Dagblaðið Vísir - DV - 13.01.1996, Blaðsíða 27

26
LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 1996 JjV
JjV LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 1996
31
,Ég man mjög vel eftir þegar ég
tókst á loft og hugsaði með
mér: Hvað er að gerast?
Það var vonlaust að
Ifck. ná taki á
nokkrum hlut
„Ég varð aldrei hræddur og hélt alltaf í vonina," segir Jóhann Jónsson en 13. maí og aðfaranótt þess 14. árið 1991 þurfti
hann að horfast í augu við dauðann í annað sinn á ævinni.
„Þessi atburður gerðist 13. maí
1991 og þó ég hugsi oft til þess sem
gerðist þá er langt síðan ég hef rifjað
þetta upp. Þó er mér atburðurinn svo
minnisstæður að þetta hefði getað
gerst í gær,“ se'gir Jóhann Jónsson,
37 ára, í samtali við helgarblað DV. í
vikunni voru Jóhanni dæmdar þrjár
og hálf milljón, eða á fimmtu milljón
með vöxtum, vegna alvarlegra mis-
taka í björgun er hann féll útbyrðis
af rækjuskipinu Sjávarborg GK frá
Sandgerði sem statt var á Dohrn-
banka, mitt á milli íslands og Græn-
lands, á rækjuveiðum í maí 91. Jó-
hann var 27 mínútur í sjónum, sem
var mínus ein gráða, en það þykir
kraftaverk að nokkur skuli lifa svo
lengi í frostköldum sjó.
Feginn málalokum
Sjávarborgin GK var í eigu Sjávar-
borgar hf. sem er gjaldþrota. Málið
var höfðað gegn þrotabúinu en Sam-
ábyrgð íslands á fiskiskipum mun
greiða Jóhanni bæturnar.
Jóhann segist ákaflega feginn að
búið sé að dæma í málinu og vonar
að tryggingafélagið sætti sig við úr-
skurðinn. „Þetta hefur verið mikil
barátta og leiðinlegt að standa í
þessu. Ég og fjölskylda min erum því
mjög ánægð með að þessu skuli loks
lokið."
Jóhann segist ekki vera hjátrúar-
fullur og vill því ekki meina að talan
þrettán skipti einhverju máli í þess-
ari ömurlegu lífsreynslu. „Ég féll út-
byrðis þann þrettánda en var bjargað
fjórtánda - þetta gerðist nefnilega
rétt fyrir miðnætti. Við vorum
nokkrir skipverjar staddir í
matsalnum, drukkum
kaffi og spjöll-
uðum. Stuttu
áður hafði ég
verið uppi
í brú og þá sigldum við í miklu ís-
hröngli. Rétt fyrir miðnætti er kallað
að trollið eigi að fara út. Ég stökk af
stað, klæddur gallabuxum, peysu og
skyrtu, fór í stígvél og pollabuxur og
upp á dekk. Ég gaf mér ekki tíma til
að fara í stakk yfir mig. Venjulega
vinnur maður ekki án hans en kallið
kom snögglega og það tekur ekki
nema um fimm mínútur að láta trol-
lið fara þannig að maður hugsaði lít-
ið út í klæðaburðinn. Ég var varla
kominn upp þegar ég var lentur í
hafinu - svo snöggt gerðist þetta,“
segir Jóhann.
Það þykir mikið kraftaverk að Jó-
hann skuli hafa lifað af nær hálftíma
volk i sjónum og sjálfur telur hann
að svo sé. „Það er sagt að menn eigi
ekki að lifa nema 4-5 mínútur í svo
köldum sjó svo sannarlega er þetta
kraftaverk."
Nítján ára hetja
Röð átvika varð þess valdandi að
ekki tókst að bjarga Jóhanni strax úr
sjónum. Það liðu á bilinu fimm til tíu
mínútur þar til einn skipsfélagi,
Snorri Guðmundsson, 2. stýrimaður,
var kominn til hans. Snorri, sem var
aðeins 19 ára gamall, brást hetjulega
við er hann sá á eftir Jóhanni í sjó-
inn, henti út björgunarhring til að
merkja staðinn, fór í flotgalla á
undraverðum tíma og henti sér í sjó-
inn án þess að hika eitt andartak.
Snorri náði að synda til Jóhanns og
gat haldið honum á floti. „Hann
bjargaði lífi mínu,“ segir Jóhann,
sem lét nýlega skíra fjögurra mán-
aða son sinn Jón Snorra, að hluta
í höfuðið á bjargvætti sínum.
