Þjóðviljinn - 08.10.1991, Blaðsíða 3

I DJkCír
8. október
er þriðjudagur.
281. dagur ársins.
Sólarupprás í Reykjavík
kl. 7.52 - sólarlag kl.
18.38.
Viðburðir
Henrik Ottósson fæddur
1897.
Þjóðviljinn
fyrir 50 árum
Nýtt Dagblað: Bæjarráð
hefur aðeins samið um
bygging.u 48 bráðabirgða-
íbúða. Óngþveiti í hús-
næðismálum vex og
hneykslisframkoma yfir-
valda verður enn augljós-
ari. Bylting yfirvofandi í
Búlgaríu.
fyrir 25 árum
Verður skipulagt í Vatns-
mýri stórt bifreiðastæði?
Einnig rætt um að banna
bifreiðaumferð um Austur-
stræti. Sýklagróður í
vatnsleiðslum Hafnfirðinga
en vatnsbólið ómengað.
Herman’s Hermits í Aust-
urbæjarbíói.
Sá spaki
Ég er hugsjónamaður. Ég
veit ekki hvert ég stefni, en
ég er á leiðinni.
(Carl Sandburg)
á Heimsbikarmótinu
í skák
Friðrik Ólafsson
stórmeistari og skrif-
stofustjóri Alþingis
I fyrsta lagi hlýt ég að segja að
þeir aðilar sem standa að þessu
móti eiga miklar þakkir skildar
fyrir ffamtakið. Ég vona að þetta
skákmót eigi eftir að auka veg og
virðingu íslenskrar skáklistar sem
er reyndar ærin fyrir.
Um keppnina sjálfa má segja að
þama eru saman komnir flestir
sterkustu skákmenn heims. Þar á
meðal tveir af þremur þeim sterk-
ustu, þeir Karpov og Ivantsjúk, en
þetta virðist ætla að verða einvígi
milli þeirra.
Það er erfitt að spá um úrslitin í
því. Þeir virðast tefla svolítið
ólíkt. Ivantsjúk eyðir miklum tíma
og svo fer allt í háaloft í tímahrak-
inu. Karpov virðist öruggari en þó
ekki eins og þegar hann hefur ver-
ið upp á sitt besta. Hins vegar tefl-
ir hann af mikilli hörku og gefúr
ekki neitt eftir.
Ég hefði kosið að sjá Jóhann ofar
en mótið er gríðarlega sterkt og
það er ekki hægt að ætlast til þess
að alltaf gangi jafnvel. Skákmenn-
imir í þessu móti eru allir á heims-
mælikvarða og einhveijir verða að
taka því að vera í neðri helmingn-
um. Annars hef ég orðið að fylgj-
ast með mótinu úr fjarska og því
miður ekki haft tök á því að mæta
en það ætla ég svo sannarlega að
gera áður en því lýkur.
_________________¥IBHOMF______A Jón Torfason skrifar
Táknrænt fjárlagafrumvarp
Alþekkt stílbragð í fornsögum er að nota lýsingar á veður-
fari til að undirstrika kenndir persóna eða gefa til kynna
að von sé á ógnvænlegum tíðindum. Þannig er mikið um
sólskin og sunnanvind þegar Sörli ríður í garð á Þverá að
gera hosur sínar grænar fyrir Þórdísi Guðmundardóttur en aftur
er veður heldur kalt daginn sem Droplaugarsynir falla í Eyvindar-
dal, svo tvö dæmi séu nefnd um þetta. í Völuspá er talað um svört
sólskin þegar heimsendir nálgast. Þannig mætti lengi tína til dæmi
en þau segja í raun lítið haldtækt um veðráttuna fyrir 1000 árum,
eru fyrst og fremst táknræn.
I síðustu viku, þegar ijárlaga-
frumvarpið var kynnt, fór stormur
yfir norðanvert landið en sunnan-
lands kólnaði mjög frá því sem
verið hafði.
Má segja að
þessar veður-
brey tingar
hafi rímað
vel við þær
köldu kveðj-
ur sem al-
m e n n i n g i
voru sendar í
frumvarpinu.
Veðrið hafi
með öðrum
orðum verið
táknrænt,
undirstrikað
kaldan hug
ríkisstjórnar-
innar til
landslýðs, og út af fyrir sig á það
ekki illa við.
Sennilega er það þó misskiln-
ingur. Fjárlagafrumvarpið eitt og
sér skiptir litlu máli enda verða
vafalaust einhverjir annmarkar á
því sniðnir af. Þetta frumvarp er
fyrst og fremst táknrænt, eins og
veðrið í fomritunum, og á að lýsa
vilja ríkisstjómarinnar til að að-
lagast Efnahagsbandalaginu.
