa með hinni nýskipuðu nefnd
og verða jafnframt vettvangur
skoðanaskipta um mótun sjávarút-
vegsstefnunnar.
-grh
Inn-
greiðslur
lækka í
Verðjöfiv
unarsjóð
Greiðslur í Verðjöfnunarsjóð
sjávarútvegsins hafa verið að
lækka í sumar og fyrir septem-
ber nema inngreiðslur af óunn-
um sem unnum botnfiskafurð-
um um 2% af fob-verðmæti
þeirra.
Hæst námu þessar inngreiðslur
í Verðjöfnunarsjóðinn um 5% í
apríl þegar afúrðaverð vora hvað
hæst, en aðeins 3,8% í júlí og
2,7% í ágúst. Verðjöfnunarsjóður-
inn tók til starfa í ágúst í fyrra og
er inneign hans nú um tveir mil-
jarðar króna. Þegar inngreiðslum-
ar vora hvað hæstar í apríl nam
inneign sjóðsins um einum mil-
jarði og hefúr því hækkað um ann-
að eins frá þeim tíma. Það þýðir
að í hveijum m jnuði í sumar hafa
verið greiddar í sjóðinn um 300 -
400 miljónir króna.
Eins og kunnugt er þá hafa
fiskvinnslumenn margir hverjir
barist hart gegn þessum inn-
greiðslum með þeim rökum að
nær væri að vinnslan hefði sjálf
ráðstöfúnarrétt yfir þessum fjár-
munum til að geta grynnt eitthvað
á sínum skuldum.
Þessi viðhorf fiskvinnslu-
manna hafa ekki enn sem komið
er fengið hljómgrann í sjávarút-
vegsráðuneytinu, því eitt af fyrstu
verkum Þorsteins Pálssonar var að
lýsa því yfir að hann mundi flýta
sér hægt í breytingum á Verðjöfn-
unarsjóðnum.
-grh
Síða 5
ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 28. ágúst 1991