Jóhann lýsir þannig því
sem gerðist: „Við vorum að
láta trollið fara þegar við
lentum í vandræðum með
byssuna, krók sem er settur í
trollið og dregur það aftur
rennuna. Trollið festist og fór
ekki nógu langt út,“ segir Jó-
hann. Þegar skipverjarnir
reyndu að losa það og trollið fór
að renna út aftur slóst sterturinn
í Jóhann og þeytti honum fyrir
borð.
og áður en ég vissi af var ég lentur
sitjandi á sjónum. Mér fannst það
mjög ótrúlegt að þetta væri að koma
fyrir mig. Það var mín fyrsta hugs-
un. Ég varð sem betur fer aldrei
hræddur - annars hefði þetta verið
búið. Þegar ég var kominn í ískaldan
sjóinn brá mér talsvert að sjá skipið
sigla frá á fullri ferð. Ég lenti í
skrúfufarinu og ætlaði að synda að
skipinu en sá strax að það var eng-
inn möguleiki að hafa það af. Sem
betur fer var stillt í sjó því ég horfði
á eftir skipinu fara að minnsta kosti
hálfan kílómetra í burtu. Ég var
smeykur um það fyrst að hinir skip-
verjarnir hefðu ekki áttað sig á að ég
hafði fallið útbyrðis en skipið var á
mikilli ferð og erfitt að stoppa það.
Mér fannst skrýtið að skipið kom
ekki strax aftur en sá þó menn um
borð og að þeir hentu út björgunar-
báti.
Ég fann að ég mátti ekki synda því
við hvert einasta sundtak sem ég tók
fann ég kuldann læsast í mig. Mér
fannst því betra að halda mér á floti
með svamli.
Éff
Var að gefast upp
Sem betur fer var nóttin björt
þannig að skipsfélagar mínir sáu
mig allan tímann. Báturinn sem þeir
sendu út hvarf hins vegar út á haf
því þeir misstu hann frá sér. Mér
fannst þetta óratími en það munu
hafa verið á milli fimm og tíu mínút-
ur sem liðu þar til Snorri kom að
mér. Á þessum tíma hafði hann kom-
ið sér í björgunargalia og synt til
mín. Mér fannst skipið alveg óra-
langt í burtú og sá enga möguleika
að nálgast það. Sú tilhugsun var ekki
þægileg. Snorri kallaði til mín og
sagði mér að velta mér á bakið en ég
svaraði því til að það gæti ég ekki
vegna þyngsla. Á þessari stundu var
um sekúndubrot að ræða að ég færi
niður. Þettá var því mjög tæpt, ég
var alveg búinn. Snorri skipaði mér
engu að síður að velta mér, hann
myndi grípa mig. Það var mikill létt-
ir að Snorri var kominn og engin
spurning að hann bjargaði lífi mínu
þarna á síðustu stundu," segir Jó-
hann.
Skipið tók á rás
Þeir Jóhann og Snorri urðu síðan
að bíða eftir frekari hjálp. „Við viss-
um ekki að þáð komu upp mikil
vandamál um borð þegar aðalvélin
drap á sér. Við sáum skipið koma á
móti okkur og fara fram hjá, taka
annan hring og hægja þá á sér. Við
sáum mann hangá utan á skipinu í
línu og þegar skipið loks kom að okk-
ur náði hann taki þannig að þeir
tveir, Snorri og Elías háseti, voru
með mig á milli sín og reyndu að
koma mér í Markúsarnet. Á sömu
stundu fór skipið allt í einu á fulla
ferð og við allir á bólakaf í sjóinn en
héngum þó í línunni-með skipinu. Þá
fékk ég mikinn sjó ofan í mig og taldi
víst að þetta væri allt búið. Snorri
varð síðan að sleppa mér, hann
flaut frá okkur en var síðan
bjargað um borð í Gissur
hvíta. Ég var orðinn
rænulítill en man þegar
skipið hægði aftur ferð-
ina, fjóröi maðurinn
kom þá; í sjóinn og
reyndi að koma mér
í línu. Þar sem ég
var orðinn mjög
þungur og hálf-
meðvitunarlaus
gekk illa að
koma mér í
netið og var
þá sett í mig
tóg og ég
hífður upp.
Þegar þeir
voru að
Jóhann
ásamt
sam-
býlis-
konu
sinni,
Svan-
hildi
Jóns-
dóttur,
og syni
þeirra,
Jóni
Snorra, sem
að hluta er
skírður í höfuðið á
bjargvættinum, Snorra
Guðmundssyni.