Þar á bæ er flest miðað við
hagsmuni stórfyrirtækja og auð-
hringa. Lög og reglugerðir miðast
við að greiða fyrir viðskiptum og
draga úr takmörkunum á „frelsi“
þeirra ríku. Það sem á máli EB
heitir félags-
mál eru ein-
ungis atriði
sem snerta
s a m s k i p t i
verkafólks og
fyrirtækja en
hlutir eins og
almannatrygg-
ingar, umönn-
un ungbarna,
sjúkra og gam-
almenna falla
utan við
áhugasvið
bandalagsins.
T.d. er ætlast
til að Iaunþeg-
ar kaupi sér
sjálfir tryggingar en um þær sé
ekki samið í kjarasamningum.
Af aðild að bandalaginu leiðir
að ríki þurfa að samræma skatt-
lagningu sína og álögur á lands-
menn. Þannig er einu ríki ekki
stætt á því, þegar til lengdar læt-
ur, að hafa hærri skatta en önnur
bandalagsríki gera. Hér á landi er
velferðarkerfinu haldið uppi af
hinu opinbera en ef tekjur ríkisins
rýma með aðlögun að Efnahags-
bandalaginu, algerri eða að hluta
til, hlýtur velferðarkerfið að
veikjast. Sú stjóm sem nú situr
stefnir að frekari aðlögun eða að-
ild að EB og samdráttur i umsvif-
um ríkisins er aðeins einn liður í
henni. Annar liður er að tengja
krónuna við gjaldmiðil þess en að
því er einnig stefnt.
í fréttum er fólki talin trú um
að samningar um Evrópska efna-
hagssvæðið gangi ekkert of vel.
íslendingar standi fast á sínu en
bandalagsmenn séu óbilgjamir.
Rikisstjóminni er mjög i mun að
ná samningum en getur illa opnað
erlendum að-
ilum beina
leið í land-
helgina. En
til að sýna
vilja sinn í
verki var
samið fjár-
lagafrum-
varp sem
tekur mið af
framtíðarsýn
bandalagsins
þar sem hlut-
verk ein-
stakra þjóð-
ríkja minnk-
ar. Miðað er
við að draga
úr ríkisút-
g j ö 1 d u m ,
lækka beina
skatta, færa verkefni frá rikinu til
einstaklinga, m.a. með því að
selja rikisfyrirtæki, og vitaskuld
að halda launum niðri. Öll þessi
markmið em nánast sem klippt út
úr stefnuskrá Efnahagsbandalags-
ins._
I ljósi þessa er höfundum fjár-
lagafrumvarpsins ekkert kapps-
mál að loka skurðstofunni á
Blönduósi eða sjúkrahúsinu i
Hafnarfírði. Fullt eins vel mætti
loka einhverjum spítala fyrir
austan eða á Suðurlandi. Aðalat-
riðið er að loka einhverju. Það
þarf heldur ekkert endilega að
selja Síldarverksmiðjumar eða
Búnaðarbankann, það má alveg
eins selja Póst og síma eða Raf-
magnsveitumar. Aðalatriðið er að
selja eitthvað. Fjármálaráðherra
boðar að engar almennar launa-
hækkanir verði á næsta ári. Það er
ekki þar með sagt að einstakir
hópar geti ekki hækkað í launum
eða fengið
óbeinar hækk-
anir. Aðalatrið-
ið er að lágu
launin hækki
ekki. Allt mið-
ast þetta við
aðlögun að
stefnu Evrópu-
bandalagsins.
Þannig er
umrætt fjár-
lagafrumvarp
ekki marktækt
í sjálfu sér
heldur fyrst og
fremst tákn-
rænt plagg-
Gagnvart
samninga-
mönnum EB á
það að sýna
vilja ríkisstjómarinnar til aðlög-
unar.
Fjárlagafrumvarpið , er því
táknrænt í tvær áttir. A Islandi
boðar það kalda framtíð fyrir al-
menning, sérstaklega þá fátækari,
en fyrir samningamenn EB í
Briissel boðar það sól og sunnan-
vind. Höfundur er
íslenskufræðingur.
Þetta frumvarp er
fyrst og fremst
táknrænt, eins og
veðrið í fornritunum,
og á að lýsa vilja
ríkisstjórnarinnar til
að aðlagast
Efnahagsbandalaginu
Fjárlagafrumvarpið er
því táknrænt í tvær
áttir. A Islandi boðar
það kalda framtíð
fyrir almenning,
sérstaklega þá
fátækari, en fyrir
samningamenn EB í
Brussel boðar það sól
og sunnanvind
Er nokkur furða þótt fólkinu sárni?
