Þjóðviljinn - 17.12.1991, Blaðsíða 7

Eelendar
AUmsión Dagur Þorleifsson
Sovéskir kjamaoddar á
vopnamarkaði kriðja heims?
Margir hafa eins og eðli-
legt má kalla stórar
áhyggjur af því hvað
verða kann um og
hvað gert kann að verða við
kjarnaodda sovéska hersins,
27.000 talsins eða e.t.v. heldur
fleiri, sumum heimildum sam-
kvæmt. Erindi James Baker, ut-
anríkisráðherra Bandarikjanna,
til Moskvu nú síðast var áreiðan-
lega ekki síst það að leggja fast
að ráðamönnum þar eystra að
tryggja að á þeim vettvangi yrði
hvergi slakað á öryggi og eftir-
liti.
Það sýndi sig að þessi heim-
sókn Bakers var fyrst og fremst til
Jeltsíns Rússlandsforseta og kemur
með því fram að Bandaríkjastjóm
viðurkennir hann nú í raun sem
hinn raunverulega húsbónda í
Moskvu.
Vesturlandaríki óttast að upp-
lausn Sovétríkjanna kunni að leiða
til þess að eitthvað af kjamavopn-
um þeirra komist á vopnamarkaði
þriðja heimsins, þar sem ýmis ríki
gera sitt besta til að vera eða verða
svæðisbundin stórveldi, eða jafn-
vel að kjamavopnum kunni að
verða beitt í illindum milli sovésku
lýðveldanna.
Mestur hluti sovésku kjama-
vopnanna er_ í fjómm lýðveldum,
Rússlandi, Úkraínu, Hvíta-Rúss-
landi og Kasakstan. En samkvæmt
sumum heimildum er eitthvað af
kjamaoddum ætluðum í skamm-
dræg kjamavopn, vopn stórskota-
og loftvamaliðs t.d., í öðmm lýð-
veldum. Sú hætta er ekki útilokuð
að einhver lýðveldanna reyni að
tryggja sér ráð yfir þeim vopnum
til að auka sitt pólitíska vægi í
skiptum við önnur sovésk lýðveldi
eða jaínvel önnur ríki. Mið-Asíu-
lýðveldin kynnu að freistast til
þess til að efla sig gagnvart slav-
nesku lýðveldunum og illdeilur
Armeníu og Aserbædsjan em
áhyggjuefni í þessu sambandi.
Jeltsín sagði í viðræðunum við
Baker að öll sovésk kjamavopn
yrðu áffarn í umsjá sovéska hers-
ins. Lýðveldin í sovéska samveld-
inu myndu gera með sér vamar-
bandalag og ganga svo frá málum
að herinn, og þar með kjamavopn-
in, yrðu undir sameiginlegri yfir-
stjóm.
Gert er ráð fyrir að Mið- Asíu-
lýðveldin fimm gangi á laugardag-
inn formlega i samveldið sem
Rússland, Úkraína og Hvíta- Rúss-
land stofhuðu fyrir rúmri viku.
Jeltsín segist eiga von á að fyrir
áramót verði 10 sovésku lýðveld-
Artur Lundkvist látinn
Artur Lundkvist, einn af þekkt-
ustu rithöfundum Svia á þessari öld
og einn af meðlimum Sænsku aka-
demíunnar, lést á þriöjudagsnótt í
s.L viku, 85 ára að aldri.
Faðir hans var fyrrverandi at-
vinnuhermaður, efnahagur fjölskyld-
unnar var ekki merkilegur og sagt er
að hún hafi varla verið læs. En áhug-
inn á að lesa og skrifa var Arturi nán-
ast meðfæddur, eins og hann orðaði
það sjálfur.
Hann var orðinn þekktur sem
ljóðskáld þegar fyrir 1930 og komst
fljótt í ffemstu röð meðal sænskra rit-
höfunda. Var hann síðan mikilvirkur
sem ljóðskáld og skáldsagna- og smá-
sagnahöfundur, auk þess sem hann
sknfaði fjölda ritgerða og ferðabóka,
en hann ferðaðist mikið. Hann hafði
forgöngu um að kynna erlendar bók-
menntir í Svíþjóð og stundaði þýðing-
ar ásamt með öðru. I Sænsku akadem-
íuna var hann kjörinn 1968.