Fékk dæmdar 3,5 milljónir vegna mistaka við björgun:
Var hálftíma í frostköldum sjó
- „missti aldrei vonina," segir Jóhann Jónsson sem hlaut mænuskaða og ofkælingu
„Það er engin spurning að Snorri Guðmundsson bjargaði lífi mínu og það
mátti ekki tæpara standa.
reyna að bjarga mér upp misstu þeir
mig niður og þá fékk ég eina demb-
una enn og missti þá algjörlega með-
vitund.“
DV-mynd Brynjar Gauti
um jólakort og um síðustu jól sagði
hann bjargvættinum frá litla nafna
sínum sem nú væri fæddur.
n - , . Með skerta starfsgetu
Uvenjulegt tlltelll Eftir slysið var Jóhann fyrst
Þegar Jóhann var dreginn um dæmdur 20% öryrki en síðan 15%.
borð var hann mjög kaldur og talið
að líkamshitinn hafi verið kominn
undir 30 gráður. Hann var meðvit-
undarlaus og var fluttur á sjúkrahús
með þyrlu Landhelgisgæslunnar sem
kom á staðinn.
Árni Geirsson, læknir á Land-
spítalanum, sem tók á móti Jóhanni
þegar komið var með hann þangað,
sagði í samtali við DV stuttu eftir
slysið að þetta hefði verið óvenjulegt
tilfelli. Lífslíkur manna sem lenda í
svo köldum sjó væru almennt taldar
vera um 4-6 mínútur. Að þeim tíma
liðnum mætti búast við hjartsláttar-
truflunum og ofkælingu sem leiddu
til dauða. Hann taldi mjög þýðingar-
mikið að Jóhanni hefði verið haldið
á floti því það hefði eflaust hindrað
ofkælingu á hálsi og höfði og þar
með bjargað lífi hans.
Algjört þrekvirki
Snorri Þór Guðmundsson, bjarg-
vættur Jóhanns, sagði í samtali við
DV eftir slysið að hann hefði hugsað
jákvætt allan þann tíma sem hann
hélt Jóhanni á floti. „Við spjölluðum
saman og þannig tókst mér að halda
honum vakandi. Það er algert þrek-
virki hjá Jóhanni að halda rænu í
næstum hálftíma í frostköldum sjón-
um. Hann fékk engan krampa, var
alveg rólegur allan tímann og hlýddi
mér í einu og öllu. Ég verð samt að
viðurkenna að mér leist ekki á blik-
una á tímabili."
Snorri er nú búsettur á Eskifirði,
heimabæ Jóhanns, og er enn á sjón-
um. Jóhann segist alltaf senda hon-
Hann hefur skerta starfsgetu þar
sem honum er alltaf kalt. Hann varð
fyrir mænuskaða með dofa í fingr-
um, höndum og framhandleggjum.
Þar sem hann varð fyrir mikilli kæl-
ingu verður hann kulvís til frambúð-
ar. „Jafnvel í góða veðrinu þessa
dagana er mér svo kalt, ef ég fer út,
að ég er lengi að ná mér,“ segir
hann. Augljóst var að Jóhann gæti
ekki haldið áfram starfi sínu sem sjó-
maður vegna þessa og var hann at-
vinnulaus um langan tíma eftir slys-
ið. Það kom eðlilega niður á fjárhag
heimilisins. „Þetta var mjög erfitt
tímabil en við reyndum að horfast í
augu við það og lifðum samkvæmt
því. Ég fékk síðan bílstjórastarf hjá
Eimskip þar sem ég starfa nú,“ segir
Jóhann.
Öryggisatriði í ólagi
í dómi Héraðsdóms Suðurnesja
segir: „Með tilliti til rangrar verk-
stjórnar og vanbúnaðar skips verður
að telja varnaraðila ábyrgan fyrir
því að sóknaraðili kastaðist útbyrð-
is... Með skjótum og vandræðalaus-
um björgunaraðgerðum hefði mátt
forða því að sóknaraðili biði tjón af
þvi að hann féll útbyrðis."
Jomson svamlaöt 2? mintitur i jokulköiöum sjónum áóur en hann nadist um boró i Sjavarbor^. Mynótn
a Lanöspitaianum. OV-mynö Brynjar Gauti
Jóhann Jónsson sem féll útb\Töis:
Ætlaði alls ekki
að gef ast upp
Þá þykir sýnt að ákvæði um örygg-
isbúnað hafi ekki verið uppfyllt í
Sjávarborg GK-60.