Við höfum fengið nýjan útvarpsstjóra. Sá gamli er orðinn
borgarstjóri en gamli borgarstjórinn situr í stóli forsætis-
ráðherra, við lítinn fögnuð landsmanna. Menn voru yfirleitt
sammála um að gamli útvarpsstjórinn hefði staðið sig vel. Þykir
Þrándi nokkur eftirsjá að honum inn í það undarlega samfélag
þögulla sem meirihluti borgarstjórnar Reykjavíkur er, en eins og
kunnugt er sá gamli borgarstjórinn einn um að tala fyrir meiri-
hlutann og framkvæma í nafni hans. Allt var það í þeim dúr að
fyrrverandi útvarpsstjóri neyðist til að bera hönd fyrir höfuð
meirihlutans og forvera síns, næstum upp á hvurn dag, en það er
annað mál.
Enda þótt meirihluti borgar-
stjómar sé samfélag þögulla átti
það ekki við um útvarpsráð þang-
að til fyrir skemmstu. Þar sátu
meðal annarra fulltrúar Sjálfstæð-
isflokksins, og var formaður ráðs-
ins úr þeim herbúðum. Þegar
menntamálaráðherra ákvað að
ráða virtan klerk og fræðimann í
embætti útvarpsstjóra, mann sem
ekki hefur komið nálægt stjóm-
málum, nema hugsanlega sem
bemskubrek á skólaárum, þá upp-
hófust mikil hljóð úr börkum
Sjálfstæðismanna í útvarpsráði.
Þáverandi formanni, sem sótti um
og hefur auk þess að áhugamáli
að selja að minnsta kosti Rás 2,
(bara einhverjum og til þess eins
að selja), eins og Þrándur hefur
áður fjallað um, leiddist þessi
ráðstöfun ákaflega. Ekki kvaðst
formaður þessi hafa neitt á móti
nýjum útvarpsstjóra, ekki taldi
hún heldur að það skipti máli að
hún sjálf var ekki ráðin í stöðuna.
Aftur á móti þótti henni svo mið-
ur hvemig menntamálaráðherra
og flokksbróðir hennar stóð að
ráðningunni að hún gat ekki
hugsað sér að vera formaður
áfram né heldur að sitja yfir höf-
uð í ráði þessu og sagði af sér.
Litlu seinna leiddist fiokksþræðr-
um hennar í ráðihu líka og sögð-
ust hafa öðrum hnöppum að
hneppa en að sitja í útvarpsráði
sem vinna ætti með útvarpsstjóra
utan Sjálfstæðisflokksins.
Kvöddu þeir menntamálaráðherr-
ann með litlum virktum og létu
vera að taka vel á móti hinum
nýja yfirmanni Útvarpsins.
Af þessu má sjá að ekki er
auðvelt að vera menntamálaráð-
herra á vegum Sjálfstæðisflokks-
ins. Flokkurinn hefur sem kunn-
ugt er áhuga á að mismuna Ríkis-
útvarpinu úr höndum allrar þjóð-
arinnar og fá það í hendur þeim
hluta hennar sem ræður yfir meiri
fjármunum en launamenn geta
látið sig dreyma um. Þessari
stefnu voru hinir brotthlaupnu út-
varpsráðsmenn að vonum hjartan-
lega sammála og ætluðust þess
vegna til að í stöðu útvarpsstjóra
yrði ráðinn maður með réttar
skoðanir á svo viðkvæmu máli.
Þetta skilur Þrándur vel, því hver
vill láta bláókunnugt fólk halda á
sínu fjöreggi?
Einhversstaðar stendur að
enginn sé ómissandi. Maður kem-
ur í manns stað í útvarpsráði sem
annarstaðar. Varamenn reyndust
fúsir til að taka við af hinum
brotthlaupnu, þrátt fyrir þá sér-
kennilegu ráðstöfun fiokksbróð-
urins í menntamálaráðuneytinu
að ráða í stöðu útvarpsstjóra utan-
fiokksmann þegar borðleggjandi
var að ráða fiokksfélaga. Utan-
fiokksmaðurinn hefur ekki aðeins
það á móti sér að vera ekki í
fiokknum. Hann hefur hvergi, svo
vitað sé, haft uppi þá skoðun að
Útvarpið eigi að vera til sölu.
Þvert á móti eru uppi alvarlegar
grunsemdir um að hann hafi
áhuga á að Útvarpið verði áfram
sú virðulega stofnun, í sameign
þjóðarinnar, sem það hefur lengi
verið. Því telur Þrándur við hæfi
að ljúka pistli dagsins með þess-
ari spumingu: Er nokkur furða
þótt fólkinu sámi?
- Þrándur
Siða 3
ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 8. október 1991