Alþýðubandalagið í Reykjavík
Opið hús
að Laugavegi 3 laugardaginn
21. des kl. 15-18
&
Söngur
Upplestur
Kaffiveitingar
ABR
Kjarnavopn Sovétríkjanna
Kjarnaoddar:
samtals 27.000
1 Eldflaugastöövar
(J) Kafbátastöðvar
@Flugstöðvar
Elstland
270
Lettland
Eftlrtitið er sennilega best með
langdrægum eldflaugum (sem
hægt er að skjóta heimsalfa é
milli), staðsettum á landi,
langfleygum sprenqjuflug-
velum sem bera kjarria-
vopn og kafbátunum.
Miklu erfiðara erað
hafa nákvæmt eftiriit
með kjamaoddum
þeim ítiltðlulega
skammdræg vopn
sem eru á víð og
dreif í öllum
lýðveldunum I
l J þúsundatali.
* Þessar
Goorgfa,
Armenla,
Asorfaaodsjan
820
__ f \ Usbokistan,
kasakstan 1800 Túrkmenlstan,
Kfrglsistan,
'Tadsilklstan
.^fí^^ammdræg-
..um eldtlaugum. loft-
....vamaflaugum, sprengikúlum
stórskotaliðs og jarðsprengjum.
Kortið sýnir staðsetningu sovésku kjamavopnanna. Kjamavopn þau
sem eru í Eystrasaltslöndum eru að sjálfsögðu I vörslu sovéska hers-
ins þar, sem stjórnir ríkja þessara vilja ekkert frekar en losna við og
þar með kjarnavopn hans.
anna 12 í samveldinu, öll nema
Aserbædsjan og Georgía.
Jeltsín sagði ennfremur í við-
ræðunum við Baker að engin hætta
væri á öðru en að samveldisríkin
stæðu í einu og öllu við afvopnun-
arskuldbindingar Sovétríkjanna og
óskaði eftir hjálp Bandaríkjanna til
að tryggja að allt gengi í þeim efn-
um samkvæmt áætlun.
Hann sagði og að öll sovésku
lýðveldin yrðu fljótlega kjama-
vopnalaus, nema Rússland. Annað
mál er hvort hin lýðveldin eru
reiðubúin að samþykkja það.
Mikið veltur í þessu sambandi
á sovéska hemum. Enn er Gorbat-
sjov formlega æðsti maður hans,
en þess sjást merki að herforustan
sé að halla sér að Jeltsin. Jevgenij
Shaposhníkov, vamarmálaráðherra
Sovétríkjanna, var þannig í þeim
hópi undir fomstu Jeltsíns sem
ræddi við Baker.
Leoníd Kravtsjúk, forseti
Úkraínu, lýsti sig fyrir skömmu
æðsta mann alls herafla í Ukraínu
(kjamavopn þó frátalin) og gekk
þannig í berhögg við Gorbatsjov.
Er helst svo að sjá að Úkraínu-
stjóm ætli að koma sér upp eigin
her, er lúti í einu og öllu forustu
hennar, og taka í hann úkraínska
hermenn í sovéska hemum. Ekki
er óhugsandi að t.d. Mið-Asíulýð-
veldin, sem vegna tiltölulega mik-
ils fjölda manna á herskyldualdri
þarlendis eiga hlutfallslega marga
menn í sovéska hemum, kunni að
reyna að fylgja þvi fordæmi.
Við þetta aukast líkur á að sov-
éski herinn leysist upp og þar með
á því að eftirlit hans með kjama-
vopnum fari úr böndunum. Nú
þegar fer því fjarri að allt sé með
felídu í þeim her. Herforustan er að
visu sögð öll af vilja gerð til að
halda hemum í horfinu, en mikil
óánægja er meðal herforingja í
mið- og lægri þrepum tignarstig-
ans. Þeir óttast að atvinnuleysi taki
við er þeir verða leystir fíá her-
þjónustu með fækkun í hemum og
bæði þeir og óbreyttir hermenn eru
haldnir sámm áhyggjum út af því
að lítið er til af húsnæði fýrir þá
liðsforingja og hermenn, sem
leystir em úr herþjónustu eða hafa
verið og verða sendir heim frá
fyrrverandi íylgiríkjum Sovétríkj-
anna og Eystrasaltslöndum.