Jóhann var í sínum fyrsta túr á
Sjávarborg. Hann er fæddur og upp-
alinn á Eskifirði og hafði áður starf-
að á loðnu-, humar-, netabátum og
skuttogurum. „Eins og algengt er
með þá sem aldir eru upp í sjávar-
þorpum þá heillaði sjórinn alltaf. Ég
var hins vegar íluttur suður á þess-
um tíma og hafði starfað um nokkurt
skeið hjá Byggðaverki sem krana-
maður.“
Áður í lífsháska
Slysið á Dohrnbanka er þó ekki
fyrsta skiptið sem Jóhann stendur á
landamærum lífs og dauða. Þegar
hann var sautján ára lenti hann í al-
varlegu bílslysi milli Reyðarfjarðar
og Egilsstaða og var fluttur með
sjúkraflugvél til Reykjavíkur. Hann
reyndist mikið brotinn í andliti og
var lengi að jafna sig eftir það slys.
Jóhann vill meina að það sé ein-
hver ákveðin heppni sem fylgi hon-
um. „Ég hafði stundað líkamsrækt
þennan vetur og tel mig hafa verið
vel á mig kominn líkamlega. Eflaust
hefur það hjálpað mér eitthvað,“ seg-
ir hann. „Annars finnst mér það ein-
stakt að nítján ára maður, Snorri,
skuli hafa verið svö fljótur að hugsa
og framkvæma allt rökrétt."
Afgerandi dómur
Jóhann segir að margir hafi bent
honum á skaðabótarétt sinn gegn út-
gerðinni í þessu máli og því hafi
hann ákveðið að höfða mál. „Ég var
nú ekki viss um rétt minn í fyrstu en
eftir að ég kynnti mér hann var eng-
inn vafi. Ég fór til Hróbjarts Jón-
atanssonar hjá Almennu málflutn-
ingastofunni og hann sagði mig eiga
rétt í þessu máli. Síðan hefur þetta
tekið rúm þrjú ár. Ég er sáttur við að
þetta mál skuli á enda því mér hefur
þótt leiðinlegt að standa í því og það
hefur tekið á mig. Mér finnst dómur-
inn afgerandi og vona að þessu máli
sé lokið."
Óneitanlega breytti slysið heil-
miklu fyrir Jóhann sem hafði hugsað
sér að vera áfram á sjó. Allir slíkir
draumar er fjarlægir því hann getur
ekki stundað sjó framar. „Ég get ekki
einu sinni farið í útilegu með fjöl-
skylduna vegna þess hve kulvls ég
er.“
Jóhann og sambýliskona hans,
Svanhildur Jónsdóttir, eiga Jón
Snorra en Jóhann á eina dóttur með
fyrri konu og Svanhildur á þrjú börn
frá fyrra hjónabandi. Fjölskyldan er
stór og því hefur atvinnumissir í
kjölfar slyssins haft miklar afleiðing-
ar fyrir hana.
Flotgalli
hefði breytt miklu
Jóhann segir að ef hann hefði ver-
ið i flotgalla þetta afdrifaríka kvöld
hefðu mál þróast öðruvísi. „Það voru
nokkrir um borð sem áttu galla en
þeir eru dýrir og þegar menn eru að
fara í fyrsta túrinn leggja þeir varla
út fyrir meiru en gúmmíbuxum, stíg-
vélum og því sem þarf nauðsynlega.
Ég sé það núna að menn eiga ekki að
vera í öðru en flotgöllum við vinnu
úti á sjó. Ríkið ætti að sjá sóma sinn
í því að lækka gjöld á þessum göllum
því þeir eru bráðnauðsynlegt björg-
unartæki.
Ég missti aldrei vonina þegar ég
beið í ísköldum sjónum og það er
mjög mikilvægt. Að vísu hélt ég að
allt væri búið þegar verið var að
bjarga mér um borð og skipið tók á
rás. En það er mikilvægt að hafa von
- það hjálpar mikið,“ segir Jóhann
Jónsson og bætir við: „Það er óhætt
að segja að þetta hafi verið krafta-
verk.“ -ELA

sagði Snorriúo^n

"si&vatöo^ \s\anös \\ann

rtér
(bytö'*
Dol»rn-
baiikii

©egsas
aö vcröa nc Sn
Yiat
nffltV
jjcialJ
Fjölmiðlar fjölluðu mikið um þrekvirki Jóhanns i
hugrakka björgunarmann, Snorra Guðmundsson,
sér stað.
sjónum og ræddu við hinn
í maí 1991, eftir að slysið átti