Bandarísk kjamorkuvopn
á brott úr Suður-Kóreu
Suðurkóreanskur embættis-
maður gaf í skyn í gær að Banda-
ríkin hefðu nú flutt á brott úr Suð-
ur-Kóreu öll þau kjamavopn sem
þau höfðu þar. Bush Bandaríkja-
forseti tilkynnti í sept. að Banda-
ríkin myndu eyða öllum skamm-
drægum kjamavopnum sínum á sjó
og þeim sem gerð em til þess að
þeim sé skotið af yfirborði jarðar.
Kasakstan lýsir
sig sjálfstætt ríki
Stjóm Kasakstans lýsti lýð-
veldið sjálfstætt í gær, eftir sam-
þykkt þings þess þar að lútandi.
Hafa þá öll sovésku lýðveldin lýst
yfir sjálfstæði síðan í ágúst, er
valdaránstilraunin var gerð, nema
Rússland.
Hátt á fimmta
hundrað fórust á
Rauðahafi
Talið er að yfir 470 manns hafi
farist er farþegaskip sigldi á kóral-
rif á Rauðahafl á sunnudag og
sökk. Langflestir farþeganna með
skipinu vom Egyptar á leið heim
úr pílagrímsferð til Mekka.
Þetta er mesta slys í farþega-
flutningum á sjó frá því að far-
þegaskip sökk eftir árekstur við ol-
iutankskip við Filippseyjar 1987.
Endumýjuð vinátta
Kína og Indlands
Lí Peng, forsætisráðherra
Kina, fór heim í dag eftir flmm
daga heimsókn til Indlands þar
sem hann ræddi við starfsbróður
sinn þar, P. V. Narasimha Rao. í
þeim viðræðum bættu þeir svo
mjög upp á samskipti ríkja
sinna, þeirra tveggja fjölmenn-
ustu í heimi, að fréttamenn kalla
heimsóknina timamót.
Samið var um að ríkin legðu á
hilluna deilu sína út af landamær-
um, er lengi hefur staðið og tækju
upp samstarf á mörgum sviðum.
Viðskiptasamningur milli ríkjanna
var undirritaður og annar samning-
ur um sameiginlegar geimrann-
sóknir. Svo er að sjá að Indlands-
stjóm hafi lofað að gera ekki fram-
vegis veður út af yfirráðum Kína í
Tíbet.
Kina og Indland áttust við í
stuttu landamærastríði 1962 og
voru síðan með þeim fáleikar þar
til þiðna fór við heimsókn Rajivs
Gandhi, fyrrum forsætisráðherra
Indlands, til Peking 1988. Ástæðan
til þess að ríkin hafa nú tekið upp
vináttu fullkomna sín á milli mun
vera kviði beggja út frá stórfelld-
um breytingum í heimsmálum,
endalokum kalda stríðsins, hruni
sovétkommúnismans og upplausn
Sovétríkjanna. Eitt Pekingblaðanna
komst svo að orði í gær að nú væri
svo komið að Evrópa væri sá
heimshluti þar sem stöðugleiki
væri minnstur.
Vinningstöiur
laugardaginn
FJÖLDi UPPHÆÐÁHVERN
VINNINGSHAFA VINNINGSHAFA
1.
2.
3.
123
4.
3af 5
4.445
2.790.493
161.667
6.801
439
Heildaivinningsupphæö þessa viku:
6.063.372
UPPLVSINGAR: SlMSVARl91-681511 LUKKULlNA991002
loginn brann
Viötöl Haraidar Jóhannssonar viö
ýmsa forystumenn sósíalisma og
verkalýöshreyfingar, lífs og liöna
Bókaútgáfan
Hildur
AUÐBREKKU 4 - 200 K0PAV0GUR
SÍMAR 91-641890 OG 93-47757
Síða 7
ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 17. desember